Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi

64 
 
come across in early coins of Aga Muhammad khan Gajar. This type of coins were 
struck in Ganga and Shamakhi mints. 
Heavy-weight “gazibeyi” was encountered amongst displayed copper coins. 
We divided these coins into some types for the form of cartouches. 
Nominal  of  this  coin  is  connected  with  the  name  of  son  of  Shirvanshah 
Farrukh Yaser, Gazi bey. So, heavy-weight copper coins were primarily minted by 
him. Later nominal of this coin entered money system of Safavi State from money 
system of Shirvanshah State. As a result of money reform of I Shah Abbas (1586-
1629),  mintings  of  Safavi  State  coined  golden  and  silver  abbasi  (twenty-copeck 
piece),  mahmudi,  shahi  (five-copeck),  bisti  (twenty-copeck)  and  copper  gazibeyi. 
This coin nominal was in money turnover during rule of Nadir shah and khanates. 
Diameter of the first type “gazibey” is 26-27 mm, weight is 16-17, 5 gram. 
A battle elephant being in a moving position and towards right side was described 
inside spot like and rectilineal frame on averse (right side) of the coin. There is a 
human image holding a hand-stick in his hand on the elephant. Such type of coins 
started  to  be  minted  by  some  mints  of  Azerbaijan  after  attack  of  Nadir  shah  to 
India.  “Zarb/fulus”  words  were  coined  interior  spot  like  and  rectilineal  frame  on 
reverse (back side) of the coin. 
Second type “gazibey” is a round form coin having description of two fish 
on  averse  (right  side)  and  diameter  of  25-27  mm,  weight  of  16-17  gram. 
“Zarb/fulus” words were coined interior spot like and rectilineal frame on reverse 
(back  side)  of  the  coin.  The  coin  was  minted  anonymously  without  the  name  of 
ruler  and  mint,  and  date  of  minting.  As  it  was  mentioned  above,  description  over 
the coin is associated with its minting during the year of fish of Turkish calendar. 
A  description  of  a  lion  looking  left,  which  is  considered  a  symbol  of 
Shirvanshah  State,  and  the  sun  rising  on  its  waist  were  reflected  on  averse  (right 
side) of the third type  “gazibey”. Numismatic scientist Ali Rajably considers that 
this symbol is encountered primarily in coins of Saljug ruler Keykhosrov. Diameter 
of the coin is 20-23 mm,  weight is 8-9 gram. “Zarb/fulus”  words  were coined in-
terior spot like and rectilineal frame on reverse (back side) of the coin. 
The most ancient money sample displayed during excavations carried out in 
the fourth excavation site is copper coin minted by the name of atabey (member of 
Atabey state) Muhammad Jahan Pahlavan (1175-1189). The writings on the coins 
are not readable because of its rubbing. Bow and arrow description is clearly seen 
only in reverse of the coin. 
To note, silver money was substituted by copper coins, since Near East was 
covered by silver crisis in the noted period. Copper coins were minted in two types. 
I type copper coins were placed by silver money. They were struck by large 
and  proper  mint  by  coining  “Sim”  (silver)  or  “dirham”  over  them.  Silver  coins 
were replaced by this type coins through obligatory course. 

---

65 
 
II  type  copper  coins  were  minted  shapeless  with  an  improper  mint.  These 
coins  circulated  as  fulus.  Correlation  of  gold  to  silver  is  1-10  or  1-15,  silver  to 
copper is 1-60 in money turnover. 
Circulation  of  copper  dirham  continued  till  occupation  of  Azerbaijan  by 
Mongolians  in  Atabey  and  Shirvanshah  States.  Copper  dirhams  were  substituted 
with high-calibre silver dirhams as a consequence of money reform during Hulaki 
period. 
Copper coin minted in Panahabad (Shusha) was found during the investiga-
tions.  Tugra  of  Garabag  khan,  Panah  khan  was  minted  on  averse  of  the  coin,  the 
word  “Panahabad”  on  its  reverse.  The  displayed  coin  reflects  trade  relations 
between Garabagh and Shirvan khanates during the rule of khanates. 
One  of  remarkable  findings  is  a  copper  coin  minted  on  behalf  of  lohann 
Konrad Kunstmann in Germany in 1783. Weight of the coin is 0, 7 gram, diameter 
is 19 mm. 
Silver and copper Russia coins were discovered in the excavation site. The 
coins contained of rouble and copecks concerned II Ekaterina and I Pavel. 
Georgian  copper  coins  were  displayed  in  V  excavation  site  along  with 
Russian coins. Such coins are Georgian-Russian money, struck in Georgian mints 
after Georgiyevsk treaty signed between Georgian tsar II Irakli and Russian tsar II 
Ekaterina  in  1783.  It  should  be  noted  as  a  result  of  analyze  of  displayed  coin 
material that the earliest coin found in IV excavation site is copper fulus minted by 
atabey  Muhammad  Jahan  Pahlavan  in  XII  century.  However,  the  last  coin  is 
Russian copeck-kopeyka minted in 1812.
 
 
Ağsu tapıntıları və onların etnoqrafik paralelləri 
 
Tariximizin müəyyən dövrləri maddi mədəniyyət elementlərinin köməyi ilə 
araşdırılmış,  bu  nümunələr  tarixin  yaddaşına,  dilinə  çevrilərək  öz  sözünü 
söyləmişlər.  Hər  bir  maddi  mədəniyyət  elementi  bu  və  ya  digər  xalqın  sosial-
iqtisadi, siyasi, mədəni və ideoloji tarixini, eyni zamanda etnogenezini öyrənməklə 
mühüm mənbə rolu oynamağa qadirdir. 
Bu  vaxta  qədər  XVIII  əsr  Azərbaycan  etnoqrafiyasının  öyrənilməsi  üçün 
ayrı-ayrı  səyyahların  yol  qeydlərinə,  mənəvi  mədəniyyət  nümunələrinə 
(miniatürlər, aşıq və şairlərin yaradıcılığı, dastanlar və s.), muzey materiallarına və 
bir  sıra  yazılı  mənbələrə  müraciət  olunurdu.  Ağsuda  aparılan  tədqiqatlar  bu  dövr 
etnoqrafiyamızın  öyrənilməsi,  həmçinin  bir  sıra  muzey  materiallarının  əhatəli 
tədqiqi üçün zəngin baza rolu oynayacaqdır. 
Böyük  təkamül  yolu  keçən  ayrı-ayrı  maddi  mədəniyyət  elementləri  bəşər 
tarixinin  ayrılmaz  tərkib  hissəsi  olaraq  təbii-coğrafi  şəraitin,  dövrün  sosial-siyasi 
xarakterinin  və  etnik  xüsusiyyətlərinin  təsiri  ilə  formalaşmışdır.  Tarixdən  Ağsu 
şəhərinin  də  dövrün  sosial-siyasi  xarakterinə  uyğun  olaraq  yarandığı  məlumdur. 

---