Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hükümetin Sorumluluğu
- 4.2. Yasama
Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 54 55 tam tersine bakanlar kurulunun düzenleme yetkisi genişletilmekte ve genelleştirilmekte, yasama organının düzenleme yetkisi ise konu bazında sınırlandırılmaktadır. Eğer parlamento Anayasa’da sayılan konular dışında kanun çıkarırsa hükümet bunu Anayasa Konseyine götürebilir. Fransa’da Anayasa Konseyi, her ne kadar zamanla siyasi yapı içindeki ağırlığını ve etkinliğini artırmış olsa da kanunları iptal edemez. Kanunlara ilişkin sadece ön denetim yaptığı için kararları kendi başına sonuç doğurmaz. Anayasa Konseyi, hükümetin itirazını haklı bulursa, hükümet çıkaracağı bir kararname ile kanunu değiştirilebilir. 66 Fransa’da köklü bir idari yargı geleneği bulunmaktadır. Bakanlar kuruluna 1958 Anayasası ile verilen geniş düzenleme yetkilerinin hepsi Danıştay denetimine tabidir ve Danıştay da bu yetkisini oldukça etkin bir şekilde kullanmaktadır. Hatta tüzük benzeri düzenleyici işlemlerde önceden Danıştay’ın olumlu görüşünün alınması zorunludur. 67 1958 Anayasası’nın bakanlar kuruluna verdiği önemli yetkilerden birisi de cumhurbaşkanına referanduma başvurmayı önerme yetkisidir. Bu yetki, bakanlar kuruluna parlamentodan çıkaramadığı bir kanunu doğrudan halkoyuyla çıkarma imkânı sağlamaktadır. Genellikle halk için çok önemli konularda referanduma başvurulur. Bu süreçte referandumdan önce referandumun uygulanmasına ilişkin metinler üzerinde Anayasa Konseyinin istişari görüşünün alınması zorunluluğu bulunmaktadır. 68 Anayasa’nın 36’ncı maddesine göre bakanlar kurulu sıkıyönetim ilanına karar verebilir. Ancak 12 günden fazla sürecek sıkıyönetim kararları için parlamentonun izni şarttır. Hükümetin Sorumluluğu Fransa’da cumhurbaşkanı başbakanı atar ve istifasını isteyebilir; ancak başbakanın istifa zorunluluğu yoktur. 69 Yani başbakanın ve hükümetin cumhurbaşkanına karşı bir siyasi sorumluluğu yoktur. Bununla birlikte cumhurbaşkanı karşı imza kuralını kullanarak fiilen hükümeti işlemez hale getirebilir. 66 Yavuz, Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi, s.234-235. 67 Assamble Nationale, The National Assembly in French Institutions, s. 28. Ayrıca, bkz. Arslan, “Ya- rı-Başkanlık Yönetim Sistemi Örneği: Fransa,” s. 267. 68 Yavuz, Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi, s.235. 69 Kaboğlu, Anayasa ve Toplum, s.143. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 54 55 Öte yandan, hükümetin parlamentoya karşı siyasi sorumluluğu bulunmaktadır. Anayasa’nın 49’uncu maddesi “Başbakan, bakanlar kurulunda görüşüldükten sonra, bir hükümet programı veya genel politika ile ilgili bir beyanname dolayısıyla Millet Meclisi önünde hükümetin sorumluluğu konusunu gündeme getirebilir” ifadelerine yer vererek hükümetin kuruluş aşamasında meclisin güvenoyuna başvurulması zorunluluğu öngörmemektedir. Dolayısıyla hükümetin kuruluş aşamasında da parlamentoya karşı bir sorumluluk söz konusu değildir. Ancak, Anayasa’nın 49 ve 50’nci maddelerine göre, Millet Meclisinde üyelerin en az onda birinin imzalı talebiyle hükümetin faaliyetleri hakkında görüşme açılarak güvenoyuna gidilebilir. Oylamada sadece öneri lehinde kullanılan oylar sayılır ve önerinin kabulü için Meclis üye sayısının salt çoğunluğu gerekir. Güvensizlik oyu mekanizması, hükümetin meclisin güvenine bağlı olarak görevde kalabileceğini öngörmektedir. Anayasa’nın 50’nci maddesine göre, Millet Meclisinin hükümet programını kabul etmemesi veya hükümete güvensizlik oyu verilmesi hallerinde, başbakanın cumhurbaşkanına hükümetin toplu istifasını sunma zorunluluğu vardır. 70 Bu tür durumlarda cumhurbaşkanı da Anayasa’nın 12’nci maddesine göre Meclisi fesih yetkisini bir tehdit olarak kullanabilmektedir. 4.2. Yasama Fransa, daha önce de belirtildiği üzere çok çalkantılı bir siyasi tarihe sahiptir. Ancak 1789 Devrimi’nin ardından yaşanan Konvansiyon döneminin önemli bir mirası olarak siyasi kültürde parlamento Beşinci Cumhuriyet dönemine kadar hep başat bir siyasi kurum olarak yer almıştır. Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet (1870-1940) döneminden beri iki meclisli bir parlamento yapısı bulunmaktadır: Millet Meclisi ve Senato. Birincisinde halkın, ikincisinde yerel yönetimlerin temsili sağlanmaktadır. 1958 Anayasası’nın parlamentoyu kısıtlama eğilimi her aşamada kendisini göstermektedir. Öncelikle, parlamentonun toplam faaliyet göstereceği gün sayısı kısıtlanmıştır. Anayasa’nın ilk halinde parlamentonun biri doksan gün, ikincisi ise seksen gün olan iki fasıl 70 Çam, Çağdaş Devlet Sistemleri, s.170-171. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 56 57 halinde yılda iki defa sınırlı süre için toplanması esası benimsenmişti. 1995 yılında Anayasa değiştirilmiş ve parlamentonun yıllık çalışma takvimi tek bölümden oluşan 9 aylık bir süreye çıkarılmıştır. Böylece çalışma süresi artan parlamentonun sistem içinde etkinliğinin de artacağı öngörülmüştür. Olağan toplantılarına ek olarak parlamentonun olağanüstü durumlarda başbakanın ya da meclis üyelerinin çoğunluğunun isteği üzerine cumhurbaşkanı kararnamesi ile toplanabilmesi de mümkündür. 71 Parlamentonun kendi gündemini belirleme yetkisi Anayasa’nın ilk halinde oldukça sınırlı idi. Hükümet, hem Millet Meclisinin, hem de Senatonun gündemine istediği tasarıları istediği sırada yerleştirebilmekteydi. İki meclise, ayda sadece bir gün kendi gündemini belirleme yetkisi tanınmaktaydı. Ancak yapılan değişikliklerle, Meclislerin gündeminin yine Meclislerce belirleneceği ilkesi kabul edilmiştir. Ancak yine de aylık oturumların ilk iki haftasında, öncelikle ve hükümetin saptadığı sıraya göre, hükümet tarafından verilen yasa tasarıları ve hükümetin kabul ettiği yasa teklifleri görüşülür. Önceki düzenlemede Mecliste beş buçuk ay içinde haftada bir oturum, hükümete sorulan soruların görüşülmesine ayrılmış, böylece parlamentonun hükümeti denetleme süresi de kısıtlanmıştı. 72 Ancak yapılan anayasal değişikliklerle her hafta meclislerin bir toplantısı, öncelikle ve Meclislerin belirleyeceği sıraya göre hükümetin faaliyetlerinin denetimi ile kamu politikalarının değerlendirilmesine ayrılacağı kuralı benimsenmiştir. Ayda en az bir oturum da öncelikle, Senato veya Mecliste grubu bulunan muhalefet partilerinin belirlediği gündeme ayrılır. Ayrıca parlamentonun haftada en az bir toplantısı, öncelikle parlamento üyelerinin soruları ile hükümetin cevaplarına ayrılmaktadır. Tüm bu düzenlemelerle parlamentonun hükümeti denetleme faaliyetleri artırılmak istenmiştir. Parlamento üyeliği ile yürütme üyeliği bağdaşmaz kabul edilmiştir, dolayısıyla bakan olan parlamento üyesinin üyeliği düşer, yerine yedek üye geçer. Yeniden üye olabilmesi için ilgili kişinin yapılacak seçimlerde yeniden seçilmesi gerekir. Öte yandan milletvekillerinin iki seçimli görevi 71 Göze, Siyasi Düşünceler ve Yönetimler, s.576. 72 Göze, Siyasi Düşünceler ve Yönetimler, s. 577. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|