Aqşin Babayev
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
196 sizə təqdim etmək mənim üçün xoşdur. Mən sizə müasirlərimdən biri, İraq şairi Əbdül Vəhab əl- Bəyatinin orijinal bədii söz sənətindən danışmaq istəyirəm”. Nazim Hikmətin İraq şairi haqqında yazdığı ikinci məqaləsi 1963-cü il iyul ayının əvvəllərində çap olunmuşdu. Bu vaxt artıq Nazim Hikmət həyatda yox idi. Qəzet yazırdı: “Ölümündən iki gün qabaq Nazim “Literaturnaya qazeta”nın redaksiyasına kiçicik bir əlyazması gətirmişdi. Kim deyə bilərdi ki, bu sətirlər onun son sətirləridir?” Vilayət Cəfər haqlı olaraq bu məqaləni Nazim Hikmətin təkcə vəsiyyəti yox, həmçinin zorakı cəmiyyətlərə qarşı ittihamnaməsi hesab edir. Kitabın ikinci fəslində müəllif əl-Bəyatinin Nazim Hikmətə ünvanladığı şeirlərindən söhbət açır. Sayca otuzdan çox olan bu şeirlərdə Nazimə böyük rəğbət və məhəbbət hiss olunur. Bu şeirlərdən biri Nazim Hikmətin qürbət həyatında həsrətində olduğu İstanbulla bağlıdır. Əl-Bəyati yazırdı: İnan mənə, dostum Nazim, İnan ki, İstanbul sənsiz Övladını itirmiş bir anadır. O hey gedib-gələndən soruşur: Bəs mənim oğlum Nazim Nə vaxt qayıdacaqdır? ( Sətri tərcümə V.Cəfərindir) Başqa bir şeirində isə əl-Bəyati Nazimi “yuxusuz İstanbulun döyünən qəlbi” adlandırır və onun şeirlərini “səhranın yağış gözlədiyi kimi” intizarla gözlədiyini bildirir. Kitabın üçüncü fəslində Nazim Hikmətin “Şair vətənə qayıdır” (rusca), “Nazim Hikmətin İraq şairi Əbdül əl-Bəyati haqqında iki məqaləsi” (ingiliscə), “Əl-Bəyatinin Nazim Hikmətə ünvalanladığı şeirlərdən seçmələr” (rusca) və “Nazim Hikmətin əl-Bəyati haqqında məqalələri” (ərəbcə) əlavələr kimi verilmişdir. Bu əlavələr əsərin dəyərini daha da artırmış, onu daha maraqlı, oxunaqlı etmişdir. 197 Ərəbşünas alim, bir çox elmi-tədqiqat əsərlərinin müəllifi Vilayət Cəfərin bu əsəri Nazim Hikmət irsinin öyrənilməsi sahəsində dəyərli bir töhfə olmaqla yanaşı, qiymətli bir dərs vəsaiti kimi də tələbələrin stolüstü kitabıdır. “Ədəbiyyat qəzeti”, 26 may 2006-cı il. 198 Nazim Hikmət pyeslərinin nəşri və səhnə taleyi Nazim Hikmət dramaturgiyası öz örijanllığı və novatorluğu ilə seçilir. Sənətkarın onlarla pyesi bir çox dünya teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur. Azərbaycanda müəllifin “Kəllə” dramı başqa pyeslərindən daha əvvəl görkəmli rejissor Rauf Kazımovski tərəfindən radio tamaşası kimi hazırlanmış və dinləyicilərin böyük rəğbətini qazanmışdı. Bakıda nəşr olunmuş Nazim Hikmətin əsərlərinin iki cildliyində (1961 və 1963) şeir və poemaları, habelə onun “Kəllə”, “Bayramın ilk günü”, “Unudulan adam”, “Yusif və Züleyxa”, “Qəribə adam”, “Damokl qılıncı” pyesləri verilmişdir. Dram əsərlərini Azərbaycan türkcəsinə İ. İbrahimov, E.İbrahimov və Ş. Ağayeva çevirmişlər. Nazim Hikmətin tədqiqatçısı olmuş Əkbər Babayevin böyük zəhmətlə seçib tərtib etdiyi və redaktoru olduğu bu iki cild sənətkarın həm poeziyasını, həm də dram yaradıcılığını əks etdirmişdir. Ə.Babayev bu cildlərin korrekturasını da diqqətlə oxumuş, dəfələrlə Moskvadan Bakıya gələrək kitabın yüksək səviyyədə çap olunması işinə nəzarət etmişdi. Bu barədə söz düşəndə Əkbər Babayev belə dedi: “Cildlər yüksək səviyyədə çap olunub. Amma sonra nəşriyyatın yadına düşüb ki, axı kitabın tərtibçisi və redaktoru var. Mən də, bütün korrekturanı başdan ayağa çox diqqətlə oxusam da, son səhifəyə əhəmiyyət də verməmişəm, yəni mənə göstərməmişlər də heç. Nazim Hikmət siqnal nüsxələrini görəndə mənim adımı axtardı. Adım yazılmamışdı. Nazim buna çox əsəbiləşdi. Mən də Bakıya zəng vurdum. Bir gün nəşriyyatdan evə mənə telefon açıb dedilər ki, biz bütün nüsxələrə kiçik bir kağızda çap etdirib yapışdırmışıq ki, kitabın tərtibatçısı və redaktoru Əkbər Babayevdir. Lakin mən buna heç bir əhəmiyyət vermədim. Çünki əsas o idi ki, Azərbaycanda Nazimin ikicildliyi çıxıb.” (Əkbər Babayevlə şəxsi söhbətdən. Moskva, 1963.) Nazim Hikmətin Azərbaycanda tamaşaya qoyulmuş əsərləri uğurlu olmuşdur. A.İsgəndərov, T.Kazımov, M.Haşımov, M.Bursəliyev kimi rejissorlarımızın əməyi sayəsində bu əsərlər geniş tamaşaçı kütləsinin hüsn- rəğbətini qazanmışdı. “Kəllə” pyesi Gəncədə, “Bayramın ilk günü”, «Bir aşk masalı» pyesləri Azərbaycan Teatr 199 İnstitutu (Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) tələbələrinin diplom tamaşası kimi, “Unudulan adam”, “Qəribə adam”, “Türkiyədə” Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrında , “Damokl qılıncı” isə Rus Dram Teatrında uğurla göstərilmişdi. Bir cəhəti qeyd etmək istəyirəm ki, Nazim Hikmət pyeslərinin səhnə təcəssümü o qədər də asan başa gəlmirdi. İlk baxışdan adama elə gəlirdi ki, Nazim Hikmət bu pyesləri səhnə imkanlarını nəzərə almadan yazıb. Amma əslində belə deyildi. Dramaturq rejissoru məcbur edirdi ki, o, Nazimin səhnə imkanlarına sığmayan , zaman- məkan prinsiplərini qırıb dağıdan dram əsərlərini köhnə üslubda deyil, novatorcasına tamaşaçılara çatdırsın. Rus teatrşünaslarından Zoya Vladimirova Nazim Hikmət pyeslərinin səhnə taleyindən söz açarkən yazırdı ki, nə vaxt Nazim Hikmətə deyirsən axı belə olmaz, sənin əsərin bütün səhnə imkanlarının əleyhinədir. Bu sözlərin qarşısında o, mavi gözlərini sənə dikib sadəlövhcəsinə soruşurdu: “Axı niyə olmaz?” İstər- istəməz düşünürsən ki, doğrudan da Nazim Hikmətin pyesləri bədii cəhətdən tamaşaçını inandırırsa, niyə də Nazimin dediyi kimi olmasın. Açığını deyim ki, mən bizim Azərbaycan rejissorlarının Nazim Hikmət pyesləri üzərində çəkdikləri zəhməti və onun parlaq nəticəsini heç də rus rejissorlarından, onların əməyindən və bu əməyin bəhrəsindən aşağı hesab etmirəm. Moskvada Nazim Hikmətin “Qəribə adam” pyesini Komissarjevski tamaşaya qoymuşdu, Bakıda Tofiq Kazımov. Tofiq Kazımovun tamaşası Komissarjevski sənətindən heç də geri qalmırdı. Eyni sözləri Adil İsgəndərovun “Türkiyədə” və Məhərrəm Haşımovun “Damokl qılıncı” pyeslərinin rejissorluğu haqqında da demək olar. Nazim Hikmət dramaturgiyasında nəzəri cəlb edən xüsusiyyətlərdən biri də yuxarıda bildirdiyim kimi, onun pyeslərinin bəşəriliyidir. “Damokl qılıncı”nda surətlər ona görə A.B, Arxitektor, Komissar və sair adlandırılmışdır ki, bu pyeslərdə cərəyan edən hadisələrin mövzu dairəsi bəşəri səciyyəyə malikdir. Zəka sahibinin ehtiyac içində yaşaması, pul, var-dövlət üstündə gedən ölüm-dirim mübarizəsi, bugün məşhurlaşan, sabah unudulan insanların acı taleyi, düz adamların çəkdiyi müsibət, insanların başı üzərindən Damokl qılıncı kimi asılmış müharibə təhlükəsi, - bütün bunlar mövzu baxımından Nazim Hikmət pyeslərinin canı, cövhəridir. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|