Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 50 51 Bakanlar Kurulu her hafta Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda cumhurbaşkanının başkanlığında toplanır. Fransa’da bakanlar kurulunun gerçek başı, başbakan değil, cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı yazılı olarak vekâlet vermedikçe başbakan, bakanlar kurulu toplantısına başkanlık edemez. Cumhurbaşkanının katılmadığı toplantılar anayasal açıdan geçerli değildir. 57 Cumhurbaşkanının katılmadığı ve klasik hükümet yetkilerinin kullanıl- madığı bakanlar kurulu toplantıları- na “kabine konseyi” (Conseil de Ca- binet) denilir. Bu kurulun anayasal bir yetkisi bulunmamaktadır; bütün yetkiler cumhurbaşkanının katıldı- ğı ya da başbakana vekâlet verdiği bakanlar kuruluna (Conseil des Mi- nistres) aittir. Yetkisi bulunmasa da kabine konseyi toplantılarının cum- hurbaşkanı ile hükümetin farklı si- yasal eğilimlerden gelmeleri durumunda, yani kohabitasyon dönemlerin- de, cumhurbaşkanı karşısında başbakan ve bakanların ortak tutumlarının belirlenmesi açısından önemi bulunmaktadır. 1946 Anayasası da dâhil Fransız geleneğinde başbakan, bakanlar kurulunun başkanı (President du Conseil des Ministres) olarak tanımlanmıştır. Ancak 1958 Anayasası’na göre başbakan artık, bakanlar kurulunun başkanı değil, birinci bakandır (premier ministre). 58 Anayasa’nın, hükümetin liderliğine ilişkin ince ayrımı şöyledir: Anayasa’nın 9’uncu maddesinde cumhurbaşkanının, “bakanlar kurulunun başkanı” olduğu, 21’inci maddesinde ise başbakanın hükümeti değil “hükümet çalışmalarını yönettiği” ifade edilir. Dolayısıyla başbakan diğer hükümet üyelerinin sahip olmadığı bazı kişisel ayrıcalıklara sahip olsa da diğer bakanlarla hiyerarşik bir ilişkisi bulunmamaktadır. Üstelik Anayasa’nın 22’nci maddesi, başbakanın işlemlerine de karşı imza kuralı getirmektedir. 59 57 Mümtaz’er Türköne, Siyaset (Ankara: Lotus Yayınları, 2007) s. 167. 58 Eroğul, Çağdaş Devlet Düzenleri, s. 175. 59 “Constitution of October 4, 1958”. Bernard Cazeneuve, Başbakan Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 52 53 Dolayısıyla Fransa’da başbakan, kohabitasyon dönemlerinde dahi parlamenter sistemdeki başbakanlar kadar güçlü olamamaktadır. Başbakanın ayrıcalıkları daha çok cumhurbaşkanı ile ilişkileri çerçevesinde gündeme gelmektedir. Mesela Cumhurbaşkanı Millet Meclisini fesih yetkisini kullanmadan önce başbakanın da görüşünü alır. Aynı şekilde başbakanın, Parlamento ve Anayasa Konseyi ile Hükümet arasındaki ilişkilerde ayrıcalıklı yetkileri vardır. 60 Dolayısıyla Fransa’da başbakan, hükümet, cumhurbaşkanı ve parlamento arasında adeta bir menteşe (charniere) işlevi görmektedir. 61 Hükümetin yapısını, bakanların sayısını vs. konuları belirleyen bir Anayasa ya da yasa hükmü bulunmamaktadır. Her hükümette bakanlıkların hem sayısı, hem ismi hem de görev ve unvanları değişebilmektedir. Mevcut Bernard Cazeneuve Hükümeti’nde toplam 17 bakan bulunmaktadır. Bunların 14’ü koalisyonun ana ortağı Sosyalist Partiden, ikisi Radikal Sol Parti'den ve bir tanesi ise Yeşiller Partisindendir. Bir önceki Manuel Valls Hükümeti’nde ise toplam 16 bakan bulunmaktaydı. Bunlardan 14’ü ana koalisyon ortağı Sosyalist Parti’den, ikisi de diğer küçük koalisyon ortaklarındandı. Ondan önceki Başbakan Jean-Marc Ayrault Hükümeti’nde ise 18’i Sosyalist Parti’den, üçü de küçük koalisyon ortaklarından olmak üzere toplam 21 bakan bulunmaktaydı. 62 Bakanlar kuruluna atanan milletvekilinin meclis üyeliği sona erer. Bu kural, güçler ayrılığını kuvvetlendirerek Fransa’daki anayasal rejimi başkanlık sistemine yaklaştırmıştır. Söz konusu kural, milletvekillerinin bakan olma isteğinden kaynaklanan geçmiş dönemlerdeki olumsuzluklarını gidermek için benimsenmiştir. 63 Başbakan ve bakanların mecliste söz hakları bulunmaktadır. Teknik olarak, ne cumhurbaşkanı ne de Ulusal Meclis, hükümeti görevden alabilir. Dolayısıyla, başbakan ve hükümet istifa edene kadar görevde kalabilir. 64 Ancak, Anayasa’ya göre şu üç durumda başbakan istifa etmek zorundadır: 65 60 Kaboğlu, Anayasa ve Toplum, s.144. 61 Eric Olivia, Droit Constitutionnel Liberté, Sirey, éd. Dalloz, (1998), s. 139’dan aktaran Kaboğlu, Anaya- sa ve Toplum , s.144. 62 “Gouvernement Jean-Marc Ayrault (2)”, France Politique İnternet Sitesi, http://www.france-poli- tique.fr/wiki/Gouvernement_Jean-Marc_Ayrault_(2), Erişim: 21.01.2014. 63 Ayferi Göze, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler (İstanbul: Beta Basım Yayım, 1995), s.574. 64 Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri, s. 264. 65 Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri, s. 264. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 52 53 • Ulusal Meclis, hükümet aleyhinde güvensizlik oyu verdiğinde, • Yeni bir cumhurbaşkanı seçildiğinde, • Ulusal Meclis yenilendiğinde. Hükümetin Yetkileri Hükümet, ulusal siyaseti belirleyen ve yürüten organdır. Bu görevinde idare ve silahlı kuvvetler hükümetin emrindedir. Bakanlar kurulu, ulusal politikayı “Hükümet Programı” ile belirler. Hükümet programları parlamento tarafından onaylandıktan sonra uygulamaya konur. Bakanlar kurulu yasa tasarılarını görüşerek olgunlaştırır, kararnameleri kabul eder, Millet Meclisinden güvenoyu istemesi için başbakana yetki verir, sıkıyönetim ilan eder, ulusal politikayı belirler ve yürütür; Anayasa’nın hükümete verdiği diğer yetkileri kullanır. Dolayısıyla hükümet kademesinde en yetkili kurul bakanlar kuruludur. Cumhurbaşkanının katılmayıp başbakanın başkanlık ettiği Kabine Konseyi ise bakanlar kurulu toplantısında alınacak kararların hazırlık çalışmalarını yapar ve formel yetkileri bulunmamaktadır. Anayasa’ya göre hükümet, düzenleyici işlemler konusunda önemli yetkilere sahiptir. Bu yetkilerini iki türlü kullanır. Birincisi, ülkemizde de bulunan, parlamentonun vereceği bir yetki kanununa dayanarak çıkaracağı kanun hükmünde kararnamelerdir (ordonnance). Bu yetkinin çok önemli bir sonucu bulunmaktadır: Parlamento, yetki yasası çıkarılan alanda yetki süresi boyunca yasa yapamamakta ve dolayısıyla yetki süresi boyunca parlamentonun yasama yetkisi sınırlanırken hükümet bir “yetki yasası” ile KHK’ler yoluyla birçok alanı düzenleyebilmektedir. 1958 Anayasası’nın yürütmeyi güçlendirme amacıyla bakanlar kuruluna vermiş olduğu diğer ve belki de en önemli yetki, bir yetki kanununa ihtiyaç duymadan özerk ve geniş düzenleyici işlem (regulation, réglementaire) yapabilme yetkisidir . Buna karşılık parlamentonun kanun çıkarma yetkileri ise sınırlandırılmıştır. Anayasa’nın 34’üncü maddesi, parlamentonun kanun çıkarabileceği ya da kanunla genel ilkelerini belirleyebileceği konuları tüketici bir biçimde sayarak açıkça belirlemektedir. Anayasa’nın 37’nci maddesinde ise “yasama konusuna girenlerin dışında kalan konuların düzenleyici işlemlerle düzenleneceği” hükmü bulunmaktadır. Bu kurallarla Fransa’da parlamenter rejimin Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|