Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 107
- Ki̇fayət Ağayeva 108
- ABŞ-da gender m əsələləri 109
- Postpartum depressiya sindromu (PDS).
ABŞ-da gender m əsələləri 107 yət qoymalıdırlar. Məsələn, dinamik həyat tərzi, idmanla məşğul olmaq, çimmək, üzgüçülük hovuzunda üzmək və s. qadınların orqanizminə çox ziyandır. Müsahibəyə cəlb olunan qadın və kişilərin əksəriyyəti qadınlardakı PMS-i belə təsvir edirlər: Onlar çox qəribə görünürlər və onlara az fiziki hərəkət etmək tövsiyə olunur. Alimlər tələbələrlə sorğu aparıblar, onları bir neçə qadınla qarşılaşdırıblar, əvvəlcədən tələbələrə onların premenstrual mər- hələdə olduqlarını söyləyiblər və bu qadınların fizioloji hallarını təsvir etməyi onlara tapşırıq kimi veriblər. Əslində, bu qadınların heç biri həmin vaxt bu dövrdə olmamışdır. Qadınların həqiqətən premenstrual dövrdə olduqlarını zənn edən tələbələr onları aşağı- dakı kimi təsvir ediblər: Onlar aqressiv, neqativ davranışlıdırlar və s. Digər bir qrup tələbə də qadınlarla qarşılaşdırılıb və eyni tapşırığı alıblar. Tələbələr eyni sözləri onlar üçün də söyləyiblər. Deməli, həqiqət deyil, gözləntilər əsas götürülür. Yuxarıda söylənilənlərə onu da əlavə etmək lazımdır ki, bu dövrdə qadının üzləşdiyi problemlər, gündəlik çətinliklər də bu simptomlara öz təsirini göstərir. Eyni qadın PMS zamanı özünü bir ay bu cür, gələn ay başqa cür hiss edə bilər. Əlbəttə, əhvali-ru- hiyyədəki neqativ dəyişiklikləri təkcə PMS-lə əlaqələndirmək ab- surddur. Qadınların gündəlik qayğıları, məsələn, uşağa qayğı, ev işləri və evdən kənar işlər PMS-lə üst-üstə düşərsə, bu halda qadı- nın davranışındakı neqativliyi anlamaq çətin olmaz. Məsələn, bu dövr həftənin iş günlərinə düşəndə qadınların əhvali-ruhiyyələri daha aşağı olur, bu, həftə sonuna təsadüf edəndə isə əhvali-ru- hiyyələri xeyli yaxşı olur. Alimlərin fikirlərinə görə, kişilərin ay ərzində diskomfort hiss etdikləri günlərin sayı qadınlarla müqa- yisədə daha çoxdur. Bir tədqiqatçı göstərir ki, səhərə yaxın saat 4-də kişilərdə testesteronun səviyyəsi pik həddinə çatır və axşam saat 8-də bu ən aşağı səviyyəyə düşdüyü üçün onlar gündəlik hor- monal siklin subyektidirlər. “Bəzən insanlar deyirlər ki, qadınlara etibar etmək olmaz, çünki onlar hər ay aybaşı olurlar, onlara mə- Ki̇fayət Ağayeva 108 nim cavabım budur. Kişilər hər gün aybaşı olurlar və beləliklə, kişilərlə sülh haqqında danışıqları yalnız axşamlar aparmaq olar” (Gorman C., 1992). Tədqiqatçıların bəzilərinin fikrinə görə, bu dövrdə qadınla- rın iş qabiliyyətinin aşağı düşməsini sübut edən elə bir akademik mənbə yoxdur. Araşdırmaların əksəriyyətində göstərilir ki, vəzifə yerinə yetirməklə, iş icra etməklə menstrual sikl arasında heç bir əlaqə yoxdur. “Menstrual siklin əhvali-ruhiyyəyə və tapşırığın necə yerinə yetirilməsinə çox təsiri vardır; yəni bunun pozitivliyi- nin neqativlikdən daha çox olduğunu desək, daha düzgün olardı” (Ripper M., 1991). Bütün yuxarıda söylənilənlər PMS-nin nə mövcudluğunu, nə də mövcud olmadığını birmənalı şəkildə sübuta yetirmir, sadəcə bütün bunlar problemin tədqiqatı və əldə olunan nəticələr haqqın- da oxuculara az da olsa məlumat verir. Minlərlə qadın PMS-nin müalicə formaları ilə tanış olur və müalicə alırlar. PMS-in təsiri- ni azaltmaqdan ötrü təklif edilən müalicələrin mövcud olduğuna baxmayaraq, müalicə zamanı istifadə edilən dərmanların fəsadları barəsində də yazılara təsadüf olunur. Bu dövrdə həkimlər proges- teron hormonun azalmasını göstərirlər və buna görə də PMS döv- ründə qadın orqanizmində progesteron hormonun stabilləşdirilmə- si üsulu bu simptomu müalicə edən ən əsas vasitə hesab olunur. Tədqiqatçılar bu hormonun fəsadlarının olması barədə çox yazır- lar; döş ağrıları, uşaqlıq yolu və yoğun bağırsaqlarda sişlər, aybaşı olmayan periodlarda qanaxmalar və s. Hətta uzunmüddətli araş- dırmalardan sonra bəlli olmuşdur ki, progesteronla müalicə döş vəzilərində şiş və servikal xərcəngə də gətirib çıxara bilər. Bundan əlavə bu həm də progesterondan asılılıq yaradır (Golub S., 1992). PMS-in müalicəsi zamanı vitamin B6 həddən artıq dozada is- tifadə etməyin fəsadları mövcuddur. Vitamin B6-nın yüksək doza- sı sinir sistemin pozulmasına səbəb olur, hətta əl və ayaq barmaq- ların uclarında hissiyyatı da azaldır (Fausto-Sterling A., 1985). PMS-in müalicəsində ən təsirli müalicə mütəmadi idman etmək, ABŞ-da gender m əsələləri 109 pəhriz gözləmək (kafein, şəkər və sodanın qəbulunun azaldılma- sı; az yağlı yeməklərin yeyilməsi; yüksək proteinli yeməklərin az-az, tez-tez istifadə edilməsi, kompleks karbohidratın istifadəsi və s.) və psixoterapiya ilə məşğul olmaqdır. PMS-in araşdırması uzun illər davam etsə də, hələ də alim- lər bunun tam mahiyyətini açıqlaya və ya araşdıra bilməmişlər. Biz təkcə bir şeyə əmin ola bilərik ki, bəzən bir sindromdan azad olmağa çalışanda, özümüz də bilmədən digər bir sağlamlıq prob- lemi ilə üzləşirik. Postpartum depressiya sindromu (PDS). Uşaq dünyaya gətirəndən sonra cavan analar üçün analıq melanxoliyası və ya cocuqluq melanxoliyası çox yayılmış hallardandır. Dünyanın bir çox ölkələrində aparılan tədqiqatlara görə qadınların çoxu uşaq dünyaya gətirəndən sonra bir-iki həftə kədərli, gərgin və əsəbi olurlar. Bəzi qadınlarda bu hisslər üç gün ərzində yoxa çıxır. Sor- ğu aparılan bəzi qadınlar iddia edirlər ki, onlarda çox pis simp- tomlar meydana gəlir: qeyri-adekvat davranış, narahatlıq, günah- karlıq hissi, hədsiz yorğunluq və uşağa qayğı göstərməyə özlərin- də güc tapmamaq və s. Bütün bunlar postpartum depressiyanın simptomlarıdır və iki həftədən üç aya qədər davam edə bilər. Bəzi qadınlarda bu simptomlar daha kəskin şəkildə özünü büruzə verir, hətta postpartum psixoza, halüsinasiya (gerçək olmayan şeyləri görmə ya da eşitmə) və ya sayıqlamalar (gerçəklə əlaqəsi olma- yan şeylərə inanma) ola bilər. Hətta bu hal əqli pozulma hallarına qədər gedib çıxa bilər. Mətbuatdan bizə məlum olan faktlara görə, bir çox hallarda bu qadınlar intihara və uşaqların həyatlarına qəsd etməyə də əl ata bilirlər. Bəs bunların səbəbləri nədir? Buna səbəb kimi ən çox uşaq doğulandan sonra progesteronun qəfil aşağı düşməsi amili göstəri- lir (Giovannini M.J., 1992). Əlbəttə, Giovannini təkcə bunu səbəb kimi əsas tutmurdu, o yeni analara dəstəyin zəif olması amilini də xüsusi vurğulayırdı. Müəllif iddia edirdi ki, bu sindromun etiologi- yasında sosiomədəni və mühit faktorları əsas rol oynayır. Ümu- Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|