Andijon mashinasozlik instituti standartlashtirish asoslari

Dinamik xatoliklar - 
o`lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida 
o`zgarishiga bog`liq bo`lgan xatoliklar sanaladi. Dinamik xatoliklarning vujudga 

---

138 
kelishi o`lchash vositalarining o`lchash zanjiridagi tarkibiy elementlarning 
inertsiyasi tufayli deb izohlanadi. Bunda o`lchash zanjiridagi o`zgarishlar oniy 
tarzda emas, balki muayyan vaqt davomida amalga oshirilishi asosiy sabab bo`ladi. 
III. 
Kelib chiqishi sababi (sharoitiga) qarab: 

asosiy; 

qo`shimcha xatoliklarga bo`linadi. 
Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarda hosil bo`ladigan 
xatolik asosiy xatolik deyiladi. Normal sharoit deganda temperatura 
С
С


5
20

havo 
namligi 
%
15
%
65

, atmosfera bosimi (750 

30) mm.sim.ust., ta’minlash kuchlanishi 
nominalidan 

2% o`zgarishi mumkin va boshqalar. 
Agar asbob shu sharoitdan farqli bo`lgan tashqi sharoitda ishlatilsa, hosil 
bo`ladigan xatolik qo`shimcha xatolik deyiladi. 
IV. Mohiyati, tavsiflari va bartaraf etish imkoniyatlariga ko`ra: 
1. 
Muntazam xatoliklar; 
2. 
Tasodifiy xatoliklar; 
3. 
Qo`pol xatoliklar yoki yanglishuv. 
Muntazam xatolik
deb umumiy xatolikning takroriy o`lchashlar mobaynida 
muayyan qonuniyat asosida hosil bo`ladigan, saqlanadigan yoki o`zgaradigan tashkil 
etuvchisiga aytiladi. 
Umumiy xatolikni quyidagicha tasvirlashimiz mumkin: 
Bunda:

m 
– muntazam xatolik 

м

т

қ
O’lchash xatoliklari 

---

139 

t
– tasodifiy xatolik 

q
– qo`pol xatolik 
Muntazam xatoliklarning kelib chiqish sabablari turli tuman bo`lib, tahlil va 
tekshiruv asosida ularni aniqlash va qisman yoki butqo`l bartaraf etish mumkin 
bo`ladi. Muntazam xatoliklarning asosiy guruhlari quyidagilar hisoblanadi: 

Uslubiy xatoliklar; 

Asbobiy (qurilmaviy) xatoliklar; 

Subyektiv xatoliklar. 
O`lchash usulining nazariy jihatdan aniq asoslanmaganligi natijasida uslubiy 
xatolik kelib chiqadi.
O`lchash vositalarining konstruktiv kamchiliklari tufayli kelib chiqadigan xatolik 
asbobiy xatolik deb ataladi. Masalan: asbob shkalasining noto`g`ri graduirovkalanishi 
(darajalanishi), qo`zg`aluvchan qismning noto`g`ri mahkamlanishi va hokazolar. 
Subyektiv xatolik - kuzatuvchining aybi bilan kelib chiqadigan xatolikdir.