109
SANAT & TASARIM DERGİSİ
Shusterman, Richard (2007), “Somaesthetics
and the Revival of Aesthetics,” Filozofski Vestnik, sayı: 2, sayfa: 135-149.
Somay, Vedat (2007). “Sanat ve Çevre” http://www.cevreciyiz.com/makale-detay/795/sanat-ve-cevre, (erişim tarihi:
26.10.2016).
Tanilli, Server (2003). Uygarlık Tarihi, Adam Yayınları: İstanbul.
Yılmaz, Mehmet (2006), Modernizmden Postmodernizme Sanat, Ütopya Yayınevi: Ankara.
110
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
1920 VE 1950 YILLARI ARASINDA MODERN GİTAR
MÜZİĞİNE YÖN VEREN BESTECİLER
**
Arş. Gör. Emre ÜNLENEN*
* Anadolu Üniversitesi, Devlet Konservatuvarı, Müzik Bölümü, Eskişehir / TÜRKİYE
emreunlenen@anadolu.edu.tr
** Mart 2016’da Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsu tarafından kabul edilen “Leo Brouwer’in Seçilmiş Konçertoları Üzerine
Yapılan Detaylı İncelemeler Işığında, Bestecinin Gitar Müziğine Katkılarının Değerlendirilmesi” adlı tezden alınmıştır.
ÖZET
Andres Segovia’nın etkisiyle büyük bir sıçrama yaşayan gitar repertuvarı, 20. yüzyı-
lın ilk yarısında, daha önce sahip olduğu repertuvardan oldukça farklı bir üsluba sahip
olan gitarist olmayan bestecilerin eserleriyle şekillenmiştir. Bu çalışmada, gitar müziğinde
yeni-romantik üslubun temsilcileri olarak
görülebilecek Manuel Ponce, Joaquin Turina,
Federico Moreno Torroba, Manuel de Falla, Heitor Villa Lobos, Mario Castelnuovo-Te-
desco, Joaquin Rodrigo ve Alexandre Tansman gibi bestecilerin seçilmiş olanlarının ge-
nel bestecilik özelliklerine ve önemli eserlerine değinilecek, yapılan betimsel analizlerle
örnekler verilecektir. Özellikle 1950 yılı sonrasında ortaya çıkan
gitarist - modern gitar
müziği bestecileri öncesinde gitar müziğinin yaşandığı atmosfer hakkında bilgi verilmeye
çalışılacaktır.
Anahtar Kelime: Segovia Etkisi, Yeni Romantik Besteciler, 1920 – 1950 yılları arası
Gitar Müziği, Gitar Repertuvarı
111
SANAT & TASARIM DERGİSİ
THE COMPOSERS WHO GAVE A DIRECTION TO THE
MODERN GUITAR MUSIC BETWEEN 1920 AND 1950
**
Res. Assist. Emre ÜNLENEN*
ABSTRACT
The guitar repertory which had a substantial spring through the impact of Andres Sego-
via was shaped with the works by non-guitarist composers in the first half of 20th century,
which is not usual fashion as beforehand. In this study, there will be some descriptive
analysis of the general features and the works of some selected composers who are con-
sidered to be the respresentatives
of neo-romantic guitar music, namely Manuel Ponce,
Joaquin Turina, Federico Moreno Torroba, Manuel de Falla, Heitor Villa Lobos, Mario
Castelnuovo-Tedesco, Joaquin Rodrigo and Alexandre Tansman. It also aims at giving
information about the atmosphere seen especially after 1950 when the guitar music is
subsisted before the guitarist – modern guitar music composers.
Key words: Segovia Effect,
Neo-romantic composers, guitar music between 1920 -
1950, Guitar Repertory
* Anadolu University, School of Music and Drama, Department of Music, Eskişehir / TURKEY
emreunlenen@anadolu.edu.tr
**This article is based on a section of the dissertation named as “An Evaluation Study on Leo Brouwer’s Contributions to the Guitar Music
Through Comprehensive Analyses on Selected Concertos of the Composer”, accepted by Anadolu University,
Fine Arts Institute in March
2016
112
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
GİRİŞ
Klasik gitar müziğinin günümüze kadarki tarihsel gelişimi incelendiğinde, İspanyol gitarist
Andres Segovia’nın girişimleriyle, 1920 ve 1950 yılları arasında yeni romantik üslupta eserler
veren bestecilerin repertuvara kazandırdıkları eserler önemli bir kilometre taşı olarak görülebi-
lir. Niteliksel anlamda klasik gitarın alışılageldik sınırlarını yeniden yapılandıran bu eserler, 20.
Yüzyılın başından itibaren gitarın bir klasik müzik çalgısı olarak anılmasında ve günümüzdeki
popülaritesini kazanmasında etkin rol üstlenmişlerdir.
Segovia öncesinde sadece gitarist kökenli bestecilerin eser verdiği ve büyük ölçekte İspanyol
Müziği hegemonyası altında olan gitar müziği, 1920 sonrasında gitarist olmayan ve daha çok
senfonik eserler veren bestecilerin katkılarıyla, büyük form ölçekli, melodik ve armonik açı-
dan zenginleştirilmiş eserlerle genişlemiştir. Ağırlıklı olarak sonat,
pedagojik eser ve konçerto
formlarında bestelenen bu eserler, 20. Yüzyıl modern gitar repertuvarının temeli oluşturmuş,
gitar eğitiminin Segovia’nın çalışmaları doğrultusunda ilk kez kurumsallaşmasıyla, konservatu-
var eğitimi almış yeni gitarist neslinin kaynakçasını oluşturmuştur.
1920 Öncesi Gitar Müziğine Genel Bir Bakış
1920 sonrasında yapılan çalışmaların gitar müziği üzerindeki etkisini doğru analiz edebil-
mek için, 19. Yüzyılın son yarısında gitar repertuvarının sahip olduğu eserleri değerlendirmek
doğru olacaktır. Andres Segovia’nın gitar müziğine yeni bir kimlik kazandırmak için yaptığı
çalışmalar, kendisinden önceki yapılan çalışmalarda tespit ettiği eksikliklere dayanmaktadır.
Günümüzde kullanılan gitarın ilk örneği olarak görülen 1852 yapımı Antonio Torres gitar-
larından sonra yazılan eserler, klasik dönem gitar repertuvarı ile karşılaştırıldığında, teknik ve
müzikal açıdan daha zengin ve tatmin edici olarak tanımlanabilir. Çalgının
ses kapasitesinde
yapılan iyileştirici çalışmalarla birlikte dönemin önemli İspanyol gitarist ve bestecileri Julian
Arcas, Francisco Tarrega, Daniel Fortea ve Miguel Llobet eserlerini Torres Gitarı için bestele-
mişlerdir. Her ne kadar bu bestecilerin verdiği eserler gitarın daha geniş kitlelerce kullanılması-
na önemli katkılar sağlamış olsa da, 20. Yüzyıl Gitar Müziği düşünüldüğünde, gitarın günümüz-
deki eğitim fırsatları ve yaygın kullanımı, Andres Segovia’nın kariyeri boyunca gerçekleştirmek
için uğraştığı amaçları doğrultusunda şekillenmiştir.
Özellikle 19. yüzyılın başında
Mauro Giuliani, Fernando Sor, Ferdinando Carulli ve Matteo
Carcassi gibi döneminin önemli gitarist ve gitar bestecilerinin oluşturduğu klasik dönem reper-
tuvarının akabinde, romantik dönem üslubunun ön plana çıkardığı melodik gelişime ve karma-
şık modülasyonlarla birlikte genişlemiş form özellikli eserler gitar müziğinde sıklıkla görülme-
mektedir. Her ne kadar 1830 ve 1860 arasında Napoleon Coste, Luigi Legnani, Giulio Regondi
ve aynı zamanda piyanist olan Johann Kaspar Mertz gibi isimlerin bıraktığı
eserler özellikle
form açısından daha serbest yapılarda olsalar da, klasik dönem eserlerinde sıklıkla görülen sade
armoni ve modülasyonlarla, gitar çalgısının rahatlıkla kullandığı 4 diyeze ve 2 bemole kadar
olan tonal alanlarda şekillendirilmiş eserlerdir.