Axborotlarni himoyalash. Kripto tizim asoslari. Simmetriyali kripto tizim asoslari. Reja

Elektron hujjat almashish tizimlari
– elektron hujjatlarni axborot tizimlari 
orqali jo‘natish va qabul qilish jarayonlari yig‘indisidir. Elektron hujjat aylanishidan 
bitimlar (shu jumladan, shartnomalar) tuzish, hisob- kitoblarni, rasmiy va norasmiy 
yozishmalarni amalga oshirish hamda boshqa axborotlarni almashishda foydalanish 
mumkin. 
ERI kalitlari sertifikati, uning ochiq va yopiq kalitlari bilan ishlash, fayl va 
papkalarga ERI qo‘yish yoki ularni shifrlash, ERIni tekshirish, shifrlangan 
ma’lumotlarni ochish kabi amallarni bajarishda ko‘pgina maxsus dasturlar, jumladan, 
«KriptoARM»
va 
«PGP»
dasturlaridan foydalanish mumkin. 
KriptoARM
dasturi ixtiyoriy ko‘rinishdagi elektron hujjat aylanishida axborotni 
himoya qilish vazifalarini hal etish uchun mo‘ljallangan. Ushbu dastur foydalanuvchi 
uchun qulay grafik interfeysga ega bo‘lib, kriptografik amallarni bajarish, 
ma’lumotlarni shifrlash va shifrdan ochish, ma’lumotlarni imzolash va ERIning 
to‘g‘riligini tekshirish imkonini beradi. Dastur yordamida oddiy sertifikatlar bilan 
ishlashga oid masalalarni ham bajarish mumkin. 
PGP 
(Pretty Good Privacy) dasturi F. Simmerman tomonidan yaratilgan bo‘lib, u 
ma’lumotlarni shifrlash va ularga ERI qo‘yishga mo‘ljallangan. Ushbu dastur 
yordamida elektron hujjatlarni ishonchli himoya qilish mumkin. Dastur ochiq kalit 

---

6 
orqali shifrlashni amalga oshiradi. Har bir foydalanuvchining ikkita: ochiq va yopiq 
kalitlari bo‘ladi. Ochiq kalit barchaga e’lon qilinadi. Yopiq kalit esa faqat sertifikat 
egasida bo‘lib, uni maxfiy saqlash kerak. 
Misol uchun, 
X
foydalanuvchi 
Y
foydalanuvchiga xabarni shifrlab yubormoqchi 
bo‘lsa, u 
Y
foydalanuvchining ochiq kalitidan foydalanib, xabarni shifrlaydi.