Ari hastaliklari

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Büyüklükleri 24-26 cm kadardır. Dendrocopos leucotos leucotos 
türü   orta   ve   kuzey  Avrupa  formu   olarak,  Dendrocopos   leucotos 
lilfordii türü Balkanlar ve Türkiye formu olarak bilinir. Nadir bir kuş 
olup olgun ormanlar ile bol cansız odunlara ihtiyaç duyarlar. Üreme 
mevsiminde çürümüş ağaç gövdelerinde 7-30 cm derinliğinde yuva 
açarlar. 3-5 yumurta bırakırlar ve 10-11 gün kuluçkaya yatarlar.
14. Arı  Avcısı  Olan Sinekler
Asilidae
Dünya üzerinde 5000’in üzerinde bir çift kanatlı vardır.  Değişik 
yaşam   alanlarında   varlıklarını   sürdürürler.   Uzun   bacakları,   elips 
şeklinde   karınları   vardır.   Büyüklükleri   0.6-4.0   cm   arasında 
değişmektedir. Arı avcılığı yapan bir çift kanatlıların tümü  böcekleri 
yiyecek   olarak   tüketmektedirler.   Bazılarının   görünümleri   arıya 
benzemektedir. 
Bal arısı yiyen türler şunlardır. Molobratia teutonus, Dasypogon 
diadema,     Dasypogon   teutonus,   Stenopogon   sabaudus,   Echthistus 
cognatus,   Machimus   annulipes,   Machimus   rusticus,   Machimus 
fimbriatus, Diogmites missouriensis, Diogmites misellus, Dasylechia 
atrox,   Mallophora   ruficauda,   Eicheraz   ricnotes,   Promachus 
vertebratus, Promachus fitchi, Stenopogon inquinatus,   Stenopogon 
engelhardti, Proctacanthus milbertii, Sarcopogon dispar, Diogmites 
angustipennis,     Diogmites   symmaschus,   Asilus   rufirentris, 
Blepharotes flavus, Dakinomyia spp.
               
Molobratia teutonus    Dasypogon diadema     Promachus vertebratus
Kontrol
Genellikle çok fazla problem yapmazlar. Bölgede aşırı miktarda 
bir   çift   kanatlı   olması   halinde   arılık   civarındaki   toprak     sürülerek 
böcek larvaları yok edilir. 
Örümcekler
Theridiidae ailesindeki örümcek türleri   bal arılarını avlayarak 
yemektedirler. Bu örümcekler kovanın alt kısmında yaşamaktadırlar. 
Bu ailedeki Latrodectus türleri (Latrodectus indistinctus, Latrodectus 
hesperus,   Latrodectus   mactans,   Latrodectus   geometricus), 
Acraearanea tepidariorum, Ctenizidae ve Theraphosidae (tarantula) 
105

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
türleri,   Peucatia   viridars,   Phidippus   audax,   Phidippus   johnsoni, 
Tetragnatha   extensa,   Araneus   diadematus,     Araneus     angulatus, 
Araneus   quadratus,   Araneus   marmoreus,   Nuctenea   cormuta, 
Nuctenea patagiata, Metepeira salpetaria, Argiope aurantia,  Argiope 
trifasciata,   Argiope   bruennichi,   Metepeira   obesa,   Metepeira   raji, 
Metepeira   domiciliorum,   Agelene   labyrinthica,   Aranus   trifolium, 
Tegenaria domestica, Agelenopsis naevia, Agelenopsis labyrinthica, 
Haplodrassus   lapidosus,   Thomisius   onustus,   Thomisius   rotundatus, 
Misumena vatia ve Misumena aleatoria türü arılarla beslenmektedir. 
Örümcekler   arıcılar   önemli   bir   problem   değildir.   Ayrıca 
örümceklerle   mücadele   arıcılar   için   gerçekten   zordur.     Genellikle 
herhangi bir işlem yapmayı gerektirmez. 
Yalancı akrepler
Pratemmus minor,  Cheridium museorum, Chernes cimicoides, 
Ellingsenius   sculpturatus,   Ellingsenius   fulleri,   Ellingsenius 
ugandanus, Ellingsenius somalicus, Ellingsenius indicus türleri arılar 
için zararlıdır. Yalancı akreplere kovan içinde, petekler üzerinde ve 
kovanın kuytu yerlerinde rastlanabilmektedir. 
Kontrol
Genellikle mücadele yada korunma önlemi almayı gerektirmez. 
15. Arıya  Zarar Veren Kurbağalar VE Sürüngenler
Kurbağalar,   hem   karada,   hem   suda   yaşarlar.   Bunun   için   iki 
yaşayışlılar (Amfibi) adını alırlar. Kurbağalar,  soğukkanlı ve çıplak 
derili omurgalı hayvanlardır. Larvaları suda, erişkinleri ise daha çok 
karada   yaşamaktadır.     Nemli   ortamlara   ihtiyaç   duyarlar.   Pek   çok 
türleri geceleri ortaya çıkmaktadır. Kutup bölgelerinde ve Okyanus’ta 
bulunan bir çok ada haricinde, dünyanın her yerinde çift yaşayışlılar 
görülmektedir.   Birçok   tür,   bol   yağmurlu   tropikal   bölgelerde 
görülmektedir.   Arıcılıkta   önemli   olan   3   aile   (karakurbağaları 
(Bufonidae), ağaç kurbağaları (Hylidae), kurbağalar (Ranidae)) vardır.
Sürüngenler,   soğukkanlı,   omurgalı   ve   yerde   sürünen 
hayvanlardır.   Derileri   kuru,   çok   sert   pullarla   korunmaktadır.   Avını 
yakalamak   için   çok   hızlı   hareket   etmektedir.   Kurbağa   ve 
sürüngenlerin   yaşam   alanları   tropikal   bölgelerde   olmakla   birlikte, 
106

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
ılıman bölgelerde de hayatlarını sürdürmektedir. Sürüngenlerin içinde 
yalnızca kertenkele arı yemektedir.
Birçok kurbağa ve sürüngenler böcek yemektedir. Bu avcıların 
pek çoğunun   arılarla ilişkileri pek önemli değildir.   Daha küçük arı 
avcıları için arı iğnesi caydırıcı bir etkiye sahiptir.   Daha büyük arı 
avcıları ise genellikle arıdan daha büyük avları tercih ederler.   Bu 
sebeple kurbağa  ve  sürüngenlerin  arıcılık faaliyetinde  verdiği  zarar 
küçüktür.  Dünyanın tropikal ve subtropikal bölgelerinde  yaşamakta 
olan   bazı   kara   kurbağaları,   kurbağalar,   kertenkeleler   arılıklara 
saldırmaktadır. 
Kurbağalar(Çift Yayışlılar)
Karakurbağalarındaki (Bufonidae ailesi), Bufo cinsi arıcılık için 
ciddi   bir   tehdittir.   Akşam   karanlığında   yada     gece   vakti,   kovan 
girişlerinin yakınına gelerek kovanın erişkin arılarını yerler. Sıcak  yaz 
gecelerinde   kovanın   arıları   kovan   girişinde   kümelendiğinde   çok 
sayıdaki   arıyı   hızlı   bir   şekilde   tüketirler.   Şayet   arılar   dışarıda 
kümelenmemiş ise kara kurbağaları kovana doğru zıplayarak, başlarını 
kovana   vurmakta   ve   arıları   kovan   dışına   çıkartarak   arılarla 
beslenmektedir. Bu beslenme faaliyetini devamlı olarak yaptıklarında 
arı kolonilerinin gücünde ciddi kayıplar meydana gelmektedir.
Karakurbağalarından   arı   yiyen   tür   olarak   bilinenleri  Bufo 
boreas, Bufo marinus, Bufo rangeri, Bufo regularis, Bufo terrestris, 
Bufo viridus ve Bufo woohousei’dir. Bunlardan Bufo marinus en çok 
zarar   verenidir.   Amerika   tropikal   bölgelerinin   doğal   büyük   kara 
kurbağasıdır.  Büyük kara kurbağası, Dünyanın birçok yerinde  tarım 
zararlısı olan böceklerin kontrolünde etkilidir. Bufo marinus, bugün 
Antil’ler, Avustralya, Fiji, Havai, Yeni Guyana, Filipin’ler, Ryukyu 
adası, Tayland, birçok Pasifik adaları ve Bermuda’da mevcuttur. Bu 
yerlerde   arı   kolonilerine   zarar   vermektedir.   Gece   arılıklara   gelerek 
arıları yemektedir. 
Bufo bufo bir Avrupa türü olup, Asya’dan Pasifik okyanusuna 
kadar   yayılmıştır.   Kovan   girişindeki   arılarla   beslenir.     Kuzey 
Afrika’da Bufo viridis, Güney Afrika’da ise Bufo rangeri ve Bufo 
regularis  arıları avlamaktadır.  Kara kurbağaları ırmak kenarına gelen 
arıları yemektedir.    
   
 
 
 
 Bufo marinus                  Bufo bufo                            Bufo viridis
107

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Avustralya’da   bir   Bufo   marinus   türü   kara   kurbağasının,   bir 
gecede   100–500   arı   yediği   tespit   edilmiştir.   Bir   çalışmada   ise   bir 
büyük dişi Bufo bufo’nun bir saat içinde 32 adet arı, 9 gecede ise 95 
arı ile yediği görülmüştür. Bir arılıktan toplanan kara kurbağalarının 
(Bufo boreas) bağırsakları açıldığında her birinde ortalama 23.3 arı 
bulunmuştur. Diğer bir vakada ise 36 kovanlık bir arılıktan toplanan 
215 adet Bufo marinus’un midelerinde her hafta 30.000’den fazla arı 
olduğu görülmüştür. Bu da yaklaşık olarak bir arı kolonisi demektir. 
Karakurbağasının arılara verdiği zararlı etki mahalli bir bölgeyle 
sınırlı   kalmaktadır.   Dolayısıyla   arıcılığa   verdiği   zarar   küçüktür. 
Değişik   ülkelerde   arıların   yaptığı   zarar   çok   değişmekle   birlikte 
genellikle   önemli   bir   zarar   yapmazlar.   Kuzey   Amerika’da   yapılan 
incelemelerde,   kara   kurbağalarının   arılara   verdiği   zarar,   yalnızca 
Arizona ve Havai’de eyaletlerinde önemli bulunmuştur. Buna ilaveten 
sadece Arizona’da arılara zarar veren omurgalılar içinde ikinci sırada 
değerlendirilmiştir.  
Türkiye’de Bufo viridis (gece kurbağası) ve Bufo bufo (siğilli 
kurbağa)   türü   karakurbağalar   mevcuttur.   Diğer   türlerin   henüz 
görülmemiş olmasının nedeni, tüm Türkiye’nin yeterince aranmamış 
olması olabilir.
Kurbağalar   (Ranidae   ailesi,   Rana   cinsi)   ve   ağaç   kurbağaları 
(Hylidae   ailesi,   Hyla   cinsi)   arı   avcıları   olarak   tanınmaktadır. 
Amerika’da   Rana   catesbeiana,   Polonya’da   Rana   esculenta, 
İngiltere’de Rana temporaria, Tayland tanımlanmamış Rana ve Hyla 
türleri,   Kuzey   Amerika’da   Hyla   cinerea   türleri   arı   avcıları   olarak 
bilinmektedir. 
Türkiye’de   Hylidae(ağaç   kurbağalar)   ailesi   ve   Ranidae(su 
kurbağaları) ailesine ait birçok kurbağa türleri vardır.  Hyla savignyi 
(yeşil   kurbağa),   Hyla   arborea   (ağaç   kurbağası),   Rana   holti   (Toros 
kurbağası),   Rana   levantina   (Levanten   kurbağası),   Rana   dalmatina 
(çevik   kurbağa),   Rana   macrocnemis   (Uludağ   kurbağası)   ve   Rana 
ridibunda (ova kurbağası)  Türkiye’de yaşamaktadır. 
                       
 
Yeşil kurbağa              Uludağ kurbağası                 Ova kurbağası
Arıların   iğnesi   kurbağalar   (çift   yaşayışlılar   için)   güçlü   bir 
caydırıcıdır.   Genç   ve   tecrübesiz   karakurbağaları   arılara 
saldırdıklarında birkaç arı iğnelemesinden sonra arılardan kaçınmayı 
108

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
öğrenmektedir. Ancak arı iğnesi karakurbağalarını kovan girişlerinde 
avcılık yapmaktan tam olarak caydıramamaktadır.  
Sürüngenler
Sürüngenler   içinde   sadece   kertenkeleler   arı   yemektedir. 
Tropikal, subtropikal ve ılıman bölgelerde yaşarlar.   Kertenkelelerin 
arı ailelerine verdiği zarar çok azdır. Tropikal bazı yörelerde öneme 
sahip   olması   istisnai   bir   durumdur.   Kertenkelelerden  Calotes 
mystaceus, Calotes emma ve Hemidactylus frenatus  türleri bal arısı 
kovan   girişlerinde   beslenir.   Arıların   kovanlarını   savunma   çabaları 
kertenkeleleri vazgeçirmez.  
Cnemidophorus   sexlineatus  türü  kertenkele  kovan  girişlerinde 
bal arılarını yer. Arıcılıkla çalışanların Kuzey Amerika’da yaptıkları 
çalışmada, "daima az önemli" olarak kabul edilmiştir. 
Mabuya  quinquentaeniata  türü  kertenkeleler,  arılar  su  içerken 
arıları   kapar.   Zimbabve,   Hindistan   ve   Umman’da   kertenkeleler   bal 
arılarını avlar. Umman’da 1985 – 1986 yılları arasında 2 yıl süreyle 
yapılan çalışmada, Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları hariç yılın her 
döneminde   arıcılığın   kertenkelelerden   kaynaklanan   bir   problemi 
olduğu görülmüştür.  1985 yılında kaydedilen bal arısı zararlılarının % 
7.2’si kertenkelelerden meydana gelmiştir.  1986 yılında ise bu oran % 
9 olarak kaydedilmiştir. 
Birçok   kertenkelenin   başlıca   besin   kaynağı   böceklerdir.   Bazı 
karıncaları, farklı böcekleri ve bitkileri yiyerek beslenir. Brezilya’daki 
Tropidurus   spp.   türü   kertenkelelerin   bağırsaklarında   Apidae, 
Halictidae ve Megachilidae ailesine ait arılar keşfedilmiştir.  
Holbrookia maculata maculata’nın bağırsaklarında Andrenidae 
ve   Halictidae   ailesinden   arılar,     Sceloporus   undulatus   thayerii’nin 
bağırsaklarında halictidae ailesinden arılar bulunmuştur. Kertenkelerin 
arı   avcılığı   yapmaları   tüm   kertenkeleler   için   geçerli   değildir.   Bu 
nedenle  arı kovanlarına  zarar  veren  türleri tespit  etmek  için kovan 
çevrelerinde görülen kertenkeleleri izlemek lazımdır. 
Kontrol
Arıcılar kovanlarını toprak seviyesinden 60 cm yukarı koyarak 
karakurbağalarından koruyabilir. Çünkü karakurbağaları en fazla 45 
cm   yükseğe   zıplayabilir.   Gözenekli   tellerle   arılık   çevrilerek   arılar 
korunur.   Karakurbağalar   gece   avlanır   yada   yakalanır.   Koloniler 
109

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
birbirine yakın olarak daire biçiminde ve kovan girişleri içe bakacak 
şekilde   yerleştirilir.   Böylece   karakurbağaları   kovan   girişlerine 
ulaşamaz.   Arıcılar   bu   uygulamayı   yapmak   istemez   ve   uğradıkları 
zararda ciddi ise kovanlarını başka bir yere nakletmelidir. 
16. Diğerleri
16.1. Yakı Böceği (Meloe variegatus)
Meloidae   ailesine   bağlı   olan   yakı   böceği   arıcılık   için   zaman 
zaman problem olabilmektedir. Yurdumuzda en önemli arı zararlısı 
türler Meloe variegatus, M. proscarabeus,  M. cavensis ve M. vilaceus 
olarak   bilinmektedir.   Bunların   dışında   da   birçok   Meloe   türleri 
olmasına   karşın   şu   ana   kadar   arılara   zarar   verdiğine   dair   bir   bilgi 
mevcut değildir. 
Erginlerin uzunluğu ortalama 22-30 mm olup erkekler dişilerden 
daha   küçüktür.   Abdomen,   baş   ve   toraksa   kıyasla   daha   geniş   ve 
uzundur. 
   
 
  
 
Meloe variegatus         Meloe  
cavensis        
 Meloe 
vilaceus     
Yakı   böcekleri   Akdeniz,   Ege,   İç   Anadolu,   Karadeniz 
bölgelerinde   görülmektedir.   Böcek   ergin   döneminde   bitkilerle 
beslenmektedir.   Kovanlarda   daha   çok   birinci   dönem   larvalara 
rastlanmaktadır. Yakı böcekleri ilkbaharda çiftleştikten sonra toprağın 
5-6 cm altına inerek yumurtalarını bırakırlar. Ortalama 3 hafta sonra 
birinci dönem larvalar topraktan çıkarlar. Sıcak bölgelerde larvaların 
görülmesi daha erken olmaktadır. Yakı böceğinin larva gelişmesinde 7 
dönem vardır. Birinci dönem larvalara   Triongulinn  yada   üç tırnakk  
denilir. 
Çiçekler   üzerine   çıkan   birinci   dönem   larvalar   buraya   gelen 
arılara tutunarak kovana girerler.   Larvalar, 3 çift bacaklı olup çok 
hızlı   hareket   ederler.   Arının   hemolenfini   emerek   beslenirler.   İkinci 
dönem larva, bal, polen, arı yumurtası ve arı larvası ile beslenir. 3. 
dönem larva olduğunda kovanı terk etmektedir.
Yakı   böcekleri,   ilk   dönemlerinde   ergin   arılarda     dış   parazit 
olarak yaşarlar. Arıların abdomen ve bacaklarındaki kitinsel kısımlar 
arasındaki korumasız bölgelerden deriyi delerek arının hemolenfiyle 
beslenirler.   Bu   nedenle   birinci   dönem   larvalarla   enfeste   arılar 
huzursuzdur. Larvayı atabilmek için zıplama ve çırpınma hareketleri 
110

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
yaparlar.   Yürüyüşleri   dengesiz   ve   kramp   girmiş   gibi   kasılma 
hareketleri  görülür.   Yoğun   enfeste   kolonilerde   bir   arı  üzerinde  4-6 
yakı   böceği   larvasına   rastlanabilmektedir.   Arılar   ölmekte   yada 
ölmeyen arıların savunma sistemleri zayıflamaktadır. Kovan içindeki 
birinci   larvalara   karşı   varroa   ilaçlamasında   kullanılan   ilaçlar 
denenmelidir.
16.2. Kulağa kaçan (Folicula auricularia L.)
Halk arasında kulağa kaçan, kıskıç yada kıskaçlı böcek olarak 
bilinmektedir. Ülkemiz her yerinde 
görülmektedir.   Sıcak   bölgelerde 
daha   çok   görülmektedir.   Erginleri 
11-15   mm   civarındadır.   Kanatları 
olmasına rağmen çok ender uçarlar. 
Gündüzleri   ağaç   kabukları,   çatlak 
ve yarıklarda saklanır, geceleri ise 
kovanlara   girerler.     Dişi   kulağa 
kaçan çiftleştikten sonra toprak altına yumurtlar. Yumurtadan çıkan 
nimfler yaklaşık 2-3 ayda ergin hale gelir. 
Kulağa kaçan böceği, çoğunlukla sebze, çiçek, meyve ve süs 
bitkileri ile beslenmektedir.  Kovanlara girdiklerinde arı larvaları, ölen 
arıların yumuşak dokuları, balmumu ve bal yemektedir.  Böcek, zayıf 
kovanlara   girmekte   ve   bir   kovandan   diğerine   girerek   hastalık 
etkenlerini bulaştırmaktadır. 
Mücadelede böceklerin saklandığı çöp yığınları, taş yada tahta 
parçaları   kaldırılmalıdır.   Yoğun   olduklarında   arılık   çevresindeki 
toprak sürülmelidir. Bir kap içine ezilmiş  meyve parçaları konarak 
buralara gelmesi sağlanır. Daha sonra gelenler yok edilir. Başka bir 
yöntemde, arılık civarında belli yerler zehirli yemler konulmasıdır. Bu 
işlemi yaparken arıların  zarar görmemesine dikkat etmelidir.
16.3. Peygamber devesi (Mantis religiosa L.)
Peygamber   devesinin   uzunluğu   4-8   cm   kadardır.   Çekirge, 
kelebek, sinek ve arılar besinleri arasındadır. Ergin peygamber devesi, 
sonbaharda kovan giriş deliğindeki işçi arılara saldırır. Ön bacakları 
ile arının iğnesi kendisine ters yönde olacak şekilde yakalar. Bir günde 
ortalama   8-10   işçi   arı   yiyebilir.   Arının   yumuşak   dokularını 
yemektedir. Baş, kanat ve bacakları yemez.
111

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
16.4. Fare ve Sıçanlar
Fare ve sıçanlar, bal arılarına zarar vermektedir. Depolanmış bal 
arıcılık   malzemelerine   ev   sıçanı   (Rattus   rattus)   ve   Göçmen   sıçan 
(Rattus   norvegicus)   önemli   zarar   verebilmektedir.   Fareler,   arılı 
kovanların   giriş   deliğinden   girmektedir.   Kovan   taban   tahtasını 
kemirerek kovan içine girebilir.
Ev faresi (Mus musculus), tarla faresi (Microtus spp.) ve orman 
sıçanı   (Apodemus  spp.)   zayıf   kovanlara   girerek   yuvalanmakta, 
petekleri   kirletmektedir.   Fare   ve   sıçanlar   bal,   polen   ve   arılarla 
beslenmektedir. Kovan içinde olan bal mumu, petek ve diğer arıcılık 
malzemeleri kullanılamaz hale gelmektedir.  
Kovan uçuş tahtası üzerinde fare ve sıçan dışkılarının görülmesi 
ve çerçevelerde kemirme izlerine rastlanması halinde gerekli önlemler 
alınmalıdır.   Mücadelede   fare   ve   sıçanlara   karşı   zehirli   buğday 
kullanılmaktadır.   Fare   ve   sıçan   deliklerinin   giriş   deliklerine   zehirli 
buğday bırakılır. 
16.5. Örümcekler
Tüm örümcekler etçil olup böceklerle beslenirler. Arı zararlısı 
olan türler Epeira angulata, Epeira cornuta, Agelena labyrinthica ve 
böğürtlen örümceği (Argiope aurantia)’dir.  Bu örümceklerin dışında 
da bölgelere göre değişik derecede zararlı olan birçok örümcek türleri 
mevcuttur. 
Örümcek   ağını   örerek   avını   beklemeye   başlar.   Ağa   takılan 
böcek yada arıya zehir enjekte ederek öldürürler. Kovan çevresinde 
görülen   örümcek   ağları   bozulmalıdır.   Arılara   etkisiz   ilaçlar 
kullanılarak yuvalar ilaçlanmalıdır.  
16.6. Kirpi
Kirpiler, akşamları besin aramaya çıkarlar.   Yılan, kertenkele, 
fare, böcek ve solucan yerler.  Arı kovanlarının giriş deliğinin önüne 
gelerek kovan tahtasına tırnakları ile vurarak dışarı çıkan arıları yerler. 
Kirpi   zararından   korunmak   için   kovanların   30-40   cm   yükseklikte 
olması yeterlidir. 
16.7. Ayı
112

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Ayılar, meyve, bitkisel besinler, hayvanlar, böcek larvaları ve 
bal   ile   beslenirler.   Bazen   yüksek   ormanlık   bölgelerde     kovanları 
parçalayarak içindeki bal ve yavrulu petekleri yerler. Bir defa arılığa 
dadanan ayı zaman zaman arılığa gelerek bal yemek ister.  Kovanlara 
verdiği   zarar   çok   fazla   olabilir.   Ülkemizde   ayı   avlamak   yasak 
olduğundan arılığın etrafı elektrikli telle çevrilmelidir. Ayrıca arılık 
olan   ışıklandırılmalıdır.     Bunun   için   bir   akü   kullanılarak   ampulla 
aydınlatmak veya gemici feneri kullanmak lazımdır.  Doğu Karadeniz 
bölgemizde   arıcılarımız   kovanlarını   ağaçların   yüksek   yerlerine 
çıkararak   ayı   zararından   korumaktadır.   Diğer   bir   yöntemde   ise, 
kovanlar yaklaşık 4 metre yüksekliğinde tablalar üzerine konulmakta 
ve bu tablalara iniş çıkış seyyar merdivenlerle yapılmaktadır. Böylece 
ayılar kovanlara erişememektedir.
113

---

Document Outline

• Çözelti
• Kumafos
• 13.3. Ağaçkakangiller (Picidae)