AzərbAycAn respublikAsı
Dövlət neft fonDu
illik HesAbAt 2017
illik HesAbAt 2017
111
110
Rəhbərlik elan edilmiş bazar qiymətləri mövcud olmadıqda, faiz
dərəcələri, dəyişkənlik, mübadilə məzənnələri, partnyorun kre-
dit reytinqi və qiymətləndirmə düzəlişləri ilə bağlı öz bilik və ba-
carıqlarından, eləcə də Fondun qəyyumlarından (əsasən bank
of New york mellon) və bloomberg agentliyindən əldə edilmiş
məlumatlara əsasən müxtəlif fərziyyələrdən istifadə edir.
İnvestisiya mülkiyyətinin və əmlak və avadanlıqların (bina)
ədalətli dəyərinin ölçülməsi. investisiya mülkiyyətinin, eləcə
də əmlak və avadanlıqların (binanın) ədalətli dəyəri müstəqil
peşəkar qiymətləndiricilər tərəfindən müəyyən edilir. ədalətli
dəyər daxili kapitalizasiya metodu (diskont edilmiş gələcək pul
vəsaitlərinin hərəkəti metodu) və satışların müqayisə edilməsi
metodunun qarışığı və ən yüksək və ən yaxşı istifadə metodun-
dan istifadə edərək müəyyən edilir.
İşçi heyəti üzrə xərclər və müvafiq ayırmalar. əmək haqla-
rı, Azərbaycan Respublikası Dövlət sosial müdafiə Fonduna
ödənişlər, məzuniyyət və xəstəlik vərəqələri üzrə illik ödənişlər,
mükafatlar və pul şəklində olmayan imtiyazlar Fondun işçiləri
tərəfindən müvafiq xidmətlər göstərildikdə hesablanır. Fondun
yerli qanunvericiliyə uyğun olaraq müəyyən edilmiş haqlar üzrə
Dövlət sosial müdafiə Fonduna ödənişlərdən başqa pensiya və
analoji ödənişləri həyata keçirmək üçün hər hansı hüquqi və ya
işgüzar praktikadan yaranan öhdəliyi yoxdur.
4. uçOT SİYASƏTİNİN TƏTBİQİ zAMANI ƏHƏMİYYƏTLİ
EHTİMALLAR VƏ MüLAHİzƏLƏR
Fond növbəti maliyyə ili ərzində konsolidasiya edilmiş maliyyə
hesabatlarında tanınan məbləğlərə və aktiv və öhdəliklərin ba-
lans dəyərinə təsir göstərən ehtimallar və mülahizələr irəli sü-
rür. həmin ehtimallar və mülahizələr müntəzəm olaraq rəhbər-
liyin təcrübəsinə və digər amillərə, həmçinin rəhbərliyin fikrincə
mövcud şəraitə uyğun olaraq əsaslandırılmış gələcək hadisələr
üzrə təxminlərə əsasən təhlil edilir. uçot siyasətinin tətbiqi za-
manı rəhbərlik, həmçinin peşəkar ehtimallar və təxminlər irəli
sürür. konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatlarında əks etdi-
rilən məbləğlərə daha çox təsir göstərən peşəkar mülahizələr
və növbəti maliyyə ili ərzində aktiv və öhdəliklərin balans dəyə-
rinə əhəmiyyətli düzəlişlərin edilməsinə səbəb olan təxminlərə
aşağıdakılar daxildir:
Fond nəzarət etmədiyi strukturlaşdırılmış müəssisələri konso-
lidasiya etmir. Fondun strukturlaşdırılmış müəssisələr üzərində
nəzarətini müəyyən etmək bəzən mürəkkəb olduğuna görə
rəhbərlik belə müəssisələr ilə bağlı risk və faydalar, eləcə də on-
ların fəaliyyətinə dair qərarların qəbul edilməsi imkanları ilə bağlı
öz mülahizələrini irəli sürür. bir çox hallarda ayrıca baxıldıqda,
belə strukturlaşdırılmış müəssisələr üzərində nəzarətin möv-
cud olub-olmamadığını görmək olar, lakin ümumi baxıldıqda,
tam nəticə əldə etmək asan olmur. Nəzarətin mövcudluğuna
dair daha çox arqumentlərin olduğu hallarda, strukturlaşdırılmış
müəssisə konsolidasiya edilir. Fondun strukturlaşdırılmış müəs-
sisəsi haqqında əlavə məlumat üçün 26-cı qeydə baxın.
5. YENİ VƏ YA YENİDƏN İŞLƏNMİŞ STANDARTLARIN
VƏ ONLARA DAİR ŞƏRHLƏRİN TƏTBİQİ
Aşağıdakı yenidən işlənmiş standartlar və onlara dair şərhlər 1
yanvar 2017-ci il tarixindən Fondun fəaliyyəti üçün məcburi xa-
rakter daşımışdır:
“Məlumatların açıqlanması” – MUBS 7-yə dəyişikliklər, Pul
vəsaitlərinin hərəkəti (29 yanvar 2016-cı ildə dərc olunub və 1
yanvar 2017-ci il və ya bu tarixdən sonra başlayan illik dövr-
lər üçün qüvvəyə minir). yenidən işlənmiş mubs 7 maliyyə fəa-
liyyətindən yaranan öhdəliklərdəki hərəkətlərin üzləşdirilməsi
ilə bağlı məlumatın açıqlanmasını tələb edir ki, bu da maliyyə
hesabatlarının istifadəçilərinə maliyyə fəaliyyətindən yaranan
öhdəliklərdəki dəyişiklikləri, o cümlədən pul və qeyri-pul dəyi-
şikliklərini qiymətləndirməyə kömək edir.
“Reallaşdırılmamış zərərlər üzrə təxirə salınmış vergi aktiv-
lərinin tanınması” – MUBS 12-yə dəyişikliklər, Mənfəət vergisi
(19 yanvar 2016-cı ildə dərc olunub və 1 yanvar 2017-ci il və ya
bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minir).
bu standarta edilmiş dəyişikliklər borc alətləri ilə bağlı reallaşdı-
rılmamış zərərlər üzrə təxirə salınmış vergi aktivlərinin tanınması
tələblərinə aydınlıq gətirir. müəssisələr pul vəsaitlərinin diskont-
laşdırılması nəticəsində borc alətləri ilə bağlı yaranan reallaşdı-
rılmamış zərərlər üzrə təxirə salınmış vergi aktivlərini bazar faiz
dərəcələri ilə tanımalıdır (həmin borc alətinin hətta ödəniş ta-
rixinədək saxlanılması və vergilərin əsas borcların qaytarılmasın-
dan sonra ödənilməsi təxmin edilərsə). təxirə salınmış vergi ak-
tivi ilə bağlı iqtisadi səmərə həmin gəlirlər üzrə vergi ödəmədən
borc alətinin sahibinin gələcəkdə mənfəət əldə etməsi (diskont-
laşdırmanın təsirini nəzərə almaqla) imkanından yaranır.
2014-2016-cı illərdə dərc edilmiş MHBS-lərin illik təkmilləşdi-
rilməsinə daxil olan MHBS 12-yə dəyişikliklər (8 dekabr 2016-
cı ildə dərc olunub və 1 yanvar 2017-ci il və ya bu tarixdən
sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minir). mhbs 12
“Digər müəssisələrdə iştirak paylarının açıqlanması” standartın-
da göstərilir ki, müəssisə törəmə, asılı və ya birgə müəssisələr-
də satış üçün nəzərdə tutulan aktivlər kimi təsnifləşdirilən (və
ya silinmə qrupuna daxil edilən) iştirak payları haqqında qısa
maliyyə məlumatı təqdim etməməlidir. bu dəyişikliklər mhbs
12-nin belə müəssisələr üçün məlumatların açıqlanması tələbi
ilə bağlı yeganə istisna olduğunu izah edir.
6. YENİ uçOT QAYDALARI
1 yanvar 2018-ci il və ya bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər
üçün məcburi xarakter daşıyan və ya Fond tərəfindən vaxtın-
dan əvvəl tətbiq edilməyən bəzi yeni standartlar və onlara dair
şərhlər dərc olunmuşdur.
MHBS 9 “Maliyyə Alətləri: Təsnifləşdirmə və Qiymətləndir-
mə” (2014-cü ilin iyul ayında dəyişiklik olunub və 1 yanvar
2018-ci il və ya bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün
qüvvəyə minir). yeni standartın əsas fərqləri aşağıda göstərilir:
• maliyyə aktivləri üç qiymətləndirmə kateqoriyasına təsnifləşdi-
rilməlidir: ilkin tanınmadan sonra amortizasiya edilmiş dəyərdə
qiymətləndirilən aktivlər, ilkin tanınmadan sonra sair məcmu
gəlirlərin tərkibində ədalətli dəyərdə qiymətləndirilən aktivlər
(Fvocı) və mənfəət və ya zərərin tərkibində ədalətli dəyərdə
qiymətləndirilən (Fvtpl) aktivlər.
• təsnifləşdirmə maliyyə aktivlərinin idarə edilməsi üzrə müəs-
sisənin biznes modelindən və müqavilədə nəzərdə tutulan
nağd pul axınlarının yalnız əsas məbləğ və faiz ödənişlərindən
ibarət olubolmamasından asılıdır. əgər borc aləti müvafiq və-
saitin əldə edilməsi üçün saxlanılırsa və yalnız əsas məbləğin
və faizlərin ödənilməsi tələbinə də uyğun gəlirsə, amortizasi-
ya edilmiş dəyərdə qeydə alına bilər. yalnız əsas məbləğin və
faizlərin ödənilməsi tələbinə uyğun gələn borc alətləri həm
nağd pul axınlarının əldə edilməsi, həm də satış üçün nəzərdə
tutulan aktivlərdən ibarət portfelin tərkibindədirsə, o zaman
həmin alətlər sair məcmu gəlirlərin tərkibində ədalətli dəyər-
lə qiymətləndirilən aktivlər kimi təsnifləşdirilə bilər. tərkibində
nağd pul axınları olmayan və yalnız əsas məbləğin və faizlərin
ödənilməsi tələbinə uyğun gələn maliyyə aktivləri mənfəət və
ya zərərin tərkibində ədalətli dəyərdə qiymətləndirilməlidir
(məsələn, törəmə maliyyə alətləri). qeyri-törəmə alətlərin tər-
kibində olan törəmə maliyyə alətləri müvafiq maliyyə aktiv-
lərində ayrıca göstərilmir və yalnız əsas məbləğin və faizlərin
ödənilməsi tələbinin şərtlərinə uyğunluq qiymətləndirilərkən
nəzərə alınır.
• pay alətlərinə investisiyalar hər zaman ədalətli dəyərdə qiy-
mətləndirilir. lakin pay aləti satış üçün nəzərdə tutulmadıqda,
rəhbərlik ədalətli dəyərdəki dəyişiklikləri sair məcmu gəlirlərin
tərkibində göstərilməsi ilə bağlı dəyişilməz qərar qəbul edə
bilər. əgər pay aləti satış üçün nəzərdə tutulursa, ədalətli dəyər-
dəki dəyişikliklər mənfəət və ya zərərdə göstərilməlidir.
• maliyyə öhdəliklərinin təsnifləşdirilməsi və qiymətləndirilməsi
ilə bağlı mubs 39-un əksər tələbləri dəyişdirilmədən mhbs 9-a
köçürülmüşdür. əsas fərq ondan ibarətdir ki, müəssisə mənfəət
və ya zərərdə ədalətli dəyərlə qeydə alınan maliyyə öhdəlikləri-
nin kredit risklərindəki dəyişiklikləri effektini sair məcmu gəlir-
lərin tərkibində açıqlamalıdır.
• mhbs 9 dəyərsizləşmə üzrə zərərlərin tanınması üçün yeni
model təqdim edir: gözlənilən kredit zərərləri (gkz) modeli. bu
model maliyyə aktivlərinin ilkin tanınmasından etibarən kredit
keyfiyyətindəki dəyişikliklərə əsaslanan “üç mərhələli” yanaş-
manı nəzərdə tutur. yeni qaydaya əsasən dəyərsizləşməmiş
maliyyə aktivlərinin ilkin tanınması zamanı müəssisə 12 aylıq
gkz-yə (ticarət debitor borcları üçün isə qüvvədə olduğu bütün
dövr ərzində gkz-yə) bərabər olan zərərləri birbaşa tanımalıdır.
kredit riski əhəmiyyətli dərəcədə artarsa, dəyərsizləşmə 12 aylıq
gkz deyil, kreditin qüvvədə olduğu bütöv müddətə uyğun gkz
əsasında qiymətləndirilir. bu modelə lizinq və debitor borcları
üzrə dəyərsizləşmənin qiymətləndirilməsi üçün sadələşdirilmiş
təlimatlar da daxildir.
• hecinq uçotunu risklərin idarə edilməsi ilə daha sıx əlaqələn-
dirmək üçün uçot ilə bağlı tələblərə dəyişikliklər edilmişdir.
hazırda standart makrohecinq hallarının uçotunu nəzərdə tut-
madığına görə, o, şirkətlərə mhbs 9-da təsvir edilən hecinqin
uçotu tələblərini tətbiq etmək və mubs 39-un bütün heclərə
tətbiqini davam etdirmək kimi uçot siyasəti arasında seçim im-
kanı verir.
Aşağıdakı cədvəldə maliyyə aktivlərinin balans dəyərinin mubs
39-a uyğun olaraq qiymətləndirilmə kateqoriyaları ilə 1 yanvar
2018-ci il tarixindən qüvvəyə minən mhbs 9-a uyğun yeni qiy-
mətləndirilmə kateqoriyalarının üzləşdirilməsi göstərilir.
ARDNF-NİN KONSOLİDASİYA EDİLMİŞ MALİYYƏ HESABATLARI