Almannavarnir

11.2Menntun

Engin sérskipulögð námskeið eru í boði um mengunarvarnir. Að meginhluta til eru þetta æfingar sem haldnar eru með reglulegu millibili í hverjum landshluta. Starfsfólki er almennt ekki skylt að mæta á þessar æfingar.

Hollustuvernd á að sjá um æfingar á tiltækum búnaði utan hafnarsvæða og sjá til þess að æfingar séu haldnar a.m.k. einu sinni á ári og á einnig að sjá um æfingar og þjálfun verkefnisstjóra mengunarvarna. Samkvæmt viðtali við Eyjólf Magnússon hjá Hollustuvernd eru æfingar haldnar að jafnaði á 18 mánaða fresti.
Svæðisráðin eiga að sjá um þjálfun þeirra sem koma til með að vinna með mengunar­varnabúnað. Þau eiga að halda æfingar að fenginni tillögu frá mengunarvarnaráði í samvinnu við Hollustuvernd ríkisins og Landhelgisgæsluna.
Samkvæmt upplýsingum frá Hollustuvernd var keyptur mengunarvarnabúnaður á allar aðalhafnir og svæðishafnir á landinu árið 1993. Frá þeim tíma hefur fjöldi æfinga verið 24 talsins, sjá töflu 7. Flestar æfingar hafa verið haldnar í landshluta 1 sem tilheyrir Reykjavík og nágrenni. Þessar æfingar taka einn dag.

7. 
   Fjöldi mengunarvarnaæfinga frá árinu 1993 eftir landshlutum.
   

	Hlutfall	Fjöldi æfinga
Alls	100	24
Landshluti 1	33	8
Landshluti 2	8	2
Landshluti 3	21	5
Landshluti 4	25	6
Landshluti 5	13	3

Heimild: Hollustuvernd ríkisins og Reykjavíkurhöfn í september 2000.
Frá árinu 1994 hafa 8 mengunarvarnaæfingar verið haldnar af svæðisráði í landshluta 1. (Munnleg heimild: Hallur Árnason hjá Reykjavíkurhöfn.) Að jafnaði koma margir að hverri æfingu. Sem dæmi var árið 1999 haldin mengunarvarnaræfing í Keflavík sem um 120 manns sóttu. Má þar nefna starfsfólk frá höfnum í landshluta 1 (Reykjavík, Hafnarfirði, Kópavogi, Reykjanesbæ, Sandgerði, Grindavík, Þorlákshöfn, Akranesi, Grundartanga, Borgarbyggð og Snæfellsbæ), Olíudreifingu, Skeljungi, Slökkviliðinu í Reykjavík [nú Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins], Slökkviliðinu á Suðurnesjum, Lögreglunni í Reykjanesbæ, Landhelgisgæslunni, Almannavörnum Reykjavíkur, Almannavörnum Suðurnesja, Hollustuvernd, Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja, Slökkviliði Hafnarfjarðar, Slökkviliðinu á Keflavíkur­flugvelli, Olíustöðinni Helguvík, Brunavörnum Suðurnesja, Uppdælingu og E.T.
Mengunarvarnaæfingin í Keflavík fór þannig fram að fyrir hádegi voru haldnir fyrirlestrar af fulltrúum frá Reykjavíkurhöfn, Hollustuvernd ríkisins, Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja, Brunavörnum Suðurnesja og Lögreglunni í Keflavík. Æfingunni sem átti að framkvæma var lýst fyrir þátttakendum. Eftir hádegi var síðan verkleg æfing sem stóð í um þrjár klst.
Í skýrslu nefndar umhverfisráðuneytisins um varnir og viðbrögð við mengunar­óhöppum á landi, ásamt viðaukum (1997) kemur fram að menntun eftirlitsmanna og viðbragðsaðila sé ábótavant og ósamræmd. Þó menntun lögreglu og slökkviliða taki aukið mið af mengunarvörnum er sú menntun ekki samræmd milli þessara aðila. Þar kemur fram að enginn eftirlitsaðili hafi verið sérstaklega þjálfaður hér á landi til að hafa umsjón með hreinsun eftir mengunaróhöpp á landi, þó margir þeirra hafi lokið náttúruvísinda- eða tækninámi á háskólastigi.
Nefndin telur að menntun og þjálfun þeirra aðila sem starfa við mengunarvarnir eða mengunaróhöpp eigi að fara fram í starfsmenntaskólum og á námskeiðum sem veita starfsréttindi, svo sem ökuskólar, verkstjórnarfræðsla, stýrimannaskólar, vélskólar og endur­menntunarstofnanir.
Samkvæmt upplýsingum frá Brunamálaskólanum sækja slökkviliðsmenn námskeið um mengunarvarnir, þ.á.m. um almennar leiðbeiningar um val og notkun eitur­efnabúninga. (Munnleg heimild: Guðmundur Haraldsson hjá Brunamálaskólanum.) Farið er í meginatriðum yfir eftirtalið námsefni: Hættuleg efni og eiturefni; Hlífðarfatnaður gegn hættulegum efnum og eiturefnum; Hvað ber að varast?; Leiðbeiningar og staðlar; Notkun eiturefnabúninga; Efnaslys við flutninga - Nokkur dæmi; Umhirða; Um öryggi efnakafara við björgunarstörf; Ábendingar til slökkviliðsstjóra um kaup á eiturefnabúningum. ( Brunamálastofnun ríkisins, 1999.)

11.3Lög og reglugerðir

Mörg lög og reglugerðir eru til um mengunarvarnir og snúa að ýmsum þáttum þeirra. Hér má nefna reglugerð um tilkynningaskyldu skipa sem flytja hættulegan varning nr. 710/1998. Reglur nr. 247/2000 um slysavarnir í höfnum. Reglugerð um viðbrögð við bráðamengun sjávar nr. 465/1998 en þar eru ákvæði um þjálfun vettvangsstjóra og umsjónar­manna mengunarvarnabúnaðar í höfnum. Reglugerð um mengunar­varnaeftirlit nr. 786/1999 og lög um hollustuhætti og mengunarvarnir nr. 7/1998.

Í lögum nr. 6/1996 um Siglingastofnun Íslands er kveðið á um verkefni Siglingastofnunar í 3. gr. Þar segir m.a. að stofnunin eigi að annast mál er varða lög um varnir gegn mengun sjávar og reglugerðir skv. þeim að því leyti sem þau varða skip eða búnað þeirra skv. reglum sem umhverfisráðherra setur.
Í lögum um brunavarnir nr. 75/2000 sem taka gildi 1. janúar 2001 segir í 3. kafla 11. gr. að kveða á um í reglugerð um búnað og þjálfun slökkviliðsmanna vegna mengunaróhappa á landi að fengnum tillögum Brunamálastofnunar í samráði við Hollustuvernd. Slökkviliðsstjóri hefur stjórn á vettvangi við mengunaróhöpp í landi skv. lögunum og lögregla á að sjá til þess að slökkvilið hafi greiðan aðgang að mengunarstað. Hlutverk slökkviliðsstjóra er einnig að tilkynna heilbrigðiseftirliti samstundis um mengunaróhappið.
Í 21. gr. segir að sé eldur laus eða hafi mengunaróhapp orðið á landi eða bráð hætta er á slíku atviki þá á sá er þess verður vís að leitast við að bjarga fólki frá bráðri lífshættu og vara þá við sem nærstaddir eru. Geti hann það ekki skal hann tafarlaust kveða til slökkvilið eða aðra tiltæka hjálp.