AzərbAycAn respublikAsı
Dövlət neft fonDu
illik HesAbAt 2017
illik HesAbAt 2017
105
104
Amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alınan dəyərsizləşmiş ma-
liyyə aktivi ilə bağlı şərtlərə yenidən baxılarsa və ya bu şərtlər
qarşı tərəfin maliyyə vəziyyətindəki çətinliklərə görə dəyişərsə,
dəyərsizləşmənin uçotu şərtlərin dəyişməsindən əvvəlki effek-
tiv faiz dərəcəsinə əsaslanır. Şərtlərinə yenidən baxılmış aktivin
tanınmasının dayandırılması zamanı risk və faydalar əhəmiy-
yətli dərəcədə dəyişərsə, yeni aktiv ədalətli dəyərlə tanınır. bu,
adətən ilkin və yeni gözlənilən nağd pul axınlarının cari dəyərlə-
ri arasındakı fərq əhəmiyyətli olduqda müşahidə olunur.
Dəyərsizləşmə zərərləri aktivin balans dəyərini effektiv faiz dərə-
cəsi ilə diskont edilmiş gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin cari
dəyərinə (kreditlər üzrə baş verməmiş gələcək zərərlər istisna
olmaqla) bərabərləşdirmək üçün ehtiyat hesablarında qeydə
alınır. girov qoyulmuş maliyyə aktivi üzrə təxmin edilən gələcək
pul vəsaitləri hərəkətinin cari dəyərinin hesablanması girovun
əldə edilməsi və satılması xərcləri çıxılmaqla, girov nəticəsində
yarana bilən (girovun olub-olmaması ehtimal edildikdə) pul və-
saitlərinin hərəkətini əks etdirir.
Dəyərsizləşmə üzrə zərərin məbləği sonrakı dövrdə baş vermiş
hadisəyə görə azalarsa və həmin azalma obyektiv olaraq zərərin
qeydə alınmasından sonra baş vermiş hadisəyə (məsələn, bor-
calanın kredit reytinqinin artması kimi) aid edilərsə, əvvəl qeydə
alınmış dəyərsizləşmə zərəri il üzrə mənfəət və zərər hesabına
yaradılmış ehtiyata düzəliş etməklə qaytarılır.
Aktivlər qaytarıla bilmədikdə onlar, aktivin və ya onun hissəsinin
bərpa olunması üçün bütün zəruri prosedurların tamamlan-
masından və zərərin məbləğinin müəyyən edilməsindən sonra
müvafiq zərər ehtiyatından silinir. əvvəllər silinmiş məbləğlərin
bərpa edilməsi il üzrə mənfəət və ya zərərdə dəyərsizləşmə üzrə
zərərin azaldılması kimi uçota alınır.
Borclar. borclar ilkin olaraq əməliyyat xərcləri çıxılmaqla ədalət-
li dəyərdə, sonradan isə effektiv faiz metoduna əsasən amorti-
zasiya edilmiş dəyərdə tanınır.
Mənfəət vergisi. hazırkı konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabat-
larında mənfəət vergisi qüvvədə olan və ya hesabat dövrünün
sonuna qüvvəyə minmiş qanunvericiliyin tələblərinə uyğun
olaraq əks etdirilir. mənfəət vergisi xərci cari və təxirə salınmış
mənfəət vergisindən ibarət olub, il üzrə mənfəət və ya zərərdə
tanınır. lakin, həmin və ya başqa dövrdə sair məcmu gəlirdə və
ya birbaşa kapitalda tanınan əməliyyatlara aid olan vergilər sair
məcmu gəlirdə və ya birbaşa kapitalda tanınır.
cari vergilər cari və əvvəlki dövrlər üzrə vergiyə cəlb edilən mən-
fəət və ya zərər ilə əlaqədar vergi orqanlarına ödəniləcək və ya
vergi orqanları tərəfindən geri qaytarılacaq məbləği təşkil edir.
vergiyə cəlb edilən mənfəət və ya zərər maliyyə hesabatlarının
müvafiq vergi bəyannamələrinin təqdim olunmasından əvvəl
təsdiqləndiyi halda təxmini göstəricilərə əsasən hesablanır.
mənfəət vergisindən başqa vergilər əməliyyat xərcləri kimi qey-
də alınır.
təxirə salınmış mənfəət vergisi öhdəlik metodundan istifadə
etməklə, aktiv və öhdəliklərin vergi bazası və maliyyə hesa-
batlarının hazırlanması məqsədləri üçün onların balans dəyəri
arasında yaranan keçmiş illərin vergi zərəri və bütün müvəqqə-
ti fərqlər üçün hesablanır. ilkin uçot zamanı istisna hal olaraq,
əgər əməliyyat maliyyə mənfəəti və vergiyə cəlb edilən mən-
fəətə təsir göstərmirsə, aktiv və öhdəliyin ilkin qeydə alınması
nəticəsində yaranan müvəqqəti fərqlər üzrə təxirə salınmış ver-
gi hesablanmır (müəssisələrin birləşməsi halları istisna olmaq-
la). təxirə salınmış vergi qalıqları qüvvədə olan və ya hesabat
dövrünün sonunda qüvvəyə minmiş vergi dərəcələrinə əsasən
müvəqqəti fərqlərin qaytarılacağı və ya keçmiş illərdən yığılmış
vergi zərərlərinin istifadə ediləcəyi dövrdə tətbiq edilməli vergi
dərəcələrindən istifadə etməklə hesablanır.
gəlirdən çıxılan müvəqqəti fərqlər üzrə təxirə salınmış vergi ak-
tivləri və keçmiş illərin vergi zərərləri müvəqqəti fərqlərin geri
qaytarılması, kifayət qədər vergi tutulan gələcək gəlirlərin ya-
ranması və bu gəlirlər üzrə çıxılmaların istifadə edilməsi ehti-
malını nəzərə alaraq tanınır.
təxirə salınmış vergi aktiv və öhdəlikləri cari vergi aktivləri və
vergi öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi üçün qanunvericilikdə
nəzərdə tutulan hüquq mövcud olduqda, eləcə də təxirə sa-
lınmış vergi aktiv və öhdəlikləri vergiyə cəlb edilən eyni və ay-
rı-ayrı şəxslər tərəfindən eyni vergi orqanına ödənilmiş vergiyə
aid olduqda və bu zaman hesablaşmaları əvəzləşdirmə yolu ilə
aparmaq niyyəti mövcud olduğu halda əvəzləşdirilə bilər. təxirə
salınmış vergi aktiv və öhdəlikləri yalnız Fondun ayrı-ayrı müəs-
sisələri arasında əvəzləşdirilir.
Fond törəmə müəssisələrin dividendləri və ya onların satışın-
dan əldə edilən gəlirlərə tətbiq edilən vergilər üzrə müvəqqəti
fərqlərin qaytarılmasına nəzarət edir. Rəhbərliyin yaxın gələcək-
də müvəqqəti fərqlərin qaytarılmasını gözlədiyi hallar istisna ol-
maqla, Fond belə müvəqqəti fərqlər üzrə təxirə salınmış vergi
öhdəliklərini tanımır.
Dividendlər. Dividendlər elan və təsdiq edildikləri dövrdə öhdə-
lik kimi qeydə alınır və kapitaldan çıxılır.
Müəssisələrin birləşməsi. müəssisələrin birləşmələri satınal-
ma metodundan istifadə etməklə uçota alınır. müəssisələrin
birləşməsi zamanı köçürülmüş kompensasiya Fond tərəfindən
köçürülmüş aktivlərin, əldə edilmiş müəssisənin keçmiş sahib-
ləri üçün Fond tərəfindən yaranan öhdəliklərin və əldə edilmiş
müəssisədə nəzarət müqabilində Fond tərəfindən buraxılan
səhm payı üzrə iştirakın alındığı tarixdəki ədalətli dəyərlərin cəmi
kimi hesablanacaq ədalətli dəyərdə ölçülür. satınalma ilə əlaqəli
xərclər adətən yarandığı anda mənfəət və ya zərərdə tanınır.
Aşağıdakılar istisna olmaqla, alış tarixində əldə edilmiş müəy-
yən edilə bilən aktivlər və qəbul edilmiş öhdəliklər ədalətli
dəyərdə tanınır:
• təxirə salınmış vergi aktivləri və ya öhdəlikləri mubs 12 “mən-
fəət vergisi” standartına uyğun olaraq tanınır və ölçülür;
• əldə edilmiş müəssisənin səhm əsasında ödəniş sövdələş-
mələri və ya əldə edilmiş müəssisənin səhm əsasında ödəniş
sövdələşmələri ilə Fondun səhm əsasında ödəniş sövdələş-
mələrinin dəyişdirilməsi ilə əlaqədar öhdəliklər və ya pay alət-
ləri alış tarixində “pay alətləri əsasında ödəmə” adlı mhbs 2-yə
uyğun olaraq ölçülür; və
• “satış üçün saxlanılan dövriyyədənkənar aktivlər və dayandırıl-
mış fəaliyyətlər” adlı mhbs 5 əsasında satış üçün nəzərdə tutul-
muş kimi təsnifləşdirilmiş aktivlər (və ya xaricolma qrupları) bu
standarta müvafiq olaraq ölçülür.
qudvil köçürülmüş kompensasiyanın məbləğinin, əldə olun-
muş müəssisədə qeyri-nəzarət paylarının məbləğinin və alıcı
müəssisənin əldə edilmiş müəssisədə əvvəllər sahib olduğu
iştirak payının (varsa) ədalətli dəyərinin əldə olunmuş müəy-
yən edilə bilən aktivlərin və qəbul edilmiş öhdəliklərin alış
tarixindəki xalis məbləğindən artıq hissəsi kimi ölçülür. yeni-
dənqiymətləndirmədən sonra əldə edilmiş müəyyən edilə
bilən aktivlərin və qəbul edilmiş öhdəliklərin alış tarixindəki xa-
lis məbləği köçürülmüş kompensasiyanın məbləğindən, əldə
edilmiş müəssisədə qeyri-nəzarət paylarının məbləğindən və
alıcı müəssisənin əldə edilmiş müəssisədə əvvəllər sahib oldu-
ğu iştirak payının (varsa) ədalətli dəyərindən artıq olarsa, belə
artıq hissə dərhal mənfəət və ya zərərdə güzəştli alış üzrə gəlir
kimi tanınır.
cari sahibkarlıq payları olan və ləğvetmə hadisəsində onların
sahiblərinə müəssisənin kapitalının proporsional paylarına sa-
hib olmaq hüququ verən qeyri-nəzarət payları ilkin tanınma
anında ədalətli dəyərdə və ya əldə edilmiş müəssisənin müəy-
yən oluna bilən xalis aktivlərinin uçotda tanınmış məbləğlə-
rindəki qeyri-nəzarət paylarının proporsional hissəsi ilə ölçülə
bilər. qeyri-nəzarət paylarının digər növləri ədalətli dəyərdə və
ya müvafiq olduqda, digər mhbs-də müəyyən edilmiş metodla
ölçülür.
müəssisələrin birləşməsi zamanı Fond tərəfindən köçürülmüş
kompensasiyaya şərti kompensasiya razılaşmasından meyda-
na çıxan hər hansı aktiv və öhdəliklər daxil olduğu halda, şərti
kompensasiya alış tarixindəki ədalətli dəyərdə ölçülür və müəs-
sisənin birləşməsi zamanı köçürülmüş kompensasiyanın bir
hissəsi kimi tanınır. qiymətləndirmə dövrünün düzəlişləri kimi
təsnifləşdirilən şərti kompensasiyanın ədalətli dəyərinə dəyişik-
liklər qudvil üzrə düzəlişlərlə birgə retrospektiv qaydada aparı-
lır. ölçülmə dövrünün düzəlişləri ‘ölçülmə dövrü’ (alış tarixindən
etibarən bir ildən çox olmayan dövr) ərzində alış tarixində möv-
cud olan faktlar və şəraitlər haqqında əldə edilmiş əlavə məlu-
matdan irəli gələn düzəlişlərdir.
Şərti kompensasiyanın ədalətli dəyərində ölçülmə dövrünün
düzəlişləri kimi təsnifləşdirilməyən dəyişikliklərin sonrakı uço-
tu şərti kompensasiyanın təsnifləşdirilmə qaydasından asılıdır.
kapital kimi təsnifləşdirilən şərti kompensasiya sonrakı hesabat
tarixlərində yenidən ölçülmür və belə kompensasiya üzrə son-
rakı hesablaşma kapital daxilində uçota alınır. Aktiv və ya öh-
dəlik kimi təsnifləşdirilmiş şərti kompensasiya sonrakı hesabat
tarixlərində müvafiq hala uyğun olaraq və gəlir və ya zərər mən-
fəət və ya zərərdə tanınmaqla “maliyyə alətləri: tanınma və öl-
çülmə” adlı mubs 39 və ya “yaradılmış ehtiyat fondları, şərti öh-
dəliklər və şərti aktivlər” adlı mubs 37 əsasında yenidən ölçülür.
müəssisələrin birləşməsi mərhələlərlə həyata keçirildikdə əldə
edilmiş müəssisədə Fondun əvvəllər sahib olduğu səhm üzrə
iştirak payı alış tarixindəki ədalətli dəyərlə yenidən ölçülür və
nəticədə alınan gəlir və ya zərər (varsa) mənfəət və ya zərərdə
tanınır. Alış tarixindən əvvəl əldə edilmiş müəssisədə iştirak
paylarından yaranan və əvvəllər digər məcmu gəlirlərdə tanın-
mış məbləğlər, həmin iştirak payları silinərsə belə uçotun mü-
vafiq hesab olunduğu halda, mənfəət və ya zərər kimi yenidən
təsnifləşdirilir.
müəssisələrin birləşməsi üzrə ilkin uçot belə əməliyyatın aparıl-
dığı hesabat dövrünün sonuna qədər tamamlanmamış olduq-
da Fond uçotun tamamlanmadığı maddələr üçün müvəqqəti
məbləğlər haqqında hesabat təqdim edir. Alış tarixində mövcud
olan faktlar və şəraitlər barədə əldə olunmuş (bəyan olduğu hal-
da həmin tarixdə uçotda tanınmış məbləğlərə təsir göstərə bilə-
cək) yeni məlumatları əks etdirmək məqsədilə belə müvəqqəti
məbləğlərə ölçülmə dövründə düzəlişlər edilir (yuxarıda qeyd
olunmuşdur) və yaxud əlavə aktiv və ya öhdəliklər tanınır.
müəssisənin alınması zamanı yaranan qudvil yığılmış dəyərsiz-
ləşmə zərərləri (varsa) çıxıldıqdan sonra alış tarixində (yuxarıda
qeyd olunmuşdur) müəyyən edilmiş dəyər üzrə qiymətləndirilir.
pul vəsaiti yaradan vahidlərin (pul vəsaiti yaradan vahidlər qru-
pu) sinerjisindən mənfəətin əldə ediləcəyi ehtimal olunduqda,
qudvil dəyərsizləşmənin yoxlanması məqsədilə belə vahidlər və
ya vahidlər qrupu üzrə bölüşdürülür.
qudvilin ayrıldığı pul vəsaiti yaradan vahidin dəyərsizləşməyə
məruz qalıb-qalmadığı illik əsasda, yaxud vahidin dəyərsiz-
ləşməsinə işarə edən hər hansı əlamət olduqda daha tez-tez
yoxlanılır. pul vəsaiti yaradan vahidin bərpa dəyəri onun balans
dəyərindən azdırsa, dəyərsizləşmə zərəri ilk olaraq vahid üçün
ayrılmış istənilən qudvilin balans dəyərinin azaldılmasına, daha
sonra isə vahiddəki hər aktivin balans dəyəri əsasında propor-
sional qaydada vahidin digər aktivlərinə aid edilir. qudvil üzrə
istənilən dəyərsizləşmə zərəri mənfəət və ya zərər və digər məc-
mu gəlirlər haqqında konsolidə edilmiş hesabatda birbaşa ola-
raq mənfəət və ya zərərdə tanınır. qudvil üçün uçotda tanınmış
dəyərsizləşmə zərəri növbəti dövrlərdə bərpa olunmur.
ARDNF-NİN KONSOLİDASİYA EDİLMİŞ MALİYYƏ HESABATLARI