Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aynurə SƏFƏROVA AMEA Folklor İnstitutu
- Açar sözlər
118
Aynurə SƏFƏROVA AMEA Folklor İnstitutu Dissertant aynurasafarova@rambler.ru NEFTÇALA – SALYAN AŞIQ MÜHİTİ: TARİXİ VƏ NÜMAYƏNDƏLƏRİ Özət: Məqalədə Neftçala və Salyan ərazisində yaşayıb- yaratmış aşıqlar haqqında ətraflı bilgi verilir. Göstərilir ki, XVIII yüzillikdə həmin ərazidə yaşamış aşıq Vəlican buranın ən qədim aşığı hesab edilir. Onun bədii irsindən bizim dövrə gəlib çatan “Gizlənir” adlı şeiri 1935-ci ildə Salman Mümtazın nəşr etdirdiyi “El şairləri” kitabında çap olunmuşdur. Bölgədən sənətkarın həyatı ilə bağlı rəvayətlərin də qeydə alınması aşığın sözügedən ərazidə yaşaması faktını təsdiqləyir. Bundan başqa XX əsrdə Salyanda yaşayıb-yaradan aşıqlar haqqında məlumat verilir. Şirvan aşıq mühitinin görkəmli nümayəndələri hesab edilən Aşıq Qurbanxan Sadıqov, Aşıq Bəylər Qədirov və Aşıq Pənah Pənahov bölgənin o zamankı bütün el şənliklərini idarə etməklə yanaşı, həm də zamanın tələbinə uyğun olaraq ərazidəki ictimai yerlərdə, tədbirlərdə, Məhsul bayramlarında yaxından iştirak etmişlər. Hazırda bölgədə aşıqlıq ənənəsinin zəiflədiyini müşahidə edirik. Məqalədə müasir aşıqlardan İxtiyar Qədirov, Həsənağa Sadıqov, Əhmədağa Sadıqov və digərləri haqqında məlumat verilir.
Aşıq Qurbanxan, Aşıq Bəylər, Aşıq Pənah
119
Neftçala və Salyan regionunun folklor mühitini araşdırar- kən bu ərazinin aşıqları ilə bağlı mövzuya toxunmamaq müm- kün deyil. Məlumdur ki, sözügedən ərazidə yaşayıb-yaradan aşıqlar Şirvan aşıq mühitinin nümayəndələridir. Professor M.Qasımlı “Şirvan aşıq mühitini Azərbaycan aşıq sənətinin bölgə keyfiyyətlərinə görə ən çox seçilən mühit”(8, 202) oldu- ğunu göstərmişdir. Müəllif Salyan, Sabirabad, Biləsuvar və başqa bu kimi ərazilərdəki aşıq sənətinin ifaçılıq baxımından Şirvan aşıq mühitinə daxil olduğunu qeyd etmiş, “bir çox hallarda Şirvan aşıq mühitindəki sənət həyatının qaynarlığını Salyan aşıqlarının ifaçılıq və sənətkarlıq məharətinin təmin etdiyini”(8, 206) xüsusi vurğulamışdır. Bölgənin aşıqları haqqında söz açarkən əvvəlcə XVIII yüzillikdə yaşayıb-yaratmış aşıq Vəlicandan başlamaq lazım- dır. Bəlkə, ondan daha əvvəlki dövrlərdə də bu ərazidə aşıqlar yaşayıb-yaratmışlar. Ancaq istinad etdiyimiz mənbələrə və söyləyicilərdən əldə olunan məlumatlara görə, bölgənin aşıqları arasında ən qocamanı Salyanlı Vəlicandır. Filoloq alim Azər Turan bölgə haqqında yazdığı “Darülmöminin” kitabında Aşıq Vəlican haqqında məlumat vermiş, onun Salyan bölgəsinin aşığı olduğunu, hətta qəbrinin də həmin ərazidə olduğunu fakt- larla əsaslandırmışdır. “Deyilənə görə, məzarı Bayatla Qara- manlı kəndləri arasındakı köhnə qəbristandaymış” (1, 142). Salyanlı Vəlicanın bədii irsindən bizə gəlib çatan “Gizlənir” adlı yeganə şeiri ilk dəfə Salman Mümtazın 1935-ci ildə nəşr etdirdiyi “El şairləri” kitabında çap olunmuşdur.
Səbzələr söynəşir bahar çaqında,
Mehlər əsişəndə bağda gizlənir,
Bülbül arzu çəkər gül həsrətinə,
Çi fayda yanında zağda gizlənir.
120
Bu dünyaya gələn eylərdi həvəs,
Bu sevda səndədir ya fəryadi rəs, Gəldi naqə xəbər gətirdi çərəs,
Dedi: gördüm, Məcnun dağda gizlənir.
Cümlə aləm gedər, iymandır yoldaş,
Nə ata, nə ana, nə qohum-qardaş,
Kəfən yaş, qəbir yaş, vay başıma daş,
“Vəli”, cismin bu torpaqda gizlənir (6, 303).
Aşıq Vəlicanla bağlı bu ərazidə rəvayətlər də yayılmışdır. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Azər Turanın yazdığına görə, Salyanlı Vəlican onun ulu babasıdır. A.Turan “Darülmöminin” kitabında Vəlicanın Bayat elindən olması, haqq aşığı olması və s.-lə bağlı öz böyüklərindən eşitdiklərini qələmə almışdır (1, 142). Qeyd edək ki, Ballıcallı kəndinin qocaman sakinlərindən olan şair Soltan Abbasın dediyinə görə, Salyanlı Vəlican onun da ulu babasıdır. Rəvayətə görə, Arazın o tayından bu yerlərə gəlib çıxan Vəlican burada yerli bəylərdən birinin bacısını – Gövhərtac adlı bir qızı sevir. Qardaşı Gövhərtacı zorla başqa birisinə ərə vermək istəyəndə qız özünü çaya ataraq intihar edir. Sevgilisinə qovuşa bilməyən Vəlican buralarda qalmış, aşıqlıq etməyə davam etmişdir. Bu ərazidəki Vəlicanlı kən- dinin əsasını da onun qoyduğu söylənilir. İndi həmin kəndin adı Ballıcallı kimi sənədləşdirilmişdir (7, 166). XX yüzillikdə bölgədə, eləcə də respublika səviyyəsində tanınan Aşıq Qurbanxan Sadıqov, Aşıq Bəylər Qədirov, Aşıq Pənah Pənahov Şirvan aşıq mühitinin ən layiqli nümayəndələri olmuşlar. Onlar Respublika Aşıqlarının müxtəlif illərdə keçi- rilən qurultaylarında iştirak etmişlər. Hər üç aşığın sənətkar kimi formalaşmasında ərazinin toyları, el şənlikləri mühüm rol Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|