Avropa Universitetləri Birliyinin və Vahid Avropa Məkanının yaradılması ideyaları bütün Avropada vo Bolonya (İtaliya) şəhərində olan qədim Bolonya Univer
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
44 səndən inciyəcək. Mehdi xan atasını dinlədi və dediklərini yerinə yetirdi. Fətəli xan sağ qaldı. Əmiraslan xan Qırxlı bu olayı eşidib, Mehdi xana qulaq- burması vermək qərarına gəldi. Sərkərdəsi Şəhriyar xan Səfi bəy oğlu Gündüzlü-Avşarı bir dəstə mükri və balbas atlısı ilə bərabər Marağa yolu ilə Urmiyaya göndərdi. Şəhriyar xan Marağaya yeti- şəndən sonra, buradan 3 min nəfərlik qoşun topladı. Elə bu zamanda əfqanlardan təşkil olunmuş Xorasan qoşunu da gəlib hücumçulara birləşdi. Şəhriyar xan Gündüzlü döyüşçülərini Sulduz mahalında yerləşdirib, Mirzə Məhəmmədəli Avşarı danışıq üçün Mehdi xanın yanına göndərdi. Ondan istəyi bu oldu ki, Fətəli xan Araşlını azad edib, Əmiraslan xana itaət etsin. Yoxsa, Quşçu, Quluncu bölgələrin- dən Urmiyaya sel kimi qoşun gələcək. Mehdi xan Qasımlı yekə- yekə danışan elçinin dilini və qolunu kəsdirdi. Fətəli xanın nəzarət- çilərinin sayını artırdı. Mehdi xan Qasımlı 700 nəfərlik bir dəstə ilə Sulduz mahalına yürüş etdi. Sabahı günü Şəhriyar xanla üzləşdi. Savaş başlandı. Mehdi xan bu savaşda qələbə qazandı. Avşar eli Mükri və Balbas əşirətlərini darmadağın etdi. Düşmən qoşunun sərkərdələrindən Şəhriyar xanla Hacı xan əsir düşdü. Mehdi xan döyüşdə uğur qa- zanıb, Urmiyaya dönəndə Göytəpə bölgəsində eşitdi ki, Əmiraslan xan Qarahəsənli kəndinin yarımağaclığında oturaq edib. Əsgərləri- nin yorğun olduğunu bilib, savaş meydanına getməyib, şəhərə dön- dü. Əsirləri həbs etdi. Mehdi xan bütün gecəni yatmayıb, hazırlıq işləri ilə məşğul oldu. Qoşunu tərtib edib, Əmiraslan xanla savaşa getdi. 70 günlük müharibədə bir nəticə hasil olmadı 23 . Fətəli xan zindandan Mehdi xanın atası Həsən xanın yanına adam göndərdi. Bildirdi ki, mən əli-qolu bağlı zindanda dözə bilmi- rəm. Arvad-uşaqların ağlamaqlarına tablaya bilmirəm. Məni də döyüş meydanına göndərin. Həsən xan Fətəli xanın sözlərini oğluna çatdırdı. Mehdi xan bir az fikirləşib, Fətəli xana arıq, çəlimsiz bir yabı verib, nəzarət altında döyüşməsini istədi. Savaşın qızmar 23 Mirzə Rəşid Ədibüşşüara, Tarixi Əfşar, Təbriz, «Şəfəq», səh. 97-98, farsca. 45 çağında 14 nəfər əfqan Mehdi xanı təklədi. Təhlükə ilə üzləşən Mehdi xan əl-qol atsa da bir yana çıxa bilmədi. Elə bu zaman Fətəli xan özünü ora çatdırıb, əfqanları qırıb-töküb, Mehdi xanı azad etdi. Həmin döyüşdə Mehdi xanın qoşunu qələbə çaldı. Əfqanlar qaçıb, Təbrizə tərəf getdilər. Savaşdan sonra Mehdi xan utandığından Fətəli xanın üzünə baxa bilmədi. Qəflətən ağlamağa başladı. Üzünü camaata tutub uca səslə söylədi: -Analar hələ Fətəli xan kimi oğul doğmayıb! Sonra üzünü Fətəli xana tutub davam etdi:-Bu qədər yamanlığın önündə sən niyə yaxşılıq etdin? Axı onlar səni qurtarmağa gəlmişdilər! Fətəli xan dilləndi: -Mən səni müdafiə etmədim. Mən Avşar elinin qəhrəmanlı- ğını, qoçaqlığını, namusunu, şərəfini müdafiə etdim. Əgər sən sa- vaşda ölərdinsə, avşar qızları, qadınları düşmən əlinə keçərdi. Qoy əfqanlar deməsinlər ki, biz avşarları yendik. Mehdi xan onun sözlərindən çox mütəəssir oldu. Fətəli xanın qardaşlarını həbsdən azad etdi. Onlarla birlikdə Urmiyaya, divanxa- naya gəldi. Fətəli xanın paylaşdırdığı var-dövlətinin əvəzini artıqla- ması ilə ödədi. Onlar xalqın önündə söz verdilər ki, qardaş kimi millətə xidmət etsinlər. Mehdi xan Fətəli xanı özünə müavin, naib təyin etdi. Mehdi xan öləndən sonra Fətəli xan bir müddət Nağı xan Qasımlı-Avşarın naibi olmuşdu. Azad xan Əfqan Nağı xanı məğlub edəndən sonra Fətəli xanı ordusunun sərkərdəsi etmişdi. Urmiyanı Məhəmmədmusa xan Qasımlı-Avşar idarə edirdi. Qəzvin hakimi Pənah xan Əmmarli çoxsaylı bir qoşun tərtib edib şahlıq həvəsinə düşmüşdü. İlk öncə Təbrizi alıb, paytaxt etmək istəyirdi. Qoşunla gəlib, Təbrizin 6 ağaclığında oturaq etdi. Azad xan Əfqan Fətəli xana göstəriş verdi ki, 4 min nəfərlik qoşunla onu dəf etsin. Fətəli xan böyük şücaətlə, şəhamətlə onu yenib, darma- dağın etdi. Fətəli xan Azad xanın qoşunundan istifadə edib, İrəvan xanlı- ğına hücum etmişdi. Həmin ərəfədə İrəvan hakimi Mir Mehdi xan 46 zəifləmişdi. Vaxtı ilə İrəvan xanı Mir Mehdi xana məğlub olmuş Fətəli xan Avşar intiqam almaq məqsədi ilə özündən nisbətən qüvvətli olan Azad xanın hərbi gücündən istifadə etməyi qərara aldı. Hər iki hakim feodal arasında aparılan danışıqlar nəticəsində birləşmiş qoşunla İrəvan xanlığı istiqamətində hərəkət etdilər. İlkin yürüşdə əfqan qoşunlarını Fətəli xanın sərkərdələrindən biri müşa- yiət edirdi. Həmin yürüşdən Azad xanın məqsədi hərbi qənimət əldə etməkdən, Fətəli xanın məqsədi isə İrəvanlılarından intiqam almaq- dan ibarət idi. Cənubdan yaxınlaşan təhlükənin qarşısını almaq üçün Mir Mehdi xan İrəvan qalasının müdafiə qabiliyyətini möhkəmləndirdi. İrəvanda yaşayan ermənilərin əllərinə girəvə düşdü. Onlar xanlıqda hakim mövqe tutmaq məqsədi ilə Kartli və Kaxetiya çarlıqlarına- Teymuraza və II İrakliyə müraciət edərək onları İrəvana dəvət etdilər ki, yaxınlaşan təhlükəni sovuşdurub, «xristianların» vasitəsi ilə hakimiyyəti ələ alsınlar. Gürcülərin yaxın yardımı ilə Urmiya qoşunu yenildi. Fətəli xan, Azad xan məğlub olub geri çəkildilər. 1751-ci ildən sonra İran və Azərbaycanda nominal da olsun şah qalmamışdı. Lakin şahlıq həvəsinda olanlar vardı. Daha çox həvəsi olanlardan biri də Fətəli xan Araşlı-Avşar idi. O, Azərbay- canı birləşdirmək istəyirdi. Fətəli xanın şahlığa yolu Kərim xan Zəndi yenməkdən keçirdi. Ona görə də Azərbaycan xanlarına birləşmək təklifi ilə müraciət etdi. Azad xan ona yardım etməyə söz verdi. Fətəli xan Azərbaycanın görkəmli sərkərdələri ilə birlikdə İranın cənubunda Kərim xan Zəndə qarşı vuruşurdu. 1757-ci ildə Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar Urmiyaya hücum etdi. Əhalinin mərdliklə müqavimət göstərməsinə baxmaya- raq, lazımi miqdarda qoşun və döyüş vəsaiti olmadığından şəhər Məhəmmədhəsən xanın zərbələrinə uzun müddət davam gətirə bilmədi. Urmiya şəhəri alınar-alınmaz Fətəli xan oraya yaxınlaşdı. Lakin Məhəmmədhəsən xan uzaq səfərdən qayıdan döyüşçülərə istirahət etmək, hərbi düşərgə yaratmaq imkanı vermədi və dərhal Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|