198
119 və 95% olmuşdur. Bu hibridlərdə xlorofilin a/b nisbəti də yüksəkdir. Öyrənilən
hibridlər içərisində ən aşağı göstərici v.hordeuforme hibridində müşahidə edilmişdir.
quraqlıq stresinin təsirindən bu hibriddə xlorofil (a+b)-nin miqdarı 82%-ə, duz stresi
təsirindən isə 87%-ə qədər azalmışdır. a/b-nin nisbəti də müvafiq olaraq 71 və 88-ə
bərabər olmuşdur. Cədvəldə diqqət çəkən məqamlardan biri də piqment sistemində
baş verən dəyişmələrin əsasən lipidlərlə labil birləşmiş xlorofil “a”-nın hesabına baş
verdiyi, xlorofil “b”-nin miqdarının isə nisbətən az dəyişməsidir. Bu da xlorofil “b”-
də su molekullarının daha möhkəm birləşmiş şəkildə olması ilə əlaqədardır.
Beləliklə yarpaqların plastid aparatında streslərin (quraqlıq, duz) təsirindən
əmələ gələn dəyişikliklərə və onlarda prolin amin turşusunun miqdarının artmasına
əsaslanaraq aşağıdakı nəticəyə gəlmək olar:
Hər iki stresə davamlı (quraqlıq, duz) v.mutico leucurum (13K-55) və v.
leucurum Abşeron (09K-175) hibridləri uyğun bölgələrdə əkilə bilər və quraqlığa,
duzluluğa davamlılıq istiqamətlərində aparılan seleksiya işlərində donor kimi istifadə
oluna bilərlər.
199
Bərk buğda (T. durum Desf.) nümunələrinin yarpaqlarında xlorofilin miqdarının dəyişməsinə görə quraqlığa və
duzluluğa davamlılığının
göstəriciləri
Cədvəl 3
Katalo
q №-si
Nümunələrin adı
Xorofilin miqdarı (vahid yarpaq sahəsində Mkq-larla)
a+b və a/b göstəriciləri
(nəzarətə görə %-lə)
Nəzarət
Quraqlıq
Duzluluq
Quraqlıq
Duzluluq
a
b
a+b
a/b
a
b
a+b
a/b
a
b
a+b
a/b
a+b
a/b
a+b
a/b
09K-175 v.
leucurum Abşeron
5,9 2,4
8,4
2,4 6,5 2,4
8,9
2,6
7,1
2,2
9,3
3,2
106
111
111
135
09K-56
v.hordeiforme hibrid
7,5 2,3
9,8
3,3 5,6 2,4
8,1
2,3
6,3
2,2
8,5
2,8
82
71
87
88
13K-55
v.
mutico leucurum hibrid
6,6 2,3
8,9
2,9 7,7 2,9 10,7
2,6
6,1
2,4
8,5
2,4
119
89
95
85
13K-122 v. mutico affine hibrid
6,7 2,5
9,3
2,6 6,6 2,3
9,0
2,7
6,5
2,5
9,1
2,5
97
106
98
97
200
ƏDƏBİYYAT
1.
R.T.Əliyev, M.Ə.Abbasov, V.R.Rəhimli. Stres və bitkilərin adaptasiyası,
Bakı, “Elm” 2014.
2.
R.T.Əliyev və b. Bərk buğda (T.Durum Desf.) nümunələrinin quraqlıq və
duzluluq
streslərinə
davamlılığının fizioloji parametrlər əsasında
diaqnostikası ./ journal of Qafqaz University Chemistry and Bioloji №34,
2012 səh.80-83
3.
Д.О.Гогуэ, В.П.Холодова, Вл.В.Кузнецов. Влияние солевого стрессa на
рост и некоторые физиологические покозатели растений рода wigella.
Вестник Российского университетa дружбы народов серия: Агрономия
и животновоство, 2013, №2, стр.12-19
4.
Əliyev R.T. Quraqlıq stresinin bitkilərə təsiri və adaptasiya mexanizimləri
AMEA – nın Xəbərləri, biologiya və tibb elmləri, Bakı-Elm. 2012, cild 67,
№ 3, s. 48-58
5.
Методическое руководство «Диагностика устойчивости растений к
стрессовыи воздействиям» (под редакцией Удовенко Г.В.) Л. 1988, 277
с.
6.
Minoeta Camera Co Ltd., Manual for clorophyle meter SPAD 502. Minolta
Racliometric Instruments Div. Osaka Sapan 1989
7.
Inada K/ Studies on a method for determining the deephess green color and
chlorophyll content of intactcor eoaves and lts practical aplications 2
photoelectric characters of chlorophillometer and correlation between the
reading and chlorophyll content in leaves. Pros. Cropsci Japan 33. 301-308.
1965
ИЗМЕНЕНИЕ СОДЕРЖАНИЯ ПРОЛИНА И ХЛОРОФИЛЛА В
ЛИСТЬЯХ ТВЕРДЫХ ПШЕНИЦ (T.DURUM DESF.) ПОД
ДЕЙСТВИЕМ СТРЕССОВАХ ФАКТОРОВ
Р.Т.Алиев, Ш.И.Гаджиева, Э.С.Гаджиев
НАНА Институт Генетических Ресурсов
Установлено что из изученных гибридов T.durum v.mutico leucurum и T.
durum v.leucurum Абшерон наиболее засухе и соле устойчивые по степени
устойчивости.
MODIFICATION IN THE AMOUNT OF PROLIN AMINO ASID
AND CHLOROPHYLL IN THE LEAVES OF DURUM WHEAT (T.DURUM
DESF.) UNDER OF STRESS FACTORS
R.T.Aliyev, SH.I.Hajiyeva, E.S.Hajiyev
Genetic Resource Institute of ANAS