Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi
Yüklə 43,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
40 hamamın çarhovuzlu istiqamətində davam edir. Çox ehtimal ki, bu xəttlə hamamın çirkab suları axıdılıb. Bu cür düşünmək üçün çirkab suları axıdılıb. Bu cür düşünmək üçün iki əsas var. Birincisi, qeyd olunan xətt döşəməsindən daha çökəkdir. İkincisi, hamamın çarhovuzuna su qərb istiqamətindən olan saxsı borulardan ibarət kəmərlə daxil olur. Bu halda əlbəttə, ikinci kəmərə ehtiyac qalmırdı. Beləliklə, aşkar olunmuş kürəbənd tipli kəmərlərdən hansının su, hansının isə kanalizasiya xətti olması ilə bağlı suallara aydınlıq gətirilməsidir. Doğrudur, bu xətlərin bəzilərinin təyinatını elə yerüstü əlamətlərinə görə də müəyyənləşdirmək mümkündür. Məsələn, 2a kvadratından keçən belə xəttlərdən birinin üstündə uzunluğu 60, eni 389 sm olan səliqə ilə yonulmuş daş plitə aşkar olunmuşdur. Maraqlıdır ki, daş plitənin orta hissəsində gül ləçəklərinə bənzər oyuqları var. Fikrimcə plitə üzərindəki bu dəliklər ətrafdakı yağış sularının şəbəkəyə axıdılması üçündür. Deməli, həmin xəttin şəhərin kanalizasiya şəbəkəsinə aid olduğu heç bir halda mübahisə predmeti ola bilməz. Lakin elə xəttlər də vardır ki, onların təyinatı barədə söz demək üçün həmin ərazidə tədqiqatın davam etdirilməsinə ehtiyac var. Ekspedisiya rəhbərliyi bunu ilkin konservasiya işlərindən sonra etmək fikrindədir. Cavabını gözləyən suallardan birisi də aşkar olunmuş su və kanalizasiya xəttlərindən hansının əsas, hansının köməkçi və ya məhəlli funksiya daşıdığının aydınlaşdırılmasıdır. Təbiidir ki, bu da axtarışların miqyasından asılı olan məsələdir. Əlbəttə ki, qazıntıların miqyası genişləndikcə bu suallara da tədricən aydınlıq gətiriləcəkdir. Hələlik isə nisbətən kiçik ərazinin tapıntıları əsasında bu barədə qəti fikir söyləmək bir qədər tezdir. IV qazıntı sahəsində aşkar olunmuş tikinti qalıqları içərisində daha çox maraq doğuran tapıntılardan birisi də 6-a, 6, 6a, 7-a, 7 və 7a kvadratlarındakı hamam-kompleksdir. Hamam-kompleks daş divar arakəsmələrlə ayrılan 5 bölmədən ibarətdir. 6b kvadratında 3,4 m dərinlikdə hamamın ocaqxana- qazanxanası aşkar edilib. 16,2 m 2 sahəni (4,50 x 3,60 m) əhatə edən qazanxananın qərb tərəfində divarda üstü tağvari formada hörülmüş ocaq yeri var. Qazanxanadan qərb tərəfdəki iki otaq vanna otağıdır. Nazik arakəsmə divarla bir-birindən ayrılan həmin otaqların hər ikisinin uzunluğu 3,50 m-dir. Şimal tərəfdəki vanna otağının eni 1,80 m, cənub tərəfdəki vanna otağının eni isə 2,63 m-dir. Beləliklə vanna otaqlarının birincisinin sahəsi 6,3 kvadratmetr, ikincisinin sahəsi isə 9,2 kvadratmetrdir. Sahəsi geniş olan vanna otağının qərb tərəfində ağzının diametri 1 m olan quyu varş quyu qazanxanadakı ocağın üstündədir. Quyunun kənarları, ümumiyyətlə vanna otaqlarının döşəməsi və divarlar səliqə ilə suvanıb. Ehtimal ki, 41 hamamda istifadə olunan isti su quyunun üstünə qoyulan iri metal tiyanlarda qızdırılıb. Quyunun birbaşa qazanxanadakı ocağın üstündə olması da bunu təsdiq edir. Vanna otaqlarından qərb tərəfdə hamamın III bölməsi, çox güman ki, soyunub-geyinmə otağı yerləşir. Onun eni 4,50, uzunluğu 6,15 m, ümumi sahəsi isə 28 kvadratmetrdir. Soyunub-geyinmə otağının şimal-şərq küncə yaxın hissədə eni 1,23 m, uzunluğu 1,32 m, dərinliyi isə 0,46 m olan çarhovuz var. Vanna otaqlarının hər birindən soyunub-geyinmə otağına qapı var. Qapılardan birincisinin (şimal) eni 0,62, ikincisinin eni 0,60 m-dir. Soyunub-geyinmə otaqlarının döşəməsi nisbətən iri ölçülü daş pilitələrlə səliqə ilə döşənib. Orədakı çarhovuzun içərisi və divarlar isə səliqə ilə suvanıb. Vanna otağı ilə çarhovuzu birləşdirən su xətti var. Bu da çox güman ki, çarhovuzun suyunu isitmək funksiyası daşıyıb. Soyunub-geyinmə otağının cənub və şimal divarlarından hər birində bir ədəd olmaqla üstü bişmiş kərpiclə günbəzvari formada tamamlanan xüsusi taxça- dəliklər mövcuddur. Görünür, bu taxçalardan hamamda istifadə olunan xırdavatların qoyulması üçün istifadə olunub. Soyunub-geyinmə otağının həm şimal, həm də cənub divarları təqribən adam boyundan yuxarı hissədə bişmiş kərpiclə tağvari formada hörülüb. Bu, o deməkdir ki, hamamın üstü bişmiş kərpiclə tağvari formada bağlanıb. Xatırladaq ki, hamam-kompleks (təmizlənərkən soyunub-geyinmə otağının içərisi tağın ucub- dağılmış hissələrinin kərpicləri ilə dolu idi. Hamam-kompleksin içərisi təmizlənərkən soyunub-geyinmə otağından qərb tərəfdə təqribən 10 kvadratmetrlik kiçik bir otaq da aşkar olundu, Qazıntının sərhədlərindən qərbə doğru kənara çıxan bu otaqla soyunub-geyinmə otağını ayıran arakəsmə - divarın şimal qurtaracağında qapı yeri var. Bu otağın döşəməsi də daş pilitələrlə döşənib. Otağın cənub tərəfində ətrafı səliqə ilə suvanmış kiçik bir vanna-cökəklik qeydə alınıb. Hansı ki, oradan da cənubi-şərq istiqamətində su xətti olduğu bilinir. Hələlik bu otağın və oradakı qurğuların təyinatını söyləmək çətindir. Maraqlıdır ki, qeyd olunan otaqda qazıntı işləri davam etdirilərkən onun qərb divarlarının cənub küncündə daha bir qapı yeri aşkar olundu. Üstü tağ formada olan qapının içərisi təmizlənərkən onun eyni zamanda tunel-keçid olduğu müəyyən edildi. Eni 1,00, hündürlüyü 1,53 m olan tunel- keçidin içərisinə səliqə ilə yonulmuş daş pilitələr döşənib. Hamam-kompleksi tam şəkildə açmaq məqsədilə qazıntını qərbə doğru daha bir kvadrat genişləndirmək zəruriyyəti yarandı. Beləliklə, tunel-keçiddən qərbə doğru divarlar boyunca təmizləmə işlərinə başladıq. İlkin olaraq orta hissədə bir - birinə yapışmış vəziyyətdə olan kərpic topaları üzə çıxdı. Bunlar tikintinin uçub dağılmış hissələri idi. Kərpiclərin düzülüşündən onların divar tağları olduğu aydın Yüklə 43,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|