Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
48
49
Anayasa'ya  göre  ayrıca,  bakanlar  kurulu  tarafından  yapılacak 
atamalarda  parlamentonun  görüşünün  alınması  da  2008  yılından 
beri  zorunludur.  Bakanlar  kurulu  tarafından  yapılacak  atamalar 
parlamentonun  her  iki  kanadında  oluşturulacak  ilgili  komisyonlar 
tarafından değerlendirilir ve her iki meclisteki komisyonun da en az üçte 
iki çoğunlukla atamayı reddetmesi durumunda atama yapılamaz.  
- Parlamentoyu Olağanüstü Toplantıya Çağırma Yetkisi
Anayasa’nın 30’uncu maddesine göre, meclis üye çoğunluğunun veya 
başbakanın  talebi  üzerine  meclisin  olağanüstü  toplanabilmesi  ancak 
cumhurbaşkanının  çıkardığı  kararname  ile  mümkün  olabilmektedir. 
Cumhurbaşkanının  bu  konudaki  yetkisi  bağlı  değil,  ihtiyari  olup  talep 
üzerine cumhurbaşkanı meclisi toplamak zorunda değildir. 
- Diplomasi ve Savunmaya İlişkin Yetkiler
Anayasa’nın 14’üncü maddesine göre cumhurbaşkanı yabancı ülkelere 
gönderdiği büyükelçilere ve olağanüstü aracılara güven belgesi verir ve 
yabancı  büyükelçiler  ile  olağanüstü  aracıların  güven  belgelerini  kabul 
eder. Cumhurbaşkanı uluslararası sözleşme ve antlaşmaları görüşme ve 
onaylama yetkisine sahiptir. 
Anayasa’nın  15’inci  maddesine  göre,  cumhurbaşkanının  savunma 
ve  ulusal  güvenlik  konularında  da  önemli  bir  rolü  vardır.  Başkomutan 
olarak  nükleer  silah  kullanma  kararı  verme  yetkisi  bulunmaktadır. 
Cumhurbaşkanı orduların başkomutanı sıfatıyla Ulusal Yüksek Savunma 
Konseyi ve komitelerine başkanlık eder. Anayasa’nın 21’inci maddesine 
göre  başbakan  bu  konsey  ve  komitelere  de  ancak  vekâleten  başkanlık 
edebilir.
- Özel/Bireysel Af İlan Etme Yetkisi
Anayasa’nın  17’nci  maddesine  göre,  cumhurbaşkanı,  kanunca 
öngörülen  kişileri,  yine  kanunca  öngörülen  hüküm  ve  şartlar 
doğrultusunda af yetkisine sahiptir. Cumhurbaşkanı bu yetkisini Yüksek 
Yargı Konseyine danışarak, başbakan ve adalet bakanının kararnameyi 
imzalamasıyla kullanır.
54
54
  Bir yargı organı olan Anayasa Konseyi; parlamento ve cumhurbaşkanı seçimlerinin geçerliliğini de-
netler; yasama ve düzenleyici işlem alanlarının belirlenmesi için yapılan başvururları karara bağlar; 
yasaların, iç tüzüklerin, anlaşma ve sözleşmelerin anayasaya uygunluk denetimini yapar. Fransız 
Anayasa Konseyinin kuruluşu, görevleri ve işleyişi konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Muammer Oy-
tan, “Fransa’da Anayasa Konseyinin Kuruluşu, Görevleri ve İşleyişi Konusunda Bir İnceleme,” Amme 
İdaresi Dergisi
, Sayı 13 (Eylül 1980), s.25-38.

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
48
49
Cumhurbaşkanının Sorumluluğu
Fransa’da cumhurbaşkanının (ABD’de olduğu gibi) siyasi sorumluluğu 
bulunmamaktadır. Sadece karşı imza kuralıyla yaptığı işlemlerden dolayı, 
karşı imza sahibinin yani başbakan ya da ilgili bakanın siyasi sorumluluğu 
bulunmaktadır. 
Cumhurbaşkanının 
sorumsuzluğu 
kuralının 
iki 
istisnası 
bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Anayasa’nın 53’üncü maddesine göre, 
Uluslararası  Ceza  Mahkemesinin  görev  alanına  giren  cezai  konulardır. 
Diğeri  de  Anayasa’nın  68’inci  maddesine  göre,  cumhurbaşkanının, 
makamla  bağdaşmayacak  şekilde  görevlerini  açıkça  ihlal  etmesi 
durumudur.  Fransa  Anayasası’nın  ilk  halinde  cumhurbaşkanına  ancak 
(Türkiye’de  olduğu  gibi)  vatana  ihanet  durumunda  cezai  sorumluluk 
öngörülmüştür. 19 Şubat 2007’de yapılan bir anayasa değişikliğiyle bu 
kural,  makamla  bağdaşmayacak  şekilde  görevlerini  açıkça  ihlal  etmesi 
olarak değiştirilmiştir. 
Cumhurbaşkanının bu şekilde suçlandırılması ancak parlamentonun 
her iki kanadının bu yöndeki bir önergeyi ayrı ayrı kabulü ile mümkündür. 
Cumhurbaşkanının  suçlandırılması  önergesinin  kabulünün  ardından 
parlamentonun her iki kanadı ortak bir ortak oturumda, Yüksek Mahkeme 
sıfatıyla  toplanır  ve  gizli  oylamayla  cumhurbaşkanının  görevden  alınıp 
alınmamasını  oylar.  Bu  oylamada  vekâleten  oy  kullanılamaz  ve  sadece 
cumhurbaşkanının görevden alınması yönündeki oylar sayılır. Eğer üye 
sayısının  üçte  ikisi  cumhurbaşkanının  görevden  alınması  yönünde  oy 
kullanırsa cumhurbaşkanı görevden alınmış olur ve Yüksek Mahkemenin 
bu kararı derhal uygulanır. Ayrıca, cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu 
da  görev  süresi  boyunca  ertelenir.  Fransa  Anayasası’nın  67’nci 
maddesine göre “Cumhurbaşkanı görev süresince hiçbir mahkeme ya da 
idari merci önünde tanıklık etmeye zorlanamaz, hiçbir hukuk davasına 
konu edilemez ya da suçlamalara, kovuşturma ya da soruşturmaya tabi 
tutulamaz. Cumhurbaşkanının görev süresi boyunca hiçbir hak düşürücü 
süre  işlemez.  Cumhurbaşkanının  görev  süresi  boyunca  ertelenmiş 
dava  ve  kovuşturmaların  tamamı  Cumhurbaşkanının  görev  süresinin 
bitmesinden itibaren bir ay içinde açılır.” 
Cumhurbaşkanlığı makamında sürekli boşalma olursa Senato başkanı, 
geçici  boşalma  halinde  ise  başbakan  vekâlet  eder.  Sürekli  boşalma 

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
50
51
halinde  Senato  başkanının  cumhurbaşkanlığını,  Anayasa  Konseyinin 
onaylaması  gerekmektedir.  Bu  şekilde  göreve  gelen  Senato  başkanı, 
cumhurbaşkanlığında  kalan  süreyi  tamamlar;  ancak,  bu  süre  boyunca, 
referanduma  gitme  ve  meclisi  feshetme  yetkilerini  kullanamaz.  Eğer 
herhangi bir sebepten dolayı Senato başkanı da görevi üstlenemeyecek 
olursa başbakan kalan süre boyunca cumhurbaşkanlığına vekâlet eder.
55
4.1.2. Hükümet
Hükümetin Kurulması ve Görev Süresinin Bitmesi 
Anayasa’nın  8’inci  maddesine  göre  hükümet,  cumhurbaşkanı 
tarafından  atanan  bir  başbakan  ile  onun  seçtiği  ve  cumhurbaşkanınca 
onaylanan bakanlar kurulu üyelerinden oluşmaktadır. Cumhurbaşkanının 
kimi  başbakan  olarak  atayabileceğine  ilişkin  anayasada  bağlayıcı  bir 
hüküm bulunmamaktadır. Yani cumhurbaşkanı istediği kişiyi başbakan 
olarak  atamakta  özgürdür.  Ancak  bununla  birlikte,  bir  siyasi  kriz 
doğmaması için cumhurbaşkanları genellikle, parlamento çoğunluğunun 
desteğini alabilecek isimleri başbakan olarak atamaktadır. 
Benzer bir şekilde, başbakanın da kimleri bakan olarak önerebileceği 
konusunda bir anayasal kısıt bulunmamaktadır. Ancak cumhurbaşkanına 
benzer bir şekilde başbakan da siyasi gerçekleri göz önünde bulundurmak 
zorundadır. Eğer koalisyon kurulacaksa kabine dağılımının nasıl olacağını 
başbakan koalisyon ortaklarıyla, koalisyon olmayacaksa da bunu kendi 
parti yönetimiyle istişare ederek belirler. Ayrıca, cumhurbaşkanıyla daha 
yakın  çalışacakları  için  özellikle  dış  işleri  ve  savunma  bakanlıklarına 
yapacağı  atamalarda  cumhurbaşkanının  onaylayabileceği  isimler 
olmasına özen gösterilir. Fransız hükümet geleneğinde bakanların fazla 
siyasi olmamalarına özen gösterilir.
56
 
Bu  şekilde  kurulan  hükümetin  parlamentodan  güvenoyu  almasına 
gerek  yoktur.  Bir  rasyonelleştirilmiş  parlamentarizm  yeniliği  olan  bu 
uygulamaya zımni güven denir. Bununla birlikte başbakan, Anayasa’nın 
49’uncu  maddesine  göre,  Millet  Meclisinden  hükümet  programı  ya  da 
genel politika belirleyen bir beyanname için güven isteminde bulunabilir. 
55
  Rıza Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri (Bursa: Dora Yayınları, 2013), s. 259.
56
  Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri, s. 263-264 

---