Anafilaktik şok üzrə klinik protokol

 

9

vəziyyətədək proqressiv inkişafdır. Həyati vacib orqanların 

zədələnməsi ilə əlaqədar, adətən ilk dəqiqə və ya saatlarda ölüm baş 

verir.  

Aparıcı klinik sindromdan – kəskin tənəffüs çatışmazlığı (KTÇ) 

və ya  kəskin damar çatışmazlığı (KDÇ) –  asılı olaraq, AŞ-nin 

ildırımvari gedişinin variantları ayırd edilir.  

KTÇ sindromu üstünlüyü ilə gedən AŞ zamanı qəflətən əmələ 

gələn və artan zəiflik, hava çatışmazlığı, döş qəfəsində sıxıntı, üzücü 

öskürək, ekspirator təngnəfəslik, pulsasiya edən baş  ağrıları, ürək 

nahiyəsində  ağrı, qorxu hissi qeyd olunur. Dəri örtüklərinin kəskin 

avazıması  və sianozu, ağız nahiyəsində köpük, çətinləşmiş fitvari 

tənəffüs və nəfəs vermə zamanı quru xırıltılar müşahidə edilir. Üzün 

və bədənin digər hissələrinin angionevrotik ödemi inkişaf edə bilər. 

Sonradan, KTÇ-nin proqressivləşməsi  əlamətləri davam etdikdə  və 

kəskin böyrəküstü vəzi çatışmazlığı simptomları  əlavə olunduqda, 

letal nəticə baş verə bilər. 

KDÇ inkişafı ilə gedən AŞ  zəiflik, qulaqlarda küy, şiddətli 

tərləmə ilə müşahidə olunan qəfil başlanğıc ilə  səciyyələnir. Dəri 

örtüklərinin getdikcə artan solğunluğu, AT-nin proqressiv sürətdə 

enməsi, sapvari nəbz, ürək tonlarının kəskin zəifləməsi qeyd olunur. 

Bir neçə dəqiqədən sonra huşun itməsi, qıcolmaların əmələ gəlməsi 

mümkündür. Letal nəticə ürək-damar çatışmazlığı  əlamətlərinin 

güclənməsi fonunda baş verir.  

Xoşxassəli anafilaktik şok zamanı AT-nin tədricən və mülayim 

dərəcədə enməsi, huşun alaqaranlıq olması, tənəffüsün cüzi 

pozulması müşahidə edilir. Adətən  şok  əleyhinə  tədbirlər müsbət 

effekt verir və proqnoz yaxşı olur. 

Ləng gedişli anafilaktik şok damar tonusunun tədricən bərpa 

olunması ilə  fərqlənir. Ona görə  də uzun müddət (bir neçə günə 

qədər) adrenomimetiklərin yeridilməsi və onların dozasının tədricən 

azaldılaraq dayandırılması tələb olunur. 

Residivləşən anafilaktik şok dalğavari gedişi ilə  səciyyələnir. 

İlk müsbət nəticədən müəyyən vaxt (bəzən 6-8 saat) sonra 

hemodinamik pozğunluqlar təkrarlanır. Təkrar pisləşmə daha ağır 

gedişi və müalicəyə rezistentliyi ilə fərqlənir.  

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

10

Abortiv anafilaktik şok  ən xoşxassəli formadır. Özünü əsasən 

asfiksik variantda nümayiş etdirir, zəif hemodinamik pozğunluqlar 

ilə gedir, qarşısı asan alınır.  

Anafilaksiyanın klinik təzahürlərinə görə 

Anafilaksiyanın klinik təzahürlərindən asılı olaraq, anafilaktik 

şokun 5 gediş variantı ayırd edilir: 

 

Hemodinamik variant 

 

Asfiksik variant 

 

Serebral variant 

 

Abdominal variant 

 

Dəri və selikli qişaların yanaşı zədələnməsi ilə gedən variant 

Hemodinamik variant  kəskin ürək-damar çatışmazlığı 

simptomlarının üstünlüyü ilə keçir: tezləşmiş  zəif nəbz, dəri 

örtüklərinin solğunluq ilə əvəz olunan  hiperemiyası, şiddətli tərləmə, 

arterial təzyiqin enməsi, huşun itməsi.  

Asfiksik variant – tənəffüs orqanları funksiyasının 

pozğunluqları üstünlük təşkil edir (bronxospazm, qırtlaq ödemi, ağ 

ciyər ödemi). 

Serebral variant. Xəstələrdə psixomotor oyanıqlıq, qorxu hissi, 

qıcolmalar, beyin ödemi simptomları (baş  ağrıları, qusma, 

epileptiform tutmalar, hemiplegiya, afaziya və s.) qeyd olunur.  

Abdominal variant – mədə-bağırsaq pozğunluqları üstünlük 

təşkil edir (ürəkbulanma, qusma, kəskin qarın klinikası  dərəcəsinə 

kimi inkişaf edən mədə-bağırsaq ağrıları). 

Dəri və selikli qişaların yanaşı zədələnməsi ilə gedən variant – 

intensiv qaşınma, urtikar səpgi, Kvinke ödemi, o cümlədən, qırtlağın 

ödemi.  

Hemodinamik pozğunluqların intensivliyinə görə 

Hemodinamik pozğunluqların intensivliyindən asılı olaraq, AŞ-

nin 4 ağırlıq dərəcəsi mövcuddur:  

 

Yüngül 

 

Orta ağır  

 

Ağır  

 

Çox ağır  

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

11

Anafilaktik  şokun ağırlıq dərəcəsi, allergenin orqanizmə daxil 

olmasından sonra şokun hansı vaxt ərzində əmələ gəlməsi ilə birbaşa 

bağlıdır (C). 

Ən çox ölüm halları ildırımvari formada və allergenin orqanizmə 

daxil olmasından sonra 3-10 dəqiqə  ərzində baş verən  şok zamanı 

rast gəlir. 

DİAQNOSTİKA 

Anafilaktik  şokun diaqnozu klinik əlamətlərin və anamnestik 

məlumatların düzgün qiymətləndirilməsi  əsasında qoyulur. 

Anafilaktik şokun əlamətləri və ağırlıq dərəcəsi allergenin növündən 

asılı olmur. 

Anamnez 

Çox zaman allerqoloji anamnezin toplanması  kəskin vəziyyətin 

aradan qaldırılmasına yönəlmiş terapiya aparıldıqdan sonra 

mümkündür. Anamnez toplayarkən aşağıdakı sualların 

cavablandırılması vacibdir:  

 

Əvvəllər allergik reaksiyalar olubmu? 

 

Onları nə törətmişdi?  

 

Onlar nə ilə təzahür edirdi?  

 

Müalicə məqsədi ilə hansı preparatlardan istifadə olunmuşdu 

(antihistaminlər, qlükokortikosteroidlər, adrenalin və s.)?  

 

Bu dəfə allergik reaksiyanın inkişafı  nə ilə  əlaqədardır (adi 

rasiona daxil olmayan qida məhsulu, həşəratın sancması, 

dərman qəbulu və s.)?  

 

Xəstə hansı özünümüalicə  tədbirlərindən istifadə etmiş  və 

onlar nə dərəcədə effektli olmuşdur?  

AŞ diaqnozu aşağıdakı üç klinik meyar mövcud olduqda 

ehtimal olunur:  

►

 

Şok simptomlarının qəflətən başlanması 

və sürətlə 

proqressivləşməsi  

►

 

Tənəffüs və/və ya ürək-qan damar sistemində  həyatı  təhlükəli  

pozuntular  

►

 

Dəri və/və ya selikli qişaların zədələnməsi (hiperemiya, övrə, 

Kvinke ödemi)  

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---