Almannavarnir

10.2Menntun

Lögregluskóli ríkisins sér alfarið um grunnmenntun lögreglumanna hér á landi og hafði um 86 milljónir til ráðstöfunar árið 1999. (Munnleg heimild: Gunnlaugur V. Snævarr, yfirlögregluþjónn og deildarstjóri grunnnámsdeildar hjá Lögregluskóla ríkis­ins.)

Að jafnaði hafa 32 nemendur stundað nám við Lögregluskólann á ári. Með nýju skipulagi sem fer í framkvæmd í janúar 2001 verða um 40 nemendur innritaðir í skólann árlega. Nemendur koma nokkuð jafnt af höfuðborgarsvæðinu og landsbyggðinni. Nemendur af landsbyggðinni þurfa að kosta uppihald sitt á sama hátt og námsmenn í öðrum skólum og hafa aðgang að hefðbundnum dreifbýlisstyrkjum. Námið er ekki námslánahæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Alls hafa 888 nemendur útskrifast frá skólanum. (Munnleg heimild: Gunnlaugur V. Snævarr, yfirlögregluþjónn og deildarstjóri grunnnámsdeildar Lögregluskóla ríkisins.)
Inntökuskilyrði:
Til að stunda nám við Lögregluskólann þurfa umsækjendur að uppfylla eftirtalin skilyrði (sjá kynningarbækling Lögregluskóla ríkisins fyrir vorið 2000 og einnig lögreglulög nr. 90/1996 með breytingum nr. 49/2000):

• 
  vera íslenskur ríkisborgari,
  
• 
  vera á aldrinum 20-35 ára en þó má víkja frá aldurshámarkinu við sérstakar aðstæður,
  
• 
  hafa ekki hlotið dóm fyrir refsiverðan verknað skv. almennum hegningarlögum,
  
• 
  vera andlega og líkamlega heilbrigðir og standast læknisskoðun trúnaðarlæknis,
  
• 
  hafa lokið a.m.k. tveggja ára almennu framhaldsskólanámi eða öðru sambærilegu námi með fullnægjandi árangri eða starfsþjálfun sem jafna má til slíks náms,
  
• 
  hafa gott vald á íslensku og einu Norðurlandamáli, auk ensku eða þýsku,
  
• 
  hafa almenn ökuréttindi til bifreiðaaksturs,
  
• 
  vera syndir,
  
• 
  standast inntökupróf með áherslu á íslensku og þrek.
  

Standist umsækjandi inntökuskilyrði gengst hann undir inntökupróf (skv. kynningar­bæklingi Lögregluskólans frá vorinu 2000) sem er eftirfarandi:

• 
  Þrekpróf sem felst í að hlaupa 3000 metra vegalengd. Til þess að standast prófið þurfa karlar að hlaupa vegalengdina á 15.30 mínútum en konur á innan við 17.30 mínútum. Náist tilskilinn árangur fara umsækjendur í sundpróf þar sem lágmarks-krafa er að karlar syndi 600 metra bringusund á innan við 15.30 mínútum og konur á innan við 16.30 mínútum.
  
• 
  Íslenska er metin með því að umsækjendur rita stíl sem lesinn er fyrir þá, um 370 orð. Til þess að ná prófinu þarf a.m.k. að fá 5,0 í einkunn eða innan við 29 villur.
  
• 
  Könnun á almennri þekkingu og tungumálum er metin samhliða íslenskuprófinu með því að leggja fyrir 50-100 krossaspurningar um ýmis málefni og leitað er svara við því hvort umsækjendur uppfylli inntökuskilyrði um tilskilda tungumálakunnáttu.
  

Námið:
Ný námsskrá Lögregluskólans kemur í framkvæmd í janúar 2001. Þá mun námið verða eins árs nám sem skiptist í þrjár annir:

• 
  Fyrsta önn sem hefst í janúar 2001 og stendur í fjóra mánuði.
  
• 
  Önnur önn er fjögurra mánaða starfsþjálfun hjá lögreglu ríkisins við almenn lög­reglu­störf.
  
• 
  Þriðja önn sem hefst í september og stendur í fjóra mánuði.
  

Nám á fyrstu önn er ekki launað. Nemendur eru hins vegar á launum í starfs­þjálfun­inni og á seinni hluta námsins, en þá teljast þeir sem starfsmenn Lögregluskólans. Grunnnámsdeildin er metin til 19 eininga á framhaldsskólastigi.

Fyrstu og þriðju önn lýkur með prófum. Til að standast próf þurfa nemendur lágmarkseinkunnina 5 og meðaltal einkunna má ekki vera lægra en 6. Einkunnir eru gefnar á bilinu 0-10 en í verklegum fögum er heimilt að meta frammistöðu nemenda í orðum, s.s. „stóðst" hafi nemandi náð fullnægjandi árangri. Nemendur hafa rétt á að taka eina námsgrein upp en þeir falla á önninni ef þeir falla í tveimur námsgreinum eða eru með lægri meðaleinkunn en 6.
Fyrsta önn

Fram kemur í námsvísi Lögregluskólans fyrir grunnnámsdeild vorið 2000 að grunnnámið skuli miða að því að veita haldgóða fræðslu í almennu lögreglustarfi. Námsgreinar í grunnnámi skiptast í fjóra meginþætti:

• 
  Lögfræði, þar sem lögð er áhersla á að fræða nema um íslenskt réttarkerfi og veita þeim undirstöðuþekkingu í refsirétti og opinberu réttarfari auk þess sem farið er yfir ákvæði stjórnarskrárinnar og helstu sérlög og reglur eða stjórnun af hálfu lögreglu. Alls er lögfræði 80 kennslustundir sem skiptast þannig að 26 stundir fara í lög og reglur, 24 stundir í refsirétt og 30 stundir í réttarfar.
  
• 
  Lögreglufræði, sem felst í að fræða nema um sögu, skipulag og uppbyggingu lögreglu hér á landi og um meginatriði sem lúta að framkvæmd lögreglustarfa. Auk fræðslu um umferðarlög og reglur, samfélags- og félagsfræðileg málefni, þjálfun í að rita lögregluskýrslur, eru kennd höfuðatriði lögreglurannsókna og notkun lögreglutækja. Alls er lögreglufræði 203 kennslustundir sem skiptast þannig að almenn lögreglufræði er 80 stundir, rannsóknir 22 stundir, skýrslugerð 30 stundir, umferðarfræði 47 stundir og vettvangsteikning 24 stundir.
  
• 
  Mál og sérgreinar, þar sem leitast er við að bæta kunnáttu nema í íslenskri stafsetningu og málfræði og einnig er þjálfað í réttri fingrasetningu á leturborði, svo nemar geti skrifað skýrslur villulaust á tölvu eða ritvél. Þá fá þeir undir­stöðu­þjálfun í Windows og lögreglukerfunum. Lögð er áhersla á að nemar kunni skil á eðlilegum og óeðlilegum viðbrögðum við ýmsar aðstæður, hvötum og árásarhegðun, fíkn og persónuleikatruflunum og sérstaklega er fjallað um streitu og kvíða. Alls eru mál og sérgreinar 71 kennslustund sem skiptast þannig að íslenska er 36 stundir, vélritun 21 stund og tölvufræði 14 stundir.
  
• 
  Þjálfun, þar sem lögð er áhersla á líkamsþjálfun er miði að því að byggja upp þrek og liðleika nema, þ.á.m. sundþol, þjálfað í lögreglusiðum, kynnt undirstöðuatriði er lúta að sjálfsvarnar- og handtökuaðferðum og lokið er grunnnámskeiði í skyndihjálp. Alls er þjálfun 141 kennslustund sem skiptist þannig að líkamsþjálfun er 76 kennslustundir (þar af er sund 14 stundir), lögregluæfingar eru 16 stundir, sjálfsvörn 26 stundir og skyndihjálp 23 stundir.
  

Þriðja önn

Í námsskrá Lögregluskólans fyrir síðari önn vorið 2000 er námsefni fyrir hverja námsgrein kynnt ítarlega þar sem markmiði er lýst, hvaða námsefni verður farið yfir, viðfangsefni námsgreinarinnar, kennslufyrirkomulagi og mati á námsárangri. Námið skiptist í fimm meginnámsgreinar sem eru eftirfarandi:

• 
  Lögfræðigreinar eru 120 kennslustundir. Þær skiptast í lög og reglur sem eru 24 stundir, lögreglulög 20 stundir, réttarfar 30 stundir, refsirétt 26 stundir og ríkisrétt 20 stundir.
  
• 
  Lögreglufræðigreinar eru 162 kennslustundir. Þær skiptast í almenna lögreglu­fræði sem er 52 stundir, rannsóknir 33 stundir, skýrslugerð 30 stundir og umferðarfræði 47 stundir.
  
• 
  Mál og sérgreinar eru 52 kennslustundir. Þær skiptast þannig að íslenska er 20 stundir, sálarfræði 27 stundir og skyndihjálp 5 stundir.
  
• 
  Þjálfun er 130 kennslustundir. Þjálfun skiptist í lögregluæfingar sem eru 39 stundir, líkams­þjálfun 62 stundir og sérhæfð lögreglufræði 29 kennslustundir.
  
• 
  Verkefnadagar eru 110 kennslustundir og skiptast í verkefnadaga sem eru 95 stundir og aksturs­þjálfun 15 stundir.
  

Fram til þessa hefur námið tekið tæp tvö ár. Það var skipulagt þannig að grunnnámið hófst í september og lauk um jól sama ár. Síðan tók við starfsþjálfun hjá lögreglu ríkisins og í janúar hófst framhaldsnámið og því lauk í maí. Með þessum breytingum sem gerðar hafa verið þá mun nám í skóla vera með svipuðum hætti en starfsþjálfun á milli anna styttist úr átta mánuðum í fjóra.

Starfslið:
Skólastjóri annast daglega stjórn og rekstur skólans og ber ábyrgð á faglegu starfi innan hans. Honum til aðstoðar eru tveir yfirlögregluþjónar sem jafnframt eru deildar­stjórar grunn- og framhaldsdeildar.
Auk löglærðs skólastjóra starfa fimm lögreglumenn í föstu starfi við skólann. Sam­kvæmt ákvörðun skólastjóra er yfir­lögregluþjónn deildarstjóri grunnnámsdeildar og annar yfirlögregluþjónn deildar­stjóri framhaldsdeildar. Aðrir lögreglumenn sem starfa við skólann hafa starfs­heitið lögreglufulltrúi. Umsjónarmaður er skipaður yfir hverjum bekk. Starfsmenn skólans fara allir með lögregluvald og einnig lög­reglu­nemar þegar þeir gegna lögreglustarfi. (Námsvísir grunnnámsdeild, vorönn 2000).
Framhaldsmenntun:
Að loknu námi býður Lögregluskólinn upp á framhaldsnám til sérhæfingar fyrir starfandi lögreglumenn. Þó grunnþjálfun lögreglumanna fari fram í skólanum er ekki óalgengt að kennarar við skólann fari út á landsbyggðina til að kenna einstök atriði, t.d. hafa sumarafleysingarnámskeið verið haldin á Akureyri.
Námi í framhaldsdeild er skipt í þrjá meginflokka eftir viðfangsefnum:

• 
  Símenntun.
  
• 
  Sérhæfð námskeið.
  
• 
  Stjórnunarmenntun.
  

Árið 1999 voru haldin 15 námskeið í framhaldsdeild og sóttu þau um 230 þátttakendur. Má þar nefna bifhjólanámskeið, námskeið í meðferð rauðljósa­myndavéla, námskeið fyrir rannsóknarlögreglumenn, fræðslufundi um samninga­tækni lögreglu og símenntunarnámskeið fyrir lögreglumenn sem höfðu verið starfandi í fimm ár.

Námsmat er mismunandi í framhaldsdeild, þar sem í sumum tilfellum er prófað í lok námskeiðs en í öðrum er tímasókn nægileg.
Haldin hafa verið símenntunarnámskeið frá árinu 1995. (Munnleg heimild: Eiríkur Hreinn Helgason, yfirlögregluþjónn og deildarstjóri framhaldsdeildar Lögregluskóla ríkisins.) Þar er megin­markmiðið að viðhalda þekkingu starfandi lögreglumanna, t.d. um lög og reglugerðir sem eru í gildi. Símenntunarnámskeiðum er skipt í þrennt eftir því hvað lögreglumenn hafa verið í lengi starfi. Fyrsta námskeiðið er ætlað lögreglumönnum sem hafa verið í fimm ár í starfi, annað námskeiðið ætlað lögreglu­mönnum sem hafa verið í tíu ár í starfi og þriðja námskeiðið ætlað lögreglumönnum sem hafa starfað í 15 ár.
SÍM 1 - símenntunarnámskeið lögreglumanna eftir fimm ár í starfi. Námskeiðið tekur 36 kennslustundir og er farið í eftirtalið námsefni: Réttarfar - mannréttindi o.fl.; Umferðarfræði; Fíkniefni; Nýmæli í lögum og reglum; Skýrslugerð; Lögreglutök; Verklegar æfingar og umræður. Námsmat er í formi krossaprófs. (Námsskrá framhaldsdeildar yfir SÍM 1 á haustönn 1999.) Um 80% starfandi lögreglumanna hafa tekið þessi námskeið.
SÍM 2 - símenntunarnámskeið lögreglumanna eftir tíu ár í starfi. Námskeiðið tekur 38 kennslustundir og er farið í eftirtalið námsefni: Réttarfar - mannréttindi o.fl.; Umferðarfræði; Fíkniefni; Reglur um stöðvun ökutækja o.fl.; Skýrslugerð; Skyndihjálp. Námsmat er í formi krossaprófs. (Námsskrá framhaldsdeildar yfir símenntunarnámskeiðið SÍM 2 á vorönn 2000.) Um 60 lögreglumenn hafa sótt þessi námskeið. Á skólaárinu 2000-2001 er áætlað að halda sjö námskeið, en um 20 manns eru að jafnaði á hverju námskeiði.
Símenntunarnámskeið fyrir lögreglumenn sem hafa verið í starfi í 15 ár hafa ekki verið í boði fram til þessa.
Sérhæfð námskeið eru ætluð fyrir ákveðin starfssvið innan lögreglunnar, s.s. bifhjóla­námskeið, öndunarsýnanámskeið, námskeið fyrir starfandi rannsóknar­lögreglumenn og fræðsla um Schengen.
Bifhjólanámskeið gefur réttindi til að starfa sem bifhjólalögreglumaður. Námskeiðið tekur 45-50 kennslustundir og farið er yfir eftirtalin atriði: Umferðarsálfræði (4 stundir); Umferðareðlisfræði (2 stundir); Áhersluatriði um umgengni við bifhjól (2 stundir); Öryggisbúnaður (1 stund); Umferðarlög og reglugerðir með þeim (4 stundir); Akstur og umferð (2 stundir); Skýrslugerð (1 stund); Nemendur aka bifhjólum undir handleiðslu ökukennara með áherslu á góðakstur, venjubundið eftirlit og forgangs­akstur bifhjóla (30 stundir). Námsmat er í formi bóklegs og verklegs bifhjólaprófs hjá ökunámsdeild Umferðarráðs, auk færniprófs á þrautabraut og verkefni úr námsefni Lögregluskólans í umferðarfræði. (Námsskrá framhaldsdeildar um bifhjólanámskeið á vorönn 2000.)
Öndunarsýnanámskeiði þarf að ljúka til að lögreglumaður geti sinnt því í starfi. Námskeiðið tekur 17 kennslustundir og farið er yfir eftirtalið námsefni: Ákvæði umferðarlaga; Ákvæði fyrirmæla ríkislögreglustjórans; Inntaka áfengis; Alkóhóláhrif; Virkni Intoxilyzers 5000 N; Framkvæmd æfingasýna; Verklegar æfingar; Sýnatöku­handbókin; Thalco forritið; Yfirlit og umræður; Óframkvæmd sýni; Æfingasýni; Villutilkynningar. Námsmat er í formi prófs. (Námsskrá framhaldsdeildar um námskeið fyrir sýnatökumenn á haustönn 2000.)
Einnig er boðið framhaldsnámskeið fyrir sýnatökumenn sem tekur 6 kennslustundir og farið er í eftirtalið námsefni: Reglur RLS um töku öndunarsýna; Glæruefni með upprifjunaratriðum úr námsefni á grunnnámskeiði fyrir sýnatökumenn; Ný skráningareyðublöð; Dómar Héraðsdóma Reykjavíkur, Reykjaness og Norðurlands vestra í málum vegna sýnatöku. (Námsskrá framhaldsdeildar um framhaldsnámskeið fyrir sýnatökumenn á vorönn 2000.)
RLM 1 - grunnnámskeið fyrir starfandi rannsóknarlögreglumenn. Sjö námskeið hafa verið haldin sem 140 manns hafa sótt á undanförnum árum. (Munnleg heimild: Eiríkur Hreinn Helgason.) Námskeiðið tekur um 50 kennslustundir og farið er í eftirtalið námsefni: Nýmæli í réttarfarslögum; Skipulag lögreglu; Stjórn lögreglurannsókna og samvinna; Þvingunarráðstafanir; Handtökur - yfirheyrslur; Ákæruvald - skipulag; Lögreglustjórasáttir; Samskipti við löglærða samstarfsmenn; Skilyrði refsiábyrgðar; Kærumóttaka; Unglingaafbrot; Réttarstaða brotaþola - bótakröfur; Framkvæmd leitar; Undirbúningur og forsendur kröfugerðar í dómi; Samskipti við málsvara sakborninga; Skjalamerkingar/frágangur mála; Yfirheyrslur; Kynferðisbrot; Mannslát, ofbeldisbrot, líkamsárásir; Önnur auðgunarbrot og skjalafals; Þjófnaður, innbrot; Fíkniefnabrot; Áhersluatriði varðandi fingraför og ljósmyndun; Rannsóknir slysa og óhappa; Umhverfisbrot; Sérrefsilagabrot. (Námsskrá framhaldsdeildar um RLM 1 á haustönn 1999.)
Fræðsla um Schengen hófst hjá framhaldsdeild árið 2000. Kennd eru þrjú námskeið: þekkingarstig 1, þekkingarstig 2a og þekkingarstig 2b.
Þekkingarstig 1 tekur 6 kennslustundir og farið er í eftirtalið námsefni: Markmiðin með Schengen samkomulaginu og aðdragandi þess; Lönd sem eiga aðild að samkomulaginu; Schengen samningurinn og reglur og samspil við gildandi löggjöf á Íslandi; Ytri og innri landamæri; SIS, NSIS; Starfsemi Sireneskrifstofunnar og verkefni hennar; Landamæragæsla; Eftirlit með einstaklingum og könnun skilríkja. (Námsskrá framhaldsdeildar Schengen vor- og haustönn 2000.)
Þekkingarstig 2a tekur 50 kennslustundir. Námskeiðið skiptist í tvo hluta. Fyrri hlutann kenna erlendir sérfræðingar og farið er yfir eftirtalið námsefni: Ferðaskilríki; Aðferðir við að þekkja fölsuð ferðaskilríki frá ófölsuðum; Aðferðir við landamæraeftirlit, m.a. „profilering"; Verklegar æfingar. Í seinni hluta námskeiðsins er farið yfir eftirtalið námsefni: Notkun upplýsingakerfa Schengen, leitunarmöguleikar og umgengnireglur; Schengenreglur; Útlendingalöggjöfin og eftirlit með útlendingum; Schengen handbækur; Réttarfars- og mannréttindamálefni; Lögreglulög; Sýnishorn af skýrslum vegna dvalarleyfis, hælisleitenda, ólöglegra útlendinga o.fl. Námsmat er í formi stöðuprófs eftir fyrri hluta námskeiðsins, nái nemendur 50% árangri á því hafa þeir rétt til að ljúka seinni hluta námskeiðsins sem lýkur einnig með prófi. Falli nemandi á prófi hefur hann rétt til að taka það einu sinni upp. (Námsskrá framhaldsdeildar Schengen 2a haustönn 2000.)
Þekkingarstig 2b tekur 6 kennslustundir. Farið er í eftirtalið námsefni: Umfjöllun um nauðsynleg þekkingaratriði Schengen samkomulagsins, notkun handbóka o.fl.; Umfjöllun um ferðaskilríki og hvernig þekkja megi fölsuð frá ófölsuðum; Schengen upplýsingakerfið. (Námsskrá framhaldsdeildar Schengen 2b vorönn 2001.)
Stjórnunarnámskeið eru enn í undirbúningi og hafa ekki verið kennd hingað til.
Samstarf við aðra fræðsluaðila:
Lögregluskólinn kaupir ekki fasta fræðslu af neinum einum fræðsluaðila. Fíkniefnafræðingar koma og kenna fíkniefnamál og Vegagerðin sér um ökuritann. Þannig eru fengnir sérfræðingar á ákveðnu sviði til að kenna einstök sérsvið. Stundakennarar koma þó yfirleitt úr röðum lögfræðinga og lögreglumanna.
Lögregluskólinn hefur kennt á ýmsum námskeiðum fyrir aðra öryggisaðila/löggæsluaðila í landinu, en það eru:

• 
  Fangaverðir (hætti um tíma en mun núna byrja aftur).
  
• 
  Tollverðir, s.s. fíkniefnafræðsla, þrek og skyndihjálp.
  
• 
  Ákveðnir starfsmenn hjá Landhelgisgæslu hafa fengið skotvopnaþjálfun.
  
• 
  Veiðieftirlitsmenn.