Ъавидляр айы
Yüklə 2,22 Mb.
|
14
qeyd etmək kifayətdir ki, Hü-seyn Cavidin itmiş «Telli saz» pyesinin məzmunu anası Mişkinaz xanımın diqtəsindən Turan xanımin öz əii ilə yazdığı mətn əsasında bu üç cildliyə daxil edilmişdir. Bu gün biz dünya mədəniyyətinə Əcəmi, Heyran xanım, Fəqir Ordubadi, Cəlil Məmmədquluzadə, Kəngərli, Məhəmməd Tağı Sidqi, Hüseyn Cavid, Yusif Məmmədəliye- v, Heydər Əliyev kimi dahilər bəxş etmiş Naxçıvan torpağında Cavidlər ailəsinin sonuncu, ləyaqətli təmsilçisi olan Turan xanımla vidalaşırıq. Qoy doğma Naxçıvan torpağı atası H.Cavid, anası Mişkinaz xanım və qardaşı Ərtoğrul bəy kimi onun üçün də qu tükü mislində yumşaq olsun! Allah onların hamısına qəni-qəni rəhmət eləsin!
15
TURAN CAVİD HAQQINDA SÖZ
Azərbaycan romantizminin banisi, dahi sənətkarımız Hüseyn Cavidin vəfalı, sədaqətli övladı Turan xanım Cavidin dünyasını dəyişməsi təkcə elmi-ədəbi ictimaiyyəti deyil, bü- tövlükdə Azərbaycan xalqını sarsıtmışdır. Azərbaycan xalqı üçün Turan Cavid hər şeydən əvvəl nakam taleyə malik Hüseyn Cavidin yadigarı kimi çox əziz idi. Turan xanım – Cavid əfəndinin adını, xatirəsini, ləyaqə- tini və şəxsiyyətini bütün ömrü boyu daim uca tutumuşdur. Turan xanımın ucalığı, əyilməzliyi və ilahi saflığı Hü- seyn Cavıidin mənəvi ucalığını, əyilməzliyini və şəxsiyyətini dərk etməyin canlı nümunəsi idi. Xalqımız nakam taleli Hü- seyn Cavidlə bağlı təsəllisini Turan xanımdan alırdı. O, sanki Hüseyn Cavidin Azərbaycan xalqına qoyub getdiyi bir əma- nət idi. Turan xanım Cavidliyin canlı əsəri idi. Xalqımız Hü- seyn Cavidin dünyasını onun səhnəmizdə canlandırılan əsər- ləri qədər də Turan xanımın dünyası ilə başa düşür, dəyərlən- dirirdi. Turan xanım Cavidin qızı olması məsuliyyətini Ən dəyanətli övlad kimi qoruyub saxlamışdır. Turan xanım Cavid Azərbaycanın ziyalı qadınlarının əzəmətli canlı heykəli idi. Turan xanım Cavidin keçdiyi çətin, məşəqqətli, lakin çox şərəfli ömür yolu ziyalı mühitimiz üçün, yeni nəsillər üçün, xüsusən Azərbaycan qadınlığı üçün nümunədir. Xalqımız Turan xanım Cavidin timsalında tariximizdə silinməz izləri qalan görkəmli bir mədəniyyət xadmi itirmiş- dir. Onun məzunu olduğu Azərbaycan Dövlət İncəsənət Uni- versitetində oxuduğu mühazirələrdən, keçdiyi dərslərdən res- publikamızın mədəniyyət işçilərinin bir neçə nəsli bəhrələn- mişdir. O, bacarıqlı müəllim-pedaqoq, tanınmış teatrşünas kimi bir neçə nəslin Milli ruhda yüksək pkşəkarlıq səviyyə- sində formalaşmasına öz töhfəsini vermişdir.
16
Turan xanımın Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyindəki 38 illik səmərili fəaliyyəti ilə teatrımızın qızıl fondu sayılan nadir xəzinə qorunub saxlanılmış, layiqincə təbliğ odlunmuş- dur.
Bakıda İstiqlal küçəsindəki Hüseyn Cavidin ev muzeyi Turan xanım Cavidin şah əsəri idi. Elmi-ədəbi ictimaiyyəti- miz onu tanınmış, görkəmli bir muzeyşünas kimi qəbul etmiş- dir.
Turan xanım Azərbaycanda ən nüfuzlu Cavidşünas idi. Ən çətin zamanlardan etibarən Turan xanım Hüseyn Cavidin əlyazmalarını axtarıb üzə çıxarmış, toplayıb saxlamışdır. Bu gün Hüseyn Cavidin tam külliyyatının mövcudluğu üçün xal- qımız Turan xanıma minnətdardır. Qardaşı Ərtoğrol Cavidin not dəftərləri, konspektləri və məktubları, anası Mişkinaz Cavidin Hüseyn Cavid haqqında xatirələrinin çap olunmamış hissəsi, bir çox nadir ailə şəkil- ləri və qiymətli xatirə əşyaları məhz Turan xanımın sayəsində günümüzə qədər gəlib çata bilmişdir. Ciddi, güzəştsiz bir mətnşünas kimi Turan xanımın Ca- vidşünaslığa ən böyük xidməti Hüseyn Cavidin əsərlərinin di- lini, leksik tərkibini bərpa etməsindən ibarətdir. Bu çətin və mürəkkəb, lakin çox zəruri vəzifəni heç kim Turan xanım qə- dər məsuliyyətlə yerinə yetirə bilməzdi. Cavidin əsərlərinin leksik tərkibinin bərpası Cavidşünaslığı ciddi imtahanlar qar- şısında qoymuşdur. Hətta tədqiqatçılar arasında Turan xanı- mın Cavidin əsərlərinin dili üzərindəki düzəlişlərindən sonra Cavidşünaslığın süquta uğrayacağı qənaətinə gələnlər də var- dı. Şübhəsiz ki, bu məsələ yeni dövr Cavidşünaslığının baş- lanğıcına çevriləcəkdir. Turan xanım Hüseyn Cavidin 1958-ci ildən sonra çap olunan bütün çoxcildliliklərinin tərtibatçısıdır. Buna baxma- yaraq o, ədibin əsərlərinin 5 cildilk yeni nəşrdən neçə-neçə bəhrələnəcəklər. Bütövlükdə Cavidlər ailəsi ailəsi, o cümlədən Turan xa- 17
nım Cavid uzun illər Hüseyn Cavid demişkən «idrakı sönük başçıların qəfləti» sayəsində fəlakətlərə, faciələrə düçar omuş, miskin və acı həyat yaşamışlar. Etiraf etmək lazımdır ki, Hüseyn Cavidin əsas bəraəti, Cavidlər ailəsinə həqiqi hör- mət və ehtiram yalnız görkəmli dövlət xadimi, ümummilli li- derimiz Heydər Əliyevin hakimiyyəti illərində Hüseyn Cavi- din anadan olmasının 100 və 120 illik yubileylərinin keçiril- məsi haqqında dövlət əhəmiyyətli qəraralar qəbul edilmiş, dram əsərləri səhnəmizdə layiqli yer tutmağa başlamış, çox- cildlik külliyyatları çap olunmuşdur. Hüseyn Cavidin nəşinin qalıqlarını sovet rjimi dövrün- də uzaq Sibirdən Vətənə gətirmək yalnız Heydər Əliyevə məxsus olan təkrarsız qəhrəmanlıqdır. Bakıdakı zəngin ev muzeyinin, Naxçıvandakı əzəmətli məqbərəsinin də mənəvi müəllifi görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevdir. Turan xanım Cavid də əsl hörmət əsl hörmət-izzəti məhz Heydər Əliyevin zamanında qazanmışdır. Onun aldığı «İstiqlal» ordenini, əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adını, dövlət təminatlı fərdi təqaüdçü missiyasını təsdiq edən sənəd- lərdən Heydər Əliyevin mübarək imzası vardır. Bugün Turan xanım Cavidin dəfninin böyük ehtiramla dövlət səviyyəsində təşkili Azərbaycan Respublikasının Prezidenti llham Əliyevin Heydər Əliyev ideyalarına sədaqə- tinin daha bir bariz nümunəsidir. Turan xanım son illər Naxçıvana tez-tez gəlir, hər dəfə ata ocağını yad edir, məqbərəyə baş çəkirdi. Anadan olması- nın 80 illiyi də Naxçıvanda Ali Məclisin rəhbərliyinin diqqəti və qayğısı sayəsində hörmətlə qeyd edilmişdir. Bu dəfə Turan xanım Cavid doğma torpağa, Cavidi yetirən və yaşadan qədim Naxçıvana həmişəlik, əbədüik gə- lib. Həyatdə doğmalanndan uzaq düşməyin min bir məşəqqət- lərini yaşamış Turan xanım doğma torpağa və əzizlərinə, doğ- malarına qovuşmağın şərəfini qazanıb. Allahdan Turan Yüklə 2,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|