Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
72 tornacılığı, duvarcılığı, kürek sallamayı, taş kırmayı kendi yaşamının ortaya konması olarak, yaşamak olarak mı görür? Tam tersine, onun için yaşam, bu işin bittiği yerde, masada, kahvede, yatakta başlar. Öte yandan, bu oniki saatlik emek, kendisi için dokuma, eğirme, yol açma vb. olarak değil, kendisini masaya, kahveye, yatağa götüren kazanç olarak anlam taşır (Marx, 2012b: 29). Marx’a göre gerçek zenginlik, tüm bireylerin gelişmiş üretici güçleridir. “Zengin insan, insanca hayat etkinlikleri toplamına gerekseme duyan insandır - kendi gerçekleşmesi bir iç zorunluk, gerekseme şeklinde var olan insan” (vurgular orijinalinde) (Marx, 2012a: 121). Kapitalist üretim tarzında, yığınların artık-emeğinin genel zenginliğin gelişiminin önkoşulu (Marx, 2008: 559) olduğu ve sadece belirli birkaç işi yapan uzmanlaşmış “parça insanların” zorunlu emek süresinin kısalmasının işçilerin boş zamanlarının değil artık emeğin artırılmasına hizmet ettiği ölçüde bu mümkün değildir. Kapitalist tarzda kullanımla en gelişmiş makine “işçiyi bir vahşinin çalıştığından ya da kendisinin en basit, en kaba aletlerle çalışacağından daha fazla çalışmaya zorlar” (ibid, s. 563), “makine kötüye kullanılır” (Marx, 2011: 403). [İ]şçi bütün hayatı boyunca emek gücünden başka bir şey değildir; bunun için de, kendisinin kullanılabilir bütün zamanı, hem doğal nedenlerle hem de hukuken emek- zamandır, yani sermayenin değerlenmesine aittir. İnsanın insan haline gelmesi, ruhen gelişmesi, toplumsal işlevlerini yerine getirmesi, fiziksel ve ruhsal yaşam güçlerini özgürce kullanması için gereken zaman ve hatta pazar gününün dinsel tören zamanı - haftanın bir gününün dinlenmeye ayrılmasının kutsal sayıldığı bir ülkede bile olunsa- tam anlamıyla safsatadır! Ama sermaye, ölçü tanımayan hırsıyla, artık emeğe duyduğu kurtlara özgü açlıkla, iş gününün manevi üst sınırını aşmakla kalmaz, fiziksel üst sınırını da aşıp geçer. İnsan bedeninin büyümesi, gelişmesi ve sağlıklı tutulması için gereken zamanı gasp eder. Sermaye, temiz hava alması ve güneş ışığı görmesi için gereken zamanı işçinin elinden zorla alır. Sermaye, yemek saatlerinden tırtıkladığı zamanları her fırsatta üretim sürecine katar; öyle ki, sadece bir üretim aracı durumunda bulunan işçiye, yemeği, 73 buhar kazanına kömür, makineye yağ verir gibi verilir. Yaşam gücünün toplanması, yenilenmesi ve zindelik kazanması için gereken sağlıklı uyku, mutlak olarak tükenmiş bir organizmanın canlılığını tekrar kazanabilmesi için zorunlu olan süreye indirilip dondurulmuştur. İş gününün sınırı burada, emek gücünün normal biçimiyle korunması göz önünde tutularak belirlenmez; tersine, işçinin dinlenme zamanının sınırı, ne kadar kahredici ve ne kadar ıstıraplı olursa olsun, emek gücünün bir günde mümkün olabilecek en yüksek harcanma miktarı ile belirlenir (ibid, s. 259). Parça-bireyin yerini “tüm bireylerin her alanda gelişmesine dayalı özgür bireysellik ve bireylerin kendi ortak toplumsal üretkenliklerini kendi toplumsal zenginlikleri olarak kendilerine tabi kılmaları” (Marx, 2008: 195), komünizmde gerçekleşecektir. Komünizmde çalışmak, insanın türsel etkinliği, özgür yaratıcı eylemi olduğu ölçüde boş zaman-çalışma karşıtlığı da ortadan kalkacaktır. III. İKTİSATTA YENİ PARADİGMA: MARJİNALİZM Sanayi devrimi, geçinmek için emeğini satmak zorunda olan mülksüz insanların sayısını dramatik biçimde yükseltmişti. Fakat, daha önce de belirttiğimiz gibi işçilerin, sınıf bilincine sahip bir “sınıf” olmaları 1830-1840’lara kadar gerçekleşmedi. 19. yüzyılın ilk yarısına gelene kadar ev endüstrisi ve manifaktürün varlığını sürdürmesi, hatta üretimin önemli bir kısmını oluşturması, işçilerin çoğunun çalıştırıcısının taşeron olması gibi sebeplerle, sınıf olarak işçilerin, sınıf olarak işverenlere karşı olduklarını hissetmeleri geç gelişti. Polanyi’ye göre ise, Speenhamland yoksul yardımı sistemi, işçilerin sınıf oluşturmalarını geciktirdi. Bu ne idüğü belirsiz insancıllık örneği [Speenhamland], işçilerin bir ekonomik sınıf oluşturmalarını önledi ve onları ekonomi çarkının kendilerini mahkûm ettiği kaderden kurtulabilmenin tek yolundan yoksun bıraktı (Polanyi, 2011: 152-153). 19. yüzyılın ortalarına gelene kadar Avrupa’nın pek çok ülkesinde monarşiye karşı halkla birlikte savaşan burjuvazi, bu tarihten itibaren Marx’ın deyimiyle “gericileşmiştir”. Çünkü 1840’lara kadar genellikle siyasi taleplerle başkaldıran işçilerin, örgütlü bir sınıf olarak güç oluşturdukları bu yıllardan itibaren talepleri, ekonomik temelli olmaya başlamıştır ve bu taleplerin muhatabı artık burjuvazidir. 1848 yılı dünya tarihinde bir dönüm noktasıydı. Bundan önce burjuvazi, devleti parçalamak, eski yönetici sınıfı devirmek ve toplumu kapitalist çizgilerde yeniden şekillendirmek için halk devrimlerine öncülük etmişti. Hollanda, İngiltere, Amerika ve Fransa Devrimlerinin özü buydu. Ancak, 1848'den sonra burjuvazi bu rolü bir daha asla oynamadı. Neden böyle olmuştu? Sanayi Devrimi, Avrupa'nın kapitalist bir ekonomiye, fabrika sahipleriyle işçilerden oluşan bir topluma zaten dönüşmüş olduğunu ifade ediyordu. Britanya istisna olmak üzere dönüşüm henüz ilk aşamasındaydı ama eski siyasi değişim mekanizmasını (aşağıdan devrimi), burjuvazi açısından fazlasıyla sorunlu yapacak kadar ileri gitmişti. O Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|