Aqşin Babayev
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
221 Şairin Bolqarıstan səfəri haqqında da V.Q.Qriqoryana hesabat verilmişdi və bu hesabatlar o vaxt Stalinə qədər gedib çatmışdı. Tofiq Məliklinin kitabının bu hissəsində Nazim Hikmətin “İvan İvanıç varmıydı, yoxmuydu” pyesinın taleyi haqqında da məlumat verilmişdir. Məlumatda Sovetlərdə bürokratizmin mövcudluğunu əks etdirən və onu ifşa edən bu pyesin repertuardan çıxarılması, şairin təqiblərə məruz qalması konkret faktlarla göstərilir. Tofiq Məlikli kitabını bu sözlərlə bitirir: “Nazim Hikmət 3 iyun 1963-cü ildə Moskvada dünyasını dəyişdi. Ona həsr olunmuş məqalədə görkəmli rus şairi Yevgeni Yevtuşenko Nazim Hikmətin dünya mədəniyyəti tarixindəki yerini dəqiq ifadə edərək yazmışdı: “Nazim Hikmətin tarixdə oynadığı rol əvvəlcədən müəyyənləşmişdi. O, bu rolu dahiyanə şəkildə yerinə yetirdi.” Bəli, Nazim Hikmət təkcə öz xalqının, öz ölkəsinin deyil, bütün dünyanın mədəniyyət tarixində əbədiyaşayacaq ölməz bir simadır. Bu gün 110 yaşlı Nazim Hikmət yaşamaqda davam edir. Onu yaşadanlar dünyanın hər yerində, xüsusən Türkiyədə və Azərbaycandadır. N.Hikmət Türkiyədə şairin adını daşıyan Kültür Və Sanat Vakfının fəaliyyətində, şairin bacısı Samiyə xanımın ardıcılları Rutkay Əziz, Kiymet Coşkun, Tarik Akan kimi fədakar nazimsevərlərin, Vala Nürəddin, Mehmet Fuad, Müjde Gezen, Ruhi Su, Sumeyra, Zülfü Livaneli, Cem Karaca və başqa elm və sənət adamlarının yaratdıqları əsərlərdə əbədiləşib. Nazim, bugün tək oğlu Mehmet Nazimin varlığında yaşayır. Nazim Hikmət Azərbaycanda xalq yazıçısı Anarın, xalq artisti, bəstəkar Arif Məlikovun, heykəltəraş Münəvvər Rzayevanın, nazimşünaslardan Əkbər Babayevin, Tofiq Məliklinin, Nəcəf Quliyevin, Qadir İsmayılın, Abbas Abdullanın, Tofiq Abdinin, Azər Abdullanın, Rəşid Quliyevin, Aytən Babayevanın və başqa qələm sahiblərinin əsərlərində yaşayır... “525-ci qəzet”, 21 may 2011. 222 Dünyada Nazim, Nazimdə dünya (Nazim Hikmətin vəfatının 50 illiyi münasibətilə) Nazim Hikmətin dünya miqyasındakı şöhrətindən söz düşəndə həmişə məşhur türk yazıçısı Əziz Nesinin sözlərini xatırlayıram: ”Nazim Hikmət dünyanı gəzən bir türk şarkısıdır”. Bu doğrudan da belədir. Nazimin adı, əsərləri- Amerikada, İngiltərədə, Almaniyada, İtaliyada, Fransada, İsveçrədə, Çində, Yaponiyada, Misirdə, İraqda, Hindistanda və başqa ölkələrdə tanınır, bu ölkələrdə böyük sənətkarın əsərləri nəşr edilir, yaradıcılığı tədqiq olunur, vaxtaşırı şairə həsr olunmuş simpoziumlar, xatirə gecələri, ədəbi məclislər keçirilir. “Şeirimin kökü yurdumun torpaqlarındadır. Amma budaqlarıyla bütün torpaqlara, Şərqdə, Qərbdə, Şimalda, Cənubda ucsuz-bucaqsız yayılan bütün torpaqlara, o torpaqlar üstündə qurulmuş mədəniyyətlərə, böyük dünyamıza uzanmaq istədim”. Nazim Hikmətin bu sözləri onun sənət və həyat amalını necə də sərrast ifadə edir. Məşhur alman nazimşünası Dıetrich Gronau “Nazim Hikmət” adlı monoqrafiyasında (Bu əsər 1995-ci ildə İstanbulda “Altın kitablar” nəşriyyatı tərəfindən türkcə kütləvi tirajla çap edilmişdir. Alman dilindən tərcümə edəni Gülderen Pamirdir) yazır: “N.Hikmətin əsərləri XX əsrdə yaşananları poetik bir dillə ifadə etdiyindən və bir anlamda bu “Əsrin sənədləri” sayıldığından, bugünə qədər Türkiyənin sərhədləri xaricində də böyük bir heyranlıq toplamışdır... Amerikan kitab maqazin məcmuəsi “Bookman” hələ 1932-ci ildə altı fotoşəkillə süslədiyi 8 səhifəsini Nazim Hikmətə ayırmış, onu “Yeni Türkiyənin şairi” olaraq təqdim etmişdi”. Keçən əsrin 20-ci illərində Nazim Hikmət artıq Sovetlər Birliyində tanınmış bir şairdi, 1921-ci ildə Moskvaya, 1927-ci ildə Bakıya gəlmişdi, 1928-ci ildə Bakıda ilk şeirlər kitabı işıq üzü görmüşdü. Həbsxana həyatından (1938-1950) sonra yenidən Moskvaya qayıtmış və ömrünün sonuna qədər burada yaşamışdı. Nazim Hikmət həbs edildikdən sonra onun azadlığa çıxması üçün demək olar ki, bütün dünya ayağa qalxmışdı. Nazimşünas Kemal Sülkerin sözləri ilə 223 desək, “Nazim Hikmətin günahsız yerə məhkum edilməsi də onu bir abidə kimi ucaltmışdı.” Kemal Sülker “Nazim Hikmət dosyası” kitabında (İstanbul, May yayınları, 1974 ) yazırdı ki, o vaxt 16 ölkənin 3,5 milyon gənci Beynəlxalq Tələbə Birliyi adından Türkiyənin Baş Nazirinə müraciət edərək Nazim Hikmətin dərhal sərbəst buraxılmasını tələb etmişdi. Sonralar bu ölkələrin sayı 60-a çatdı. Qırxıncı illərin sonunda Nazimin azadlığa buraxılması üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, İnsan Haqları Cəmiyyəti, Yunesko və başqa ictimai qurumlar Türkiyənin hakim dairələrinə müraciətlə şairin sərbəst buraxılmasını tələb edirdilər. Həmin dövrdə sovet yazıçıları da öz səsini ucaltmış, N.Hikmətin bir an öncə azadlığa çıxmasını təkidlə tələb etmişdilər. Fransız ziyalıları, İngiltərə tələbələri, Kipr fəhlələri də bu hərəkatın ön cərgələrində idilər. Amerikada, İsveçrədə, habelə Misirdə, İraqda, Hindistanda və başqa ölkələrdə nazimsevərlər ayağa qalxmışdılar. Nazim Hikmət artıq dünyanın bir çox ölkələrində tanınırdı. 15 iyul 1950-ci il tarixində şairin sərbəst buraxılması haqqında əfv qanunu qüvvəyə mindi. Nazim o vaxt vəkili İrfan Eminə belə demişdi: “Həyəcanlıyam. Amma həyəcanım əfvdən deyildir. Nəhayət haqqımı aldım. Bütün sevincim dostlarıma, qohum-əqrabama və hər şeydən üstün tutduğum hürriyyətə qovuşmağımdan irəli gəlir. Bu gecə arxası üstə yatıb göy üzünə baxacağam. Ulduzları, ucsuz-bucaqsız ənginlikləri seyr edəcəyəm. Çünki həbsxanada yatdığım yerdə tavandan başqa bir şey görmürdüm”. Nazim Hikmət artıq azaddı. Ancaq bu azadlıq hakim dairələrin ürəyincə deyildi. Ona görə də şair aylarla təqib edildi. Sonra da əsgərliyə çağırıldı. Niyyət aydındı. Nazimi öldürəcəkdilər! Moskvaya son gəlişinin də səbəbi bu oldu. Qəribədir ki, Sovetlər Birliyində də həbsxanada qaldığı qədər-13 il yaşadı. Geriyə isə yol yox idi. Türkiyədə əsərlərinin nəşri də yasaq edilmişdi. Amma dünya Nazimi dəstəkləyirdi. Onun şeirlərini hər yerdə sevə-sevə oxuyurdular. Nazim Hikmət, şeirlərinin dünya dillərinə çevrilməsi məsələsinə xüsusi önəm verir, bununla sanki öz dilində çap olunmamasının ağrısını ovudurdu. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|