Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
II. KLASİK POLİTİK İKTİSATTA ÜCRET DÜŞÜNCESİ Marx, kapitalist üretim tazının temel koşulunu, üretim araçları tekeline sahip sermaye sahibi sınıfın ve özgür emekçilerin varlığı olarak açıklar. Emekçiler iki anlamda özgür olmalıdır: ekonomi-dışı zorlamalardan ve geçim araçlarından özgür olmalıdır (Marx, 2011: 687). Geçim araçlarından yoksun ve hayatını sürdürmek için satabileceği tek şey emek gücü olan işçi sınıfının mülk sahibi sınıf tarafından ekonomik zor yoluyla sömürülmesi, yani işçinin üretim sürecinde yarattığı artık değere el konulması, kapitalist üretim tarzının karakteridir. Bu çalışmada benimsenen Marksist perspektifle, kapitalizmin 16. yüzyılda İngiltere’de ortaya çıktığını söyleyebiliriz. İngiltere’de 13. yüzyılda başlayıp 16. yüzyılda yaygınlaşan çitleme hareketleri, geçimini bu topraklardan sağlayan insanları yerinden etmiş ve geçimleri için sahip oldukları tek şeyi, emek güçlerini satmak üzere emek piyasasına itmiştir. Kapitalist üretimin diğer koşulu, bu mülksüz sınıfın emek gücünü üretimde kullanmak için kiralayacak üretim araçları sahibi sınıftır. 16. yüzyıla kadar, hâlihazırda gelişmiş bulunan ticaret ve tefeci sermayesinin üretim sermayesine dönüşmesi, lonca yasaları ile kısıtlanmıştı. 16. yüzyılda lonca yasalarının askıya alınmasıyla sermayenin üretime yönelmesindeki engel kalkmış oldu. Sermaye, bu koşullarda üretim sürecine yön verme evresine geldi, zanaatkârların üretiminin yerini, eve iş verme sistemi almaya başladı. Bu yüzyılda ayrıca, yeni ekonomik düzene engel teşkil edecek diğer bir unsur olan Katolik kilisesinin gücü azaldı. Ortaçağ Avrupasında en büyük toprak sahibi sınıf olan ruhban sınıfı ekonomik değişim konusunda tutucuydu. 16. yüzyılda Almanya’da 19 başlayan Reform hareketi, Avrupa’ya hızla yayıldı. Kilise mülklerine el konuldu. Reform hareketi, Avrupa’da kilisenin maddi ve manevi alandaki egemenliğini yıktı. “Kilise mülkleri, geleneksel toprak mülkiyeti ilişkilerinin dinsel dayanağını oluşturuyordu. Bu dayanak yıkıldıktan sonra geleneksel düzenin uzun süre ayakta tutulması mümkün değildi” (Marx, 2011: 694). 17. yüzyıla gelindiğinde, kapitalizm İngiltere’de hızla gelişmeye devam ediyordu. Fakat merkantilist sınırlamalar ve kral tarafından belirli gruplara verilen ekonomik ayrıcalıklar, yeni kapitalist sınıfın kâr arayışına engel olmaktaydı. Yeni ekonomik düzen, öncülünün sınırlayıcı siyasal kurumlarından kurtulma ihtiyacındaydı. İki ekonomik düzenin kurumlarının çatışma hâlinde olduğu bu yüzyılda önemli siyasal gelişmeler yaşandı. Kralın keyfî yönetimine karşı halk yığınları ve kapitalist sınıf birlikte savaştı. 1640 yılında toplanan ve on iki yıl süren Uzun Parlamento, kral tarafından verilen tüm tekelleri iptal etti. 1688 burjuva devriminden sonra ise vergi koyma, askere alma ve ordu bütçesi kararlarında parlamento yetkili kılındı. “Çoğu zaman olduğu gibi, bu noktada da iktisat siyaseti önceledi” (Kılıçbay, 2014: 10). 17. yüzyılda, entelektüel ortamın da hızla değişen ekonomik ve toplumsal yapıya koşut olarak geliştiğine tanık olundu. Bu çağda, insan doğasına ilişkin yeni kuramlar ortaya atıldı (Hunt, 2009: 57). Liberalizm ve bireycilik düşünceleri gelişti. Aydınlanma düşünürleri geleneksel düşünme biçimlerinden kopup, akıl yoluyla gerçeğe ulaşılabileceğini yazdılar. Bu, evreni anlama ve açıklamada köklü bir referans kaymasıydı (Üşür, 2003: 217) ve kapitalizmin, faaliyetlerini kısıtlayan kurumlardan ve düşünce sistemlerinden özgürleşmesinde önemli bir adımdı. 20 18. yüzyılın ikinci yarısında, kapitalizmin yükselişindeki en önemli aşama, hatta Hobsbawm’ın deyimiyle “insan yaşamının yazılı belgelere geçmiş tarihindeki en köklü dönüşüm” (Hobsbawm, 2005: 13) olan sanayi devrimi gerçekleşti. Kapitalizmin bu tarihten [Tudor devrinin sonları] sonraki hızlı yol alışında iki dönüm noktası oldu. Bunlardan biri on yedinci yüzyıldaki (…) imtiyazlı şirketler içindeki mücadeleleri ve Cromwell devrimiyle doruğuna varan tekelciliğe karşı parlamenter mücadeleyi içeren siyasal ve toplumsal değişimlerdi. (…) İkinci dönüm noktası ise (…) endüstri devrimidir (Dobb, 1992: 18). Sanayi devrimiyle, üretimi eskisinden çok daha hızlı ve daha az emek kullanılarak gerçekleştirecek makineler keşfedildi, teknik yenilikler hızla çoğaldı. 1750 yılına gelindiğinde İngiltere, ulusal ölçekte bir piyasa ekonomisiydi (Hobsbawm, 2005: 26). 18. yüzyılda, kapitalizm geliştikçe ve sermaye artışının kaynağı ticaretten üretime kaydıkça, artık değerin kaynağının üretim süreci olduğu anlaşıldı. Orta Çağ’ın sonlarından sanayi devrimine kadarki dönemde iktisadi düşünce ve politikada hâkim olan, artığın kaynağının ticaret olduğunu söyleyen Merkantilist teoriler 14 , ekonomik yapıdaki bu dönüşümle birlikte itibar kaybetti. 18. yüzyılın ilk yarısında gelişen Fizyokrasi, artığın kaynağının üretim olduğunu söyledi. Fizyokratlar, ekonomiyi “doğal düzen” ile açıkladılar ve merkantilist sınırlamaları doğal düzene aykırı gördükleri için reddettiler. 1776 yılında, kapitalist üretim tarzının ilk bütünlüklü ve kapsamlı incelemesi, İngiltere’de yayınlandı. 14 Kapitalizmin gelişmesiyle birlikte, 17. yüzyılda merkantilist düşüncede de bir dönüşüm yaşanmıştır. Bu dönemin merkantilist yazarları, üretim konusuna ağırlık vermeye başlamışlardır (Öziş, 2001). Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|