Axborotlarni himoyalash. Kripto tizim asoslari. Simmetriyali kripto tizim asoslari. Reja

kriptografik algoritmlar simmetrik
deb nomlanadi. 
Ko‘pgina simmetrik algoritmlarda yagona kalitdan foydalaniladi. Bunday algoritmlar 
bir kalitli yoki maxfiy kalitli algoritmlar
deb ataladi hamda xabarni yuboruvchi va 
uni qabul qiluvchi qanday kalitdan foydalanishni kelishib olishlarini talab etadi. Bir 
kalitli algoritmlarning ishonchliligi kalitni tanlash bilan aniqlanadi. Agar g‘arazgo‘y 
kimsaga kalit ma’lum bo‘lsa, u hech qanday qiyinchiliklarsiz barcha tutib olingan 

---

4 
ma’lumotlarni shifrdan ochish imkonigi ega bo‘ladi. Demak, bunday shifrlash usulida 
tanlangan kalitni begonalardan sir saqlash muhim ahamiyatga ega.
Shifrlashning simmetrik algoritmlari ikki turda bo‘ladi. Ulardan biri 
ochiq 
matnga bitlar
bo‘yicha ishlov beradi. Ular 
potokli algoritmlar
yoki 
potokli shifrlar
deb 
nomlanadi. Ikkinchisida esa, 
ochiq matn bir necha bitdan
iborat bo‘lgan bloklarga 
bo‘linadi. Bunday algoritmlar blokli algoritmlar yoki blokli shifrlar deb nomlanadi. 
Blokli 
shifrlashning 
zamonaviy 
algoritmlarida, 
odatda, 
blok 
uzunligi 
64 bitni tashkil etadi. 
Simmetriyali tizimlarda quyidagi ikkita muammo mavjud: 
1. Axborot almashishda ishtirok etuvchilar qanday yo‘l bilan maxfiy kalitni bir-
birlariga uzatishlari; 
2. Jo‘natilgan xabarning haqiqiyligini aniqlash. 
Elektron raqamli imzo va ochiq kalitlar strukturasi.
Elektron raqamli imzoni 
qo‘llashdan maqsad, avvalo, elektron hujjatdagi axborot asl nusxa ekanligini 
tasdiqlash, shuningdek uchinchi tarafga (arbitrga, sudga va boshqalarga) hujjatning 
muallifi ushbu shaxs ekanligini isbotlash. Ushbu maqsadga erishish uchun muallif 
o‘zining maxfiy individual raqami (individual kalit, parol) bilan hujjatga o‘rnatilgan 
tartibda