Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İslam və vahid dünya icması İslam ilkin zamandan vahid dünya icmasının qurulması üçün təkliflər verib: 1.
- { ٌﻰَﺜﻧُأَو ٍﺮَﻛَذ ﻦﱢﻣ ﻢُﻛﺎَﻨْﻘَﻠَﺧ ﺎﱠﻧِإ ُسﺎﱠﻨﻟا ﺎَﻬﱡﻳَأ ﺎَﻳ} “Ey insanlar! Biz sizi bir kişi və bir qadından yaratdıq!”
- {اﻮُﻓَرﺎَﻌَﺘِﻟ َﻞِﺋﺎَﺒَﻗَو ﺎًﺑﻮُﻌُﺷ ْﻢُﻛﺎَﻨْﻠَﻌَﺟَو} “Biz sizi bir-birinizi ayırd edib tanımaq üçün müxtəlif qəbilə və tayfalara ayırdıq!”
- {ْﻢُﻛﺎَﻘْﺗَأ ِﻪﱠﻠﻟا َﺪﻨِﻋ ْﻢُﻜَﻣَﺮْﻛَأ ﱠنِإ} “Həqiqətən, sizlərdən Allahın yanında ən əziz olanınız təqvalılarınızdır!”
126 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат Birinciyə, yəni hamının xeyrinə olan həmkarlığa qoşulmaq asan olduğu təqdirdə, lakin ikinciyə, yəni hər kəsə uyğun fərqli tələblərə dözmək isə çətindir. İzah: Bəşəriyyətin birgə icması mümkün olduğu təqdirdə, əksər problemləri tezliklə həlli yolunu tapacaq və burada anlaşılmaz bir şey yoxdur. Amma əvvəlki vəziyyət davam etdiyi surətdə isə daim onların canlı, maddi və iqtisadi imkanlarının mühüm hissəsi hədər olacaqdır. Belə məqsədlər uğrunda dövlətlərin sərf etdiyi qüvvə və büdcələr bəzən onların illik gəlirinin yarısından çoxunu təşkil edir. Müasir dövrdə qərblə şərq arasında gedən rəqabətin önündə nə kimi qüvvələrin qərar tutduğunu bilmək üçün aşağıdakılara nəzər salmalıyıq: Geniş miqyasda hərbi qüvvələr, xarici kəşfiyyat və informasiya büroları və onlara tabe olan orqanlar, gömrük dairələri, dövlət sərhədləri qoşunları və qaçaqmalla mübarizə təşkilatları, hərbi sənayenin inkişafı və s. Məlumdur ki, onlara zərurət yaranmadan təşkilinə də heç bir ehtiyac olmayacaq. Hazırda dünyanın əksər ölkələri dövlət büdcəsinin yarısını hərbi sənayenin inkişafı, xarici kəşfiyyat və dövlətin təhlükəsizliyinə xərc edir. Hələ bu ölçülər dünyada müharibə baş vermədiyi surətdədir. Amma kiçik və ya böyük miqyaslarda (daxili və dünya müharibələri nəticəsində) dövlətlərə dəyən zərərlərin bərpasına xərclənən büdcələr insanı doğrudan da heyrətləndirir. Bütün bunlara görə, nə böyük məbləğlərdə canlı və maddi enerjinin sərf olunduğu bəşəriyyəti bir- birindən ayırmaqdan başqa bir səmərəsi olmur! Bu, Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 127 eynilə iki ticarət mərkəzinin öz sərmayəsinin 50%-ni bir-birinin əleyhinə təbliğata xərcləməsinə bənzəyir. Amma bəşəriyyətin deyilən istiqamətdə vəhdətindən sonra onların asudə yaşayış və rifahı artacaq və bu ideal həyatı təsəvvür etdikdən sonra vəhdət və birliyin əhəmiyyəti öz yerini tapacaqdır. Bununla belə, şübhəsiz, xalq və millətlər xüsusiyyətləri və adət-ənənələrinə görə fərqlənirlər. Məsələn, zövq və səliqədə, təfəkkür tərzində, istiqanlılıq və ya sərtlikdə, mötədillik və ya tez hissə qapılmada, batini hisslərini izhar edib-etməməkdə, mod və təmtərağa fikir verib-verməməkdə, hətta peşələrə meyillərinə qədər təfavütlər görünür. Müəyyən təlqin və təlim-tərbiyə insanların inam, düşüncə, duyğu və istəklərində nisbi normallıq yaratmaq mümkün olsa da, yuxarıda qeyd edilən fərqləri nə inkar etmək, nə də tamamilə aradan qaldırmaq olar. Dünyada fizioloji baxımdan bir şəxsin bütün ölçülərdə eyni oxşarı mövcud olmadığı kimi, onun ruhi, fikri və s. xüsusiyyətlərində də bənzərini tapmaq olmaz. Sözsüz, əhval-ruhiyyələr, qərizələr və duyğular arasındakı fərqlər bədən quruluşuna nisbətən çoxdur. Çünki insanın batini və ruhu hələ də anlaşılmazdır. Ümumdünya icmasında sülh və yekdil həmkarlıqla yaşamaq istəyənlər dünyagörüşündə o qədər yüksəlməlidirlər ki, fikri-ruhi və mənəvi-əxlaqi fərqləri dərk etdikdən sonra onları nəzərə ala bilsin, müştərək hədəflərdən kənar məsələlərdə fikir ayrılığı zamanı hər kəsə xas mənafeni düzgün qiymətləndirsin və heç vaxt birinin digərinə tabe olmasına və yaxud şəxsi fikirlərini ona qəbul etdirməyə çalışmasınlar. 128 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат Güzəşt, fədakarlıq, alicənablıq, yüksək baxış, səbir və mülayimlik elə ölçülərdir ki, hamının belə fərqli cəhətləri qavrayıb, nəzərə almağa qabiliyyəti çatmalıdır. Bu həqiqəti dərk edib, onunla tam razılaşmadan iki nəfərin uzunmüddətli həmkarlığı qeyri-mümkündür. Məlum fərqləri nəzərə alıb, razılaşmaq üçün hər kəsdə yüksək dünyagörüşü və mənəvi hazırlıq tələb olunur ki, bu da tərbiyə və nəfsin saflaşdırılması ilə mümkündür. İslam və vahid dünya icması İslam ilkin zamandan vahid dünya icmasının qurulması üçün təkliflər verib: 1. İslam tayfa və qəbilə quruluşunun tam iqtidarla hökm sürdüyü (hətta o zamanın şəhərlərinin belə qəbilə-tayfa prinsiplərinə tabe olduğu) bir dövrdə vücuda gəldiyi surətdə, həmin hakim rejimi tamamilə ictimai durumdan kənarlaşdıraraq dəyər və qiymətdən salır. Məsələn, tayfa və irqçiliyi aradan qaldırmaq üçün onlara başa salınır ki, əgər dərindən fikirləşsəniz, hamı bir kişi və qadından yaranıb. Bu məsələyə Qurani- Kərimdə belə toxunulur: { ٌﻰَﺜﻧُأَو ٍﺮَﻛَذ ﻦﱢﻣ ﻢُﻛﺎَﻨْﻘَﻠَﺧ ﺎﱠﻧِإ ُسﺎﱠﻨﻟا ﺎَﻬﱡﻳَأ ﺎَﻳ} “Ey insanlar! Biz sizi bir kişi və bir qadından yaratdıq!” 1 Beləliklə, “insani qardaşlığı” “tayfaçılıq qardaşlığı” ilə, “bəşəri qanı” isə “tayfaçılıq qanı” ilə əvəz etmək lazımdır. Yaxud onları başqa bir məntiqlə başa salaraq deyir 1 . “Hücurat” surəsi, ayə 13. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 129 ki, əsil-nəsəbi qorumaq, tayfa və qəbiləyə, keçmiş ata- babalara mənsubiyyəti qorumaq yaxşı bir iş olsa da, onlarla fəxr etmək yox, bir-birlərini tanımaq məqsədi güdülməlidir. Şübhəsiz, kütlələr arasında fərdi hüquqların qorunması üçün onların bir-birindən ayırd edilib tanınmasını tələb edir ki, hər kəsin mənsub olduğu ata-babası, qəbilə və tayfası ilə müəyyənləşdirmək olar və bundan doğru yol yoxdur. Demək, əsil-nəsəbin qorunması fəxr yox, yalnız bir-birlərini tanımaq üçün lazımdır. Qurani-Kərimdə bu haqda buyurulur: {اﻮُﻓَرﺎَﻌَﺘِﻟ َﻞِﺋﺎَﺒَﻗَو ﺎًﺑﻮُﻌُﺷ ْﻢُﻛﺎَﻨْﻠَﻌَﺟَو} “Biz sizi bir-birinizi ayırd edib tanımaq üçün müxtəlif qəbilə və tayfalara ayırdıq!” 1 Bir çox ayələrdə vurğulanır ki, insanı Allah- Taalanın dərgahında ucaldan və dəyərləndirən ruhi- mənəvi səciyyələri – təqva və pəhrizkarlıqlarıdır. Bu isə heç vaxt irsən keçmir. Başqa sözlə, hətta müsbət irsi xüsusiyyətlər belə qeyri-ixtiyari olduğundan insana ucalıq və şəxsiyyət qazandırmır. Qurani-Kərimdə Allah-Taalanın dərgahında uca və əziz olanlar belə tanıtdırılır: {ْﻢُﻛﺎَﻘْﺗَأ ِﻪﱠﻠﻟا َﺪﻨِﻋ ْﻢُﻜَﻣَﺮْﻛَأ ﱠنِإ} “Həqiqətən, sizlərdən Allahın yanında ən əziz olanınız təqvalılarınızdır!” 2 Demək, İslamda tayfapərəstliyə və ondan doğan ixtilaf və təfriqələrə yer yoxdur. 1 . “Hücurat” surəsi, ayə 13. 2 . Yenə orada. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|