Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi

46 
 
Urgency  of  expanding  the  excavation  one  more  square  towards  west 
occured  with  the  purpose  to  open  completely  a  bathroom  complex.  We  started 
cleanse  work  along  the  walls  towards  west  starting  from  a  tunnel  passage.  Brick 
piles being in a stuck condition appeared primarily in the middle part. Those were 
ruined  parts  of  the  construction.  The  order  of  the  bricks  expressed  clearly  their 
being wall arches. We felt as if we were in a room covered with vault from surface. 
More  interesting  architectural  elements  were  consistently  appeared  since  the 
excavation was underway. An entire room being in a polygon form was opened in 
this way. Padded chairs looking like cells covered in crown-like form from upper 
side,  were  displayed  in  six  places  in  south,  west,  north  east,  and  east  part  of  the 
room. Their front part was built by stones being a little higher than the floor around 
the  man-made pond.  Width of cells on the  first padded chairs on the right during 
entering  inside  from  a  tunnel  passage  is  1,  61  m,  height  is  1,  30  m  and  depth 
towards  the  inner  part  of  the  wall  is  1,  00  m.  Width  of  relatively  small  cells  in 
north direction from there is 0, 87 m, height is 0, 95 m and depth towards the wall 
is 1,04 meter. A small pit, around and bottom of which was built with bricks, and 
had 16, 5-sm width, 20-centimetre length and 16, 5-centimetre depth was fixed on 
the floor of the padded chair belonged to the cell in north east direction (width-1, 
65 m; depth into the  wall-1,10 meter). It supposedly  was used as a brazier. There 
was another niche which width was 53 sm, height was 44 and depth was 29 sm on 
reverse  wall of the padded-chair cell. The latter's height in  west of the room is 1, 
20 meter; width-1, 50 meter and depth into the wall is 1, 13 meter. A small niche is 
seen on the reverse wall of this cell. 
Another  relatively  small  padded-chair  cell  was  displayed  in  south-west 
corner  of  the  room.  Its  size  includes  1,05-meter  height;  0,  85-meter  width  and  1, 
04-meter depth. 
Padded-chair  cell  in  south  of  the  room  is  larger.  Its  width  is  1,  50  meter, 
height is 1, 70 meter and depth is 1, 13 meter. 
A  small  man-made  pond  existed  in  the  centre  of  the  square  in  front  of  the 
cells (squares' length is 2, 62 meter and width is 2, 44 meter). The man-made pond 
was  constructed  of  mine  stones,  hewed  accurately,  worn  each  other  and  having 
ornaments similar to auricle trimmed with carving method. Its width and length are 
0, 54 meter and depth is 0, 80 meter. Water enters the man-made pond from west 
direction through pottery pipes. 
Stairs  (91-centimetre  width)  built  by  river  stones  were  displayed  in  north-
west corner of the room. The bathroom was rather deep from the earth as it is seen 
from  the  structure  of  the  stairs.  It  is  characteristics  for  medieval  bathrooms  in 
general. Such bathrooms were usually cool in summer and hot in winter. 
The  room  having  a  man-made  pond  inside  it,  was  a  resting  room  of  the 
bathroom complex as it's seen from its structure. Apparently, people sat and had a 
rest  in  cells  of  this  room  after  bathing  is  completed.  Finally,  structure  of  a 

---

47 
 
bathroom  complex  informs  its  being  a  construction  belonged  to  elite  layer  of  the 
town. 
Architectural  elements  used  in  construction  of  the  bathroom  notify  high 
professionalism of Agsu masters. Each of wall arches, niches and man-made ponds 
is  tender  and  sufficiently  developed  architectural  elements  both  in  complex  and 
separate forms. Local masters' being skillful in masonry field is felt every moment. 
Ornaments  over  one  of  the  stones  near  the  bathroom  stairs  are  proof  for  it. 
Excessively  hugh  stone  was  engraved,  transformed  into  bowl  and  some  big  holes 
were  opened  on  its  upper  side.  According  to  specialists,  the  highest  part  of  the 
bathroom  was  mainly  completed  in  cupol-like  form  by  this  stone,  however  the 
holes  on  the  stone  were  closed  with  glass.  Basic  hall  of  the  bathroom  was 
elucidated through light coming out of those halls. 
In  one  word,  a  huge  bathroom  complex  displayed  in  Agsu  Town  informs 
about  sufficient  high  level  of  home  and  sanitary  issues  in  last  medieval  towns  of 
Azerbaijan in tote. 
 
Sənətkarlıq: Şəhərlər bütün dövrlərdə olduğu kimi, son orta əsrlərdə də çox 
mühüm  sənətkarlıq  mərkəzləri  olub.  Başqa  sözlə,  sənətkarlıq  şəhər  əhalisinin 
başlıca məşğuliyyət növü olub. Ağsu tədqiqatları bir daha təsdiq edir ki, Avropada 
manufaktura  istehsalının  sürətli  inkişafına  baxmayaraq  Şərqdə,  o  cümlədən 
Azərbaycanda kustar sənətkarlıq şəhər həyatında öz hökmran rolunu hələ də davam 
etdirməkdə  idi.  Burada  müxtəlif  istehsal  sahələri  üzrə  aşkar  olunmuş  emalatxana 
qalıqları  və  zəngin  sənətkarlıq  məmulatı  nümunələri  ayrı-ayrı  sənət  sahələrinin 
inkişaf  səviyyəsi  barədə  kifayət  qədər  dolğun  təsəvvür  yaradır.  Bu  tapıntılar 
Ağsunun bir sıra sənət növləri üzrə Şirvan şəhərləri içərisində aparıcı mövqeyindən 
xəbər  verir.  Orada  boyaqçılıq,  dəmirçilik,  misgərlik,  toxuculuq,  dabbaqlıq  və  daş 
üzərində  oyma  sənətləri  xüsusilə  geniş  inkişaf  etmişdi.  Ağsu  ustalarının  istehsal 
etdiyi bir çox məmulat nümunələri digər şəhərlərdə də həvəslə alınırdı. 
Ağsuda  sənətin ayrı-ayrı  sahələrinin güclü inkişafı  xeyli dərəcədə  Şamaxı, 
Lahıc,  Basqal,  Mücü,  Əhən,  Zərnəva  və  Dəmirçidən  olan  bir  çox  sənətkar 
ailələrinin  buraya  köçməsi  ilə  bağlı  idi.  Əslən  Zərnava  kəndindən  olan  Hacı 
Məhəmmədəli  xanın  hakimiyyəti  dövründə  peşəkar  ustaların  Ağsuya  köçməsi 
tendensiyası  xüsusilə  güclü  olub.  Çox  güman  ki,  Şirvan  xanı  özü  onları  himayə 
edirdi.  Bütün  bunlar  isə  təbiidir  ki,  şəhər  həyatında  çox  ciddi  canlanmaya  səbəb 
olmuşdu.  Ağsu  ustalarının  istehsal  etdiyi  ayrı-ayrı  məmulat  növlərinin  çeşid 
müxtəlifliyi,  formalarındakı  əski  və  yeni  elementlərin  harmoniyası  burada 
keçmişin  zəngin  sənət  ənənələrinin  yaşadığından,  onların  zaman-zaman  yeni 
çalarlarla zənginləşdirilərək daha kamil həddə çatdırıldığından xəbər verir. 
Ərazidə  zəngin  xammal  ehtiyatlarının  olması  sənətkarlığın  inkişafını 
şərtləndirən çox mühüm amillərdən idi. Məsələn, elat əhalisinin bəslədiyi mal-qara 
və  qoyun  sürüləri  yun  və  gön-dəri  məmulatının  bolluğundan,  bu  isə  toxuculuq, 

---