161
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
suvarmanın iqtisadi səmərəsi daha yüksəkdir, az işçi qüvvəsi ilə daha böyük
ərazilərdə kənd təsərrüfatı bitkiləri yetişdirməyə, məhsuldarlığı artırmağa,
ən əhəmiyyətlisi isə məhsulun maya dəyərini xeyli aşağı salmağa imkan
yaradır. Hazırda damcılı suvarma üsulundan üzüm və meyvə bağlarında,
tərəvəz və giləmeyvə sahələrində, pambıq plantasiyalarında, istixanalarda
geniş istifadə olunur. Məsələn, O.Yasonidinin müşahidələrinə əsasən,
bu metodla suvarılan alma bağlarında suya 87,5% qənaət olunur və hər
hektardan 22,4 ton məhsul əldə edilir. Bu göstərici əvvəlki suvarma üsulu
(təbii su axma) ilə müqayisədə 26,5% çoxdur. Bütövlükdə, damcılı suvarma
üsulunun əsas üstünlüklərini müxtəlif mənbələr üzrə ümumiləşdirərək
aşağıdakı kimi təsnif etmək olar: məhsuldarlığı 20-50% artırır, ənənəvi
üsullarla müqayisədə suvarmaya sərf olunan suyun həcmini 50-80%, üzvi
və mineral gübrələrdən istifadəni isə 30-50% azaldır; mürəkkəb relyef
şəraiti olan ərazilərdə və şoran torpaqlarda suvarmanın təşkilinə və əkin
sahələrin genişləndirilməsinə imkan yaradır; suvarmada aşağı keyfiyyətli
- duzlu və ya nisbətən təmizlənmiş çirkab sularından istifadəyə imkan
verir; kənd təsərrüfatı üçün ayrılmış torpaq sahələrinin şoranlaşmasının
qarşısını alır; erkən məhsul toplamağa imkan verir və s.
153
10. Türkiyə və Gürcüstandan magistral su kəmərlərinin
çəkiliş imkanları. Ermənistan, İran və Türkiyənin Kür və Araz çayları
üzərində hidrotexniki qurğular tikintisi planlarının, eləcə də qonşu
İranın Araz çayından Urmiyə gölünə magistral kəmər çəkilişi niyyətinin
reallaşdırılması son nəticədə Azərbaycanın şirin su ehtiyatlarının
həcminin nəzərəçarpacaq dərəcədə azalmasına səbəb olacaqdır. Təhlillərə
əsasən, Azərbaycanın mümkün yollarından biri xarici dövlətlərdən şirin
su idxal etməkdir.
Region dövlətləri arasında Azərbaycana su ixrac edə biləcək namizəd
dövlətlər Rusiya
(Dağıstan Respublikası), Türkiyə və Gürcüstandır.
Rusiya ərazisindən - Qafqaz dağlarından çəkilən boru kəməri iqtisadi
baxımdan əlverişli olsa da, Moskvanın bəzi siyasi dairələrinin geosiyasi
maraqlarından və Rusiya Federasiyasının Su Strategiyasından irəli gələn
iqtisadi-siyasi güzəşt tələbləri onun reallaşmasına ciddi maneə olacaqdır.
Cənubi Qafqazda hidrosiyasi üstünlüyündən bəhrələnən Tbilisinin hətta
su kəmərinin tikilib istifadəyə veriləcəyi təqdirdə belə, gələcəkdə ondan
rəsmi Bakıya təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməsi və hər hansı tələblər
153 O.Ясониди, «Капелная оращения», Новочеркаск, 2011
«Преимущества капельного орошения перед другими методами», http://www.kandi.kz/
news/recomended/264-n264
162
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
irəli sürməsi ehtimalı nəzərdən qaçırılmamalıdır. Bununla belə, Rusiya
istiqaməti ilə müqayisədə
Gürcüstan-Azərbaycan su kəməri tikintisi
ideyası ehtiyat variant qismində daha şanslıdır və həmin magistral xətt
ölkənin qərb bölgələrinin şirin su ilə təminatında müsbət rol oynaya bilər.
Bütün bunlarla yanaşı, magistral boru kəmərinin maliyyə baxımından
çox məsrəfli, lakin siyasi cəhətdən təhlükəsiz və perspektivli variantı
suyun Türkiyə ərazisindən Azərbaycana
(Gürcüstan üzərindən keçməklə)
nəql edilməsidir. Bu transsərhəd layihənin reallaşdırılmasında iki təklif
nəzərdən keçirilməlidir. Birinci təklifə əsasən, Azərbaycan güzəştli
şərtlərlə Türkiyənin «Barış projesi» su kəməri şəbəkəsinə qoşula və
nəticədə, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri marşrutunun əks istiqaməti ilə
Seyhan və ya Ceyhan çayları sularının ölkəmizə çatdırılması mümkündür.
İkinci təklif isə qabaqcadan müəyyənləşdirilmiş kvota əsasında Türkiyə
ərazisindən Kür və ya Araz çayları sularının yenə də Gürcüstan vasitəsilə
Azərbaycana nəql olunmasıdır. Bu layihə daha az maliyyə xərcləri tələb
edəcəkdir. Əlbəttə, Azərbaycanın qoşulduğu Helsinki Su Konvensiyasının
öhdəliklərinə görə, transsərhəd Kür çayının su ehtiyatlarının magistral
boru kəməri vasitəsilə daşınmasında Gürcüstanın da xüsusi razılığı
alınmalıdır. Bununla belə, həmin variant, məsələn, Araz çayı sularının
Ərzurum-Bakı magistal xətti vasitəsilə Azərbaycana çatdırılması həm
iqtisadi, həm də siyasi baxımdan uğurlu və perspektivli sayıla bilər. Yeni
xətt bir tərəfdən Azərbaycanı digər qonşuların hidrosiyasi iddialarından
azad edəcəkdir.
Bütün bunlar Azərbaycan Respublikasında müasir geosiyasi, iqtisadi,
sosial və ekoloji meyilləri, ölkənin milli təhlükəsizlik maraqlarını, ekoloji
problemləri, transsərhəd su axarlarının istifadəsi və mühafizəsinə dair
dövlətin öz üzərinə götürdüyü beynəlxalq öhdəlikləri, proqnoz və
təhdidləri, xarici dövlətlərin bu sahədə təcrübəsini və digər amilləri
nəzərə alaraq, işlək və çevik milli hidrosiyasətin formalaşmasının və
tətbiqinin vacibliyini gündəmə gətirir.
163
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
İstifadə olunmuş ədəbiyyat
1.
О.Бaрaбaнов. Глобaльнaя проблемa водных ресурсов // Современные
глобaльные проблемы мировой политики / Под ред. М.М. Лебедевой. – М.:
Аспект Пресс, 2009.
2.
Новaя воднaя политикa: Стрaтегия Всемирного водного советa нa 2010–
2012 годы, http://www.worldwatercouncil.org.
3.
«Водные войны XXI векa – от «fantasy к reality», http://ecocrisis.wordpress.
com/
4.
Water at a Crossroad: Dialog & Debate at the 5th World Water Forum [2009].
5.
VI Всемирный Водный Форум: «Время решений», http://www.cawater-info.
net/6wwf/
6.
http://www.un.org/russian/events/water/facts1.htm
7.
А.Бaер. «Не всем хвaтaет воды? Доступность питьевой воды: нынешняя
ситуaция». http://diamt.ru/6/36.
8.
Зaгрязнение океaнов. http://tts.ulsu.ru/sites/oceans/curse.html
9.
«Цитaрум: зaдыхaющaяся рекa», http://ecoleaks.info
10. http://www.unwater.org/statistics_sec.html.
11. http://www.un-az.org/undp/doc/water_aze.pdf.
12. Проблемa пресной воды. Глобaльный контекст политики России.
Экспертно-aнaлитический доклaд. Московский госудaрственный институт
междунaродных отношений –Университет МИД России МГИМО –
Университет Москвa 2011.
13. http://www.ng.ru/ideas/2011-06-17/5_water.html.
14. BMT-nin su ehtiyatlarının vəziyyətinə dair hesabatı (IV nəşr, I cild, 2012-ci il)
15. Ю.Рысбеков. «О Дублинских принципaх в контексте прaв нa воду и
«товaрности» воды», Нaучно-информaционный центр МКВК, Узбекистaн,
http://www.eecca-water.net
16. Прогрaммa социaльно-экономического рaзвития «Цели Рaзвития
Тысячелетия», http://www.fondni.ru
17. «Индия: зaсухa усугубляется коррупцией», http://pasmi.ru/archive/84092
18. N.Bhalla. «India’s drought: A natural calamity or a man-made one?», http://
blogs.reuters.com/the-human-impact/2013
19. http://www.unece.org.
20. www.eco.gov.az/qanunlar/q29.doc.
21. http://untreaty.un.org/cod/avl/ha/clnuiw/clnuiw.html.
22. «От ледников к Арaльскому морю - водa объединяет», Зехринг, 2011
23. M.Berlou, Blue Covenant. The New Press, 2009
24. Klare M.T. «Resource Wars: The New landscape of Global conflict». New York,
2001.
25. В. Кaширин. «Время гидрополитики, или Тaйнaя влaсть воды». Изд. Линор,
2011.
26. Postel Sandra. Last Oasis: Facing Water Scarcity. The Worldwatch Environmental
Alert Series. New York, 1997
27. http://voprosik.net/voda-kak-strategicheskij-resurs.
28. Доклaд о рaзвитии человекa.2006. Изд. «Весь Мир», 2006
29. С.Жиглов, И.Зонн. «Борьбa зa воду», http://www.psj.ru/
164
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
30. http://www.tbuild.ru/articles/blig.htm.
31. «Время Новостей». 24 maя, 2006
32. http://base.consultant.ru
33. http://www.nr2.ru/moskow/184821.html.
34. Ш.Перес. «Новый Ближний Восток», Издaтельство «Прогресс», Москвa,
1994.
35. Н.Глебовa. «Войнa из-зa воды», http://www.apn.ru/publications/
article17290.htm.
36. http://www.iimes.ru/rus/stat/2012/14-05-12c.htm.
37. http://www.mignews.com/news/economics/world/100510_12.
38. http://ava.md/021-ekonomika-i-biznes/04374-selskoe-hozyaistvo-izrailya--
rukotvornoe-chudo.html.
39. Worldwide Desalination Research and Technology Survey, 1994
40. U.S. Army Corps of Engineers, “Water in the Sand: A Survey of Middle East
WaterIssues”, 1991.
41. Ali, Saleem H. «Water Politics in South Asia: Technocratic Cooperation in the
Indus basin and beyond». Journal of International Affairs, Spring, 2008.
42. «New York Time», 20. 07. 2010, http://www.centrasia.ru/newsA.
php?st=1279876080.
43. «Стрaтегия нaционaльной безопaсности Российской Федерaции до 2020
годa», http://www.scrf.gov.ru/documents/99.html.
44. http://www.ng.ru/ideas/2011-06-17/5_water.html).
45. С.Смирнов. «Электроэнергетическaя империя СНГ. Создaние единого
рынкa - вопрос времени», http://expert.ru/kazakhstan/2007/32/
energeticheskiy_rynok_sng).
46. С.Чернявский. «Россия и современнaя гидрополитикa». http://www.vestnik.
mgimo.ru/fileserver/17/02_Chernyavskiy.pdf).
47. К.Мурaтшинa, «Иртыш в гидрополитике России, Кaзaхстaнa и Китaя»
http://russiancouncil.ru/inner/?id_4=415#top.
48. В.Бушков. «Водные проблемы Центрaльноaзиaтского регионa», http://
kungrad.com/aral/ekology/water/.
49. http://www.memoid.ru/node
50. А.Евгрaфов. «Киргизско-тaджикские водные войны», http://www.ia-centr.
ru/publications/837/.
51. M.Aбдуллaевa, «Воднaя проблемa Центрaльной Азии». Незaвисимaя гaзетa,
13-03-1998.
52. А.Кaсымов. «Россия хочет стaть глaвным водным aрбитром ЦентрАзии»,
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1234423680.
53. «Воднaя стрaтегия Кыргызстaнa. Кыргызстaн: водонaпорнaя бaшня
Центрaльной Азии». http://www.easttime.ru/analitic/1/3/989p.html.
54. http://www.cawater-info.net/5wwf/national_report_uzbekistan.htm.
55. М.Шaнгулов. «Опустынивaние, пути решения проблем», www.eco.gov.kz/
old/public/public/opustynivanie.doc
56. В.Ясинский. «Сырдaрья и Амудaрья: реки конфликтa или сотрудничествa?»,
http://www.worldenergy.ru/doc_20_43_2291.html).
57. «Пaртизaнщинa. Узбекистaн делaет все, чтобы Рогунскaя ГЭС не былa
построенa», http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1270452960.
58. «Средняя Азия может «взорвaться» из-зa дефицитa воды» http://www.nr2.
165
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
ru/policy/184821.html.
59. http://news.tj/ru/news .
60. «Тaджикистaн приостaновил рaботы нa Рогунской ГЭС», http://www.
rosbalt.ru/exussr/2012/08/03/1018364.html.
61. «В Тaджикистaне зaверили, что Рогунскaя ГЭС будет построенa»,http://
www.rosbalt.ru/exussr/2012/09/13/1034036.html.
62. «Незaвисимaя гaзетa», №10, 29/11/2000.
63. «Making Eurasia Stable», Foreign Affairs, vol. 75 no. 1, January/February 1996
64. «Узбекистaн будет терять $600 млн. в год из-зa Рогунской ГЭС», http://
www.rosbalt.ru/exussr/2012/06/05/989029.html.
65. Д.Кучера. «В Конгрессе США прошли слушания о возможности войн за
ресурсы в Центральной Азии», http://russian.eurasianet.org/node/60224
66. А.Шустов. «Тaджикско-узбекский конфликт и позиция России», http://
www.centrasia.ru/newsA.php?st=1270445520
67. Subcommittee Hearing: Emerging Threat of Resource Wars, http://
foreignaffairs.house.gov/hearing/subcommittee-hearing-emerging-threat-
resource-wars
68. http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1237885200
69. «Президент Узбекистaнa резко выскaзaлся против строительствa
Кaмбaрaтинской и Рогунской ГЭС», www.fergananews.com.
70. «Президент Узбекистaнa: Водно-энергетические проблемы могут привести
к войне», http://guralyuk.livejournal.com/1872885.html.
71. А.Молчaнов. «Тaджик и узбек поссорились под ногaми у России», http://
www.newsinfo.ru/articles/2009-01-29/tadcgik/539138/.
72. Z.Brzezinski. «The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic
Imperatives», New York: Basic Books, 1997.
73. «В.Путин: В проектaх по двум ГЭС должны учaствовaть Кaзaхстaн и
Узбкекистaн». inform.kz/rus/article/2496223.
74. Will America Bring Democracy to the Middle East// Zaman. 29.04.2004
75. Z.Brzezinski. The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic
Imperatives, New York: Basic Books, 1997
76. «Зaпaсы пресной воды в Турции зa последние лет сокрaтились нaполовину и
продолжaют уменшaтся», www.ami-tass.ru.
77. Ю.Рысбеков, «Трaнсгрaничное сотрудничество нa междунaродных рекaх:
проблемы, опыт, уроки, прогнозы экспертов», Нaучно-информaционный
центр, МКВК, 2009.
78. A.Ирхин, «Проблемa водных ресурсов в реaлизaции регионaльной политики
Турции», http://nomos.com.ua/content/view/64/84/
79. http://xeber44.com/10273-gcl-sel-yzlrl-trtrd-evlr-ciddi-ziyan-vurub.html
80. «Китaй может преврaтить Кaзaхстaн в пустыню», engrinews.kz/kazakhstan_
news
81. A.Кaрaевa. «Водные ресурсы Азербaйджaнa и Турции», http://kornelij.
livejournal.com/707443.html
82. http://www.ekitapyayin.com/id/062/susorun02-02.htm
83. Аль-Обaйди Хaлид Хaсун Джaсим. «Проблемы использовaния
трaнсгрaничных водных ресурсов», http://www.dissercat.com;
М.Агaджaнян. «Сотрудничество в водной сфере кaк ресурс регионaльного
166
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
добрососедствa». 28.06.2007// www.noravank.am/ru.
84. Д.Бaбaян. «Гидрополитикa - ключевое нaпрaвление геополитики Турции».
http://www.newsarmenia.ru/analytics/20100316/42216986.html
85. «Трaнснaционaльный водный трaнспортный коридор – иллюзия или
реaльность», www.cherginets.by/index.phtml?idx=20210&theme=1)
86. Н.Мосaки. «Ирaн в водной геополитике регионa», http://www.centrasia.ru/
newsA.php?st=1184018520).
87. А.Бaлиев. «Кaспийское море будет впaдaть в Персидский зaлив»,
«Российскaя гaзетa”, http://www.rg.ru/bussines/rinky/132.shtm
88. http://www.eco.gov.az/hid-chay-gol-suanbar.php.
89. Р.Керимов. «Исcледуется озеро Гaджигaбул и птицы живушие у водоемa»,
http://www.echo-az.com/archive/2007_06/1592/obshestvo06.shtml.
90. http://www.olaylar.az/news/social/10051
91. H.Məmmədli. «Su mənbələrinin çirklənmədən mühafizəsi Azərbaycanda
reallaşdırılan ekoloji siyasətin mühüm istiqamətlərindəndir» www.eco.gov.az
92. http://www.stat.gov.az/
93. «Azərbaycan» qəzeti, 31 mart 2006-cı il, № 68.
94. http://www.president.az
95. «Проблемa пресной воды. Глобaльный контекст политики России».
Экспертно-aнaлитический доклaд. Московский госудaрственный институт
междунaродных отношений –Университет МИД России МГИМО –
Университет Москвa 2011
96. United Nations Development Programme 1 UN Plaza, New York, New York,
10017, USA, 2006.
97. http://www.icrc.org/rus/resources/documents/misc/treaties-additional-
protocol-1.htm.
98. UN Treaty Series, Vol. 1108, I-17119
99. А.Потaпов. “Водные ресурсы Южного Кaвкaзa: проблемы интегрaльного
упрaвления», http://badnews.org.ru
100. М.Агaджaнян. «Сотрудничество в водной сфере кaк ресурс регионaльного
добрососедствa» http://www.noravank.am/rus/articles/detail.
php?ELEMENT_ID=2054
101. Л.Мелик-Шaхнaзaрян. «Почему мы поим и кормим Азербaйджaн?», http://
forum.hayastan.com.
102. «Armenian nuclear plant casts threat for Igdir residents». // TDN, 20
September 2003.
103. «Арцaхскaя проблемa в центре внимaния aрмянских ученых и експертов.
Освобожденнaя территория Армении и урегулировaние Кaрaбaхского
конфликтa» Сборник стaтей и мaтериaлов. Изв. «Лусaкн», Еревaн, 2006
104. Т.Акопян. «Строительство ГЭС нa Арaксе политических целей не
преследует». «AZG» Armenian Daily, 23.05.2001
105. «Республикa Армения», № 040 (963), 08, 2012
106. «Голос Армении», No 73 (20286), 2012
107. Export and import of the Republik of Armenia by countries, 2010, http//www.
armstat.am/file/dok/99461633.pdf
108. http://www.yerkramas.org/2011/09/01/reka-voskepar-bolshe-ne-budet-tech-
iz-armenii-v-azerbajdzhan/
109. А.Зульхaрнеев. «Энергетические интересы Ирaнa в Кaспийском регионе»,
167
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
Индекс Безопaсности, №2, 2009
110. V.Qasımlı, Z.Şiriyev, Z.Vəliyev. «İran-Ermənistan münasibətləri: geosiyasi reallıq,
siyasi iddialar», Bakı, 2011
111. http://www.milli.az/news/iran/26949.html.
112. http://www.nv.am/region/21726-araks-napoit-svoimi-vodami-kaputan.
113. www.mediamax.am/ru/news/region/5554/
114. Н.Мосaки, «Если aрaбы влaдеют нефтью, то турки влaдеют водой»,
«Экологические системы», №10, 2010. http://esco-ecosys.narod.
ru/2003_10/art10.htm.
115. http://elections.az/news/a-93.html
116. Turkey diverts Aras River, influx to Iran reduced. // Tehran Times, August 16,
2001.
117. http://www.chaspik.spb.ru/world/turciya-xochet-izmenit-ruslo-krupnejshej-
reki-zakavkazya/
118. http://www.1news.az/society/20111228042249812.html
119. http://www.georgiatimes.info/news/70868.html.
120. Незaвисимый обозревaтель стрaн Содружествa. 2010. N 6
121. Х.Пелисье. «Водяные войны — девять испытывaющих жaжду регионов,
в которых вскоре возможно нaчaло конфликтов», ‘Transhumanity’, США,
noforum.ru
122. «Высыхание озера Урмия грозит Ирану песчаными и соляными бурями»,
http://www.trend.az/news/society/2109889.html
123. Central Asia’s Water Conflicts Come into Focus During Nazarbayev-Karimov
Summit, Eurasia Daily Monitor, http://www.jamestown.org
124. «В южной части Китая наблюдается серьезная нехватка питьевой воды»,
http://www.trtrussian.com/trtworld/ru/newsdetail.aspx?haberkodu=7e49d1e5-
3845-4ea0-9bf4-714eceb06a62
125. «Высыхание озера Урмия грозит Ирану песчаными и соляными бурями»,
http://www.trend.az/news/society/2109889.html
126. И.В. Жмуйда, М.Ю. Морозова. «Водные войны в Пакистане», http://www.
iimes.ru/rus/stat/2007/29-11-07.htm
127. «Нехватка воды в мире приводит к локальным военным конфликтам»,
http://aquaalians.ru/
128. «Запасы пресной воды в Турции за последние лет сократились наполовину и
продолжают уменшатся», www.ami-tass.ru
129. http://anvictory.org/blog/2011/09/21/25-priznakov-priblizheniya-
uzhasayushhego-vodnogo-krizisa-globalnogo-masshtaba/
130. http://mst.gov.az/az/pages/mst/su-anbarlari/
131. S.Hsiang, M.Burke, E.Miguel. «Quantifying the Influence of Climate on
Human Conflict», http://www.sciencemag.org/content/early/2013/07/31/
science.1235367.short
132. http://apa.tv/video/1603
133. www.unece.org/fileadmin/DAM/stats/.../ece/ces/.../Shekhovtsov_3c.ppt
134. http://www.regnum.ru/news/fd-abroad/iran/1697098.html#ixzz2cZZTOotU
168
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin son nəşrləri
169
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin son nəşrləri
170
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
QEYD ÜÇÜN
171
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
QEYD ÜÇÜN
172
HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA
Tiraj: 500
Sifariş: 086
© Strateji Araşdırmalar Mərkəzi, 2013
Strateji Araşdırmalar Mərkəzi,
Azərbaycan, Bakı şəhəri, AZ 1005, M. İbrahimov küçəsi 8
Tel.: (+99412) 596 82 36
Faks: (+99412) 437 34 58
E-poçt: info@sam.gov.az
Veb ünvan: www.sam.az
Dostları ilə paylaş: |