AqiL ƏLİyev ariF ŞƏKƏRƏLİyev
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 48
384 ondan % 100 100 100
Neft sektoru xüsusi çəkisi mlrd.man. % 6186 26,25 7133
26,96 7076
24,62 Qeyri-neft sektoru xüsusi çəkisi
Mlrd.man. % 17380 73,75
19327
73,04 21670
75,38 Bütün bunlarla yanaşı ölkənin sənayesində iqtisadi baxımdan iki neqativ hal nəzərə çarpır. Birincisi, sənaye məhsulunun ümumi həcmi keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəlində əldə edilmiş səviyyədən çox aşağıdır. İkincisi, sənayedə səmərə- liliyi xarakterizə edən göstəricilər pisləşir. 1990-2000-ci illərdə sənayedə ümumilikdə 215,9 min iş yeri itirilib. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına görə səmərəliliyin ümumi göstərici- si olan fondveriminin səviyyəsi isə müqayisəli qiym
ətlərlə 1990-cı ildəki 3,07 manatdan 2000-ci ildəki 0,51 manata qədər aşağı düşmüşdür. Göründüyü kimi baxılan göstəriciyə görə səmərəlilik altı dəfədən də çox aşağı düşmüşdür (bax cədvəl 47).
vahi di 1990 1995 199 6 199 7 199 8 199 9 200 0 Məhsulun həcmi (qüv- vədə olan fakt. qiym.) mily
ard man
1220
8855,
9
119 6,4
125 6,9
116 19,7
129 45,2
166 81,0 Müəssisələri n sayı ədəd 3839 2984 360 1 418
9 463
7 461
1 483
5 Sİİ-in sayı min nəf.
409, 1 304,3 271, 7 214,
6 191,
8 186,
0 193,
2
385 ƏİF (ilin so- nuna, 2000- ci ilin mü- qayi
səli qiy- mətləri ilə) mily ard
man at
1434 8,0
2195 4,1
269 15,7
269 69,6
272 93,2
276 48,0
286 14,9
Fondverimi man
at 3,07
0,83 0,59 0,52 0,52 0,51 0,51
Hər hansı bir ölkə sənayesinə qiymət verərkən adətən ümumi göstəricilərdən istifadə edilir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində ölkənin ayrı- ayrı iqtisadi rayonlarında sənayenin vəziyyəti ən önəmli məsələlərdəndir. İqtisadi ərazilərin sosial-iqtisadi inkişafında sənaye aparıcı rol oynayır. Buna görə də ölkə miqyasında sənayenin inkişaf etdirilməsi paralel olaraq müəssisələrin ölkə ərazisində düzgün yerləşdirilməsini nəzərə almalı və ərazi vahidlərinin sənaye cəhətdən mənimsənilməsini nəzərdə tutmalıdır. 1990-cı ildən başlayaraq regionda baş vermiş siyasi və sosial-iqtisadi hadisələr Azərbaycan Respublikasında sənayenin inkişaf sürətinə mənfi təsir göstərdiyi kimi ayrı-ayrı ərazilərin sənayesinə də mənfi təsir göstərə bildi. Rayon və şəhərlərin iqtisadiyyatı dağılmaq həddinə çatdı. İqtisadiyyatın aparıcı sahəsi olan sənaye müəssisələri tam gücü ilə fəaliyyət göstərə bilmədilər (bax cədvəl 48).
NMR
94 16
4,5 3,2
3,4 Bakı
108 53
54 57,4
61,4 Gəncə
98 17
6 6,4
13,6 Sumqayıt 100,7 18
12 10,4
10,7
386 Mingəçevir 114
41 3 37,9 39,7 Əli
Bayramlı 88
63 63
55,1 55,1
Yevlax 90,5
26 9 2,3 3 Lənkəran 72 9,9
13,6 26,6
30,6 Şəki
105,7 12
3 2,
1,4 Azərbaycan Respublikasının tabeliyində olan şəhərlərdə belə sənaye istehlakı dəfələrlə aşağı düşmüşdür. Tədqiqat göstərdi ki, keçən on il ərzində iqtisadi rayonların sənayesini bərpa etmək mümkün olmamışdır. 2000-ci ildə istehsal edilmiş sənaye məhsulunun ümumi həcmi 1990-cı illə müqayisədə Naxçıvan Muxtar Respublikasında cəmi 3,4%, Bakı şəhərində 61,4%, Gəncədə 13,6%, Sumqayıtda 10,7%, Mingəçevirdə 39,7%, Əli Bayramlıda 55,1%, Yevlaxda 3%, Lənkəranda 30,6%, Şəkidə 1,4% təşkil etmişdir. Bütün ölkələrdə xarici ticarət əlaqələrinin inkişafında sənaye mühüm yer tutur. Həm daxili və həm də xarici bazarlara hazır məhsul çıxarılması bazar iqtisadiyyatında başlıca şərtdir. Əldə edilən məhsulların həcmi sənayenin bütün sahələrində azaldığına görə respublikanın xarici bazarlardan asılılığı artmışdır. Cədvəl 49-da 1990- 1999- cu illərdə Azərbaycan Respublikasında yeyinti sənayesinin ən mühüm məhsul növlərinin adambaşına istehsalının dəyişməsi verilmişdir. 1990-cı ilə nisbətən 1999-cu ildə respublikada sənayedə emal edilmiş ət istehsalı 5 dəfədən çox, kolbasa məmulatı istehsalı 30 dəfədən çox, üzlü pendir – 25 dəfədən çox, bitki yağı istehsalı – 4 dəfə, meyvə və tərəvəz konservləri istehsalı 20 dəfədən çox,
Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|