Aparan yol kimi

Kuj»Oİ?mmadoy
Kulturologiya effektivli  bayat va faalivvata 
aparan 
vo)
*  milli mədəniyyət 
£  siyasi mədəniyyət 
£  peşə mədəniyyəti
ж  istehsal mədəniyyəti 
j,  dövlətçilik mədəniyyəti 
ё  istehlak mədəniyyəti 
£  fiziki mədəniyyət 
S  hərbi mədəniyyət 
£  informasiya mədəniyyəti 
£   sülh mədəniyyəti 
£  bədii mədəniyyət 
£  musiqi mədəniyyəti 
£  tibbi mədəniyyət 
t   ekoloji mədəniyyət 
£   dini mədəniyyət 
£  biznes mədəniyyəti 
t   iqtisadi mədəniyyət
£  şəxsiyyətlərarası münasibətlər mədəniyyəti 
£  beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti 
£  paylama münasibətləri mədəniyyəti 
£  dinlərarası münasibətlər mədəniyyəti
*  maliyyə mədəniyyəti
© 
Mədəniyyətin  kontekstual  anlamı  insan fəaliyyətinin  və ya  hər 
hansı  bilik  sahəsində 
əldə  edilmiş 
inkişaf  dərəcəsi,  səviyyəsi, 
keyfiyyət xarakteristikasıdır.  Bu keyfiyyət insan,  millət,  cəmiyyət və ya 
bütövlükdə  bəşər  həyat fəaliyyətinin  müxtəlif sahələrinə  tətbiq  edilə 
bilər.
c  
Mədəniyyətin  kontekstual  anlamı  insan  fəaliyyətinin  bütün 
sahələrini  əhatə  edərək,  insan  inkişafının  ikinci  süni  təbiəti, 
göstəricisi,  vasitə  və  məqsədi  kimi,  mədəniyyətin  eımi  şərhini  təsdiq 
edir,  tamamlayır və konkretləşdirir.
42
Fuad  Məmmədov
Kulturologiva effektivli havat və faalivvata aparan vol
HƏYAT TƏRZİ
1.  Dil
2. Adət
3. Ənənə
4. 
Din
5. Etika
6. Hüquq
7. Əmək
8. Məişət
9. İstirahət və əyləncə
10.  Davranış
11.  İdman məşğələləri
12. Rabitə
13. Ticarət
14. Müdafiə
15. Hüquqmühafizə  orqanları
16. Təhlükəsizlik xidməti
17. Nəqliyyat
BƏDİİ  MƏDƏNİYYƏT  MƏDƏNİ  İRS
£   Ədəbiyyat və publisistika 
£   Musiqi incəsənəti 
£   Təsviri incəsənət 
£   Folklor  incəsənəti 
£  Dekorativ-tətbiqi incəsənət 
£  Teatr incəsənəti 
£   Kino incəsənəti 
£   Memarlıq incəsənəti 
£   Sirk incəsənəti 
£   Zərgər işi 
£   Xalça toxuculuğu 
£   Dizayn
Ф  Mədəniyyət abidələri (şifahi, yazılı, musiqili,bədii, maddi)
43

---

Kuad  Mommado'
Kulturologiya effoktivli haval va faallvvata aparan vol
• 
Sosial mədəniyyət
MÜASİR CƏMİYYƏTİN SOSİAL MƏDƏNİYYƏTİ
£  Arxiv işi 
£   Kitabxana işi 
£  Qender mədəniyyəti 
£   İntellaktual mədəniyyət 
£  
Bioloji istehsal mədəniyyəti 
£  Məişət mədəniyyəti 
£  
Ruhi  istehsal mədəniyyəti 
£  
Maddi istehsal mədəniyyəti
 
(iqtisadi mədəniyyət)
£  Beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti 
i,  Sülh mədəniyyəti 
£   Təfəkkür mədəniyyəti 
£  Təhsil mədəniyyəti 
,t, 
İctimai münasibətlər mədəniyyəti 
£  
Təşkil və idarəetmə mədəniyyəti 
£  Qidalanma mədəniyyəti 
£  JDavranış mədəniyyəti 
£  İstehlak mədəniyyəti
£  Həyattəminedici sistemlər mədəniyyətiİrsi mədəniyyət 
%  Muzey işi 
£  Elmi mədəniyyət 
£  Həyat tərzi 
£  Siyasi mədəniyyət 
£  Maarifçilik mədəniyyəti 
£   Peşəkarlıq mədəniyyəti 
£  Dini mədəniyyət 
£  Sanitar mədəniyyəti 
£  Turizm
£  İdman və fiziki mədəniyyət 
£   Bədii  mədəniyyət
44
Kuad  Mammadov
Kulturologiva effektivli haval  »э faaliyvala aparan vol
£   Ekoloji mədəniyyət
£  Estetik mədəniyyət
£   Etik mədəniyyət
£  Etnik mədəniyyət
£   Milli mədəniyyət
£   Dil
SOSİAL  MƏDƏINİYYƏTİN  SİSTEM YARADICI 
KOMPONENTLƏRİ
£  Bioloji istehsal sistemi:
•  ailə  və  nigah,  səhiyyə,  ekologiya,  və  fiziki  tərbiyə  sahələrinin 
təşkilini əhatə edir.  Bu sistemin başlıca funksiyası  insanın, bioloji  növ 
kimiqorunması və inkişafına yardım etməkdir.
£  Ruhi istehsal sistemi:
•  intellektual,  emosional,  estetik  və  mənəvi  sahələri  əhatə edir.  Bu 
sistemin  funksiyası  -   insanların  sosial  fərd  kimi  formalaşdırılması  və 
inkişafinı  təmin  etmək,  cəmiyyətin  ruhi  və  maddi  fəaliyyətində  elmi, 
etik,  hüquqi,  estetik  və  texnoloji  əsasların  yaradılmasını  təmin 
etməkdir.
£  Maddi istehsal sistemi:
•  insan,  cəmiyyət  və  dövlətin  həyat  fəaliyyətini  təmin  edən 
məhsulların 
yaradılması 
və 
təbiətin 
dəyişdirilməsinə 
istiqamətlənmişdir.
£  Təşkil və idarəetmə sistemləri:
•  cəmiyyətin  formalaşdırılması  və  inkişafı,  onun  institutlarının 
həyat fəaliyyətinin koordinasiyası  funksiyasını yerinə yetirir.
45

---

Fuad  Mammadov
Kulturologiva effekrlvll  havat 
faalivvota aBara_n_t.nl
* İctimai  münasibətlər sistemi:
• cəmiyyətin daxili  sosial  strukturunu  formalaşdırır və onun bütöv 
sistem kimi  fəaliyyətini təmin edir.
Ruhi  mədəniyyətə əsaslanan bütün bu  sistemlər, onun inkişafının 
nəticəsi  kimi,  mədəniyyətin  mahiyyətini  təcəssüm  etdirir.  Onlar 
birlikdə  yaradıcı  həyat  fəaliyyətinin  həm prosesi, həm nətəicəsi, həm 
də üsullarıdır.
MƏDƏNİYYƏTİN  SOSİAL  KAPİTALI
1.  İnsani
2.  Elmi
3. Təhsil
4.  Etik
5.  Hüquqi
6.  Bədii
7.  Mədəni  irs
8.  İnformativ
9. Texnoloji
10. Texniki
11.  İdarəedici
12.  İnnovativ
13.  Dini
14.  Maliyyə
15.  İqtisadi
16.  Hüquqmühafızə
17.  Hərbi
18.  Siyasi
19. Tibbi
20.  Ekoloji
21.  Beynəlxalq
46
Fuad  Mammado»
Kulturologiva effektlvll bay al  va Гэа||ууэ
1
э aparan  yol
• 
Mədəniyyət istehsalının funksiya və mexanizmləri
MƏDƏNİYYƏT  VƏ  KULTUROLOGİYANIN 
FUNKSİYALARI
*  Elmi -  idraki
Vəzifə  -  sosial-mədəni  inkişaf  və  bütövlükdə 
mədəni-tarixi 
hərəkatın 
obyektiv  qanunauyğunluqları  haqqında  elmi  biliklərin 
toplanıb hazırlanması.
Nəticə - mədəniyyətin elmi və empirik  bilik, bacarıq  va təcrübənin 
birliyindən ibarət olan  idraki alt sistemin yaradılması.
Ф  İdeoloji
Vəzifə  - 
cəmiyyətdə  proqressiv  humanist  dünyagörüşün 
formalaşdırılması və  insanların mənəvi-estetik  tərbiyəsi
Nəticə  -  özündə  əxlaq,  hüquq,  adət,  mərasim,  dini  institutları 
birləşdirən  sosiao -  normativ alt mədəniyyətin  yaradılması.
*  Praktik
Vəzifə -
•ruhi 
və 
maddi 
dəyərlərin, 
eləcə 
də 
onların 
istehsal 
texnologiyalarının yaradılması, saxlanması, istifadəsi və ötürülməsi;
•şəxsiyyətlərin  formalaşdırılması  və  həyat  fəaliyyətinin  effektiv 
texnologiyalarının  yaradılması;
•cəmiyyətin  təhlükəsizliyini,  rifah  və  sabit  sosial  inkişafını  təmin 
edən  idarəetmə sistemi və dövlət siyasəti  modelinin  yaradılması;
• ictimai münasibət  proseslərinin  tənzimlənməsi.
Nəticə  -  mədəniyyətin,  istehsal  texnologiyaları,  ruhi  və  maddi 
sərvətlər, alət və
vasitələrin  istehsalı  və  hasilatı  ilə  əlaqədar  olan,  alt 
sisteminin yaradılması.
47

---