Azər HƏSRƏt mən taniqliq ediRƏM
Yüklə 3,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sayğılarla, Azər HƏSRƏT
13 redaktorluğunu üstlənmiş dostum Əkbər Qoşalıya təşəkkür etmək istərdim. Özəl və əlavə bir təşəkkürü isə o günlərin canlı şa- hidi, peşəkar və təcrübəli fotoqraf S.Rasimə ünvanla- maq istərdim. O, heç bir təmənnasız həmin günlərə aid fotolarla bu kitabımızı zənginləşdirmiş oldu. Var olsun. Sayğılarla, Azər HƏSRƏT Facebook: Azer Hasret Twitter: Azer Hasret Youtube: Azer Hasret 14 Sözə başlarkən Dədəli Azərbaycan Respublikasının lap quzeyində yerləşən, Rusiya Federasiyası ilə həmsərhəd sonun- cu rayon olan Xaçmazın gözəl kəndlərindəndir. Xaç- maz-Xudat yolunun, demək olar, orta məsafəsində yerləşən bu kənd həm qədimliyi, həm də uzun müddət o tərəflərin mərkəzi rolunu oynamasıyla se- çilib. Kənd hələ Sovet İttifaqı dağılandan sonra da bir müddət mərkəz rolunu oynayacaqdı. Çünki çev- rədəki bütün kəndlər üçün kənd sovetliyi, sov xoz idarələri, fermalar və yeganə 10 illik orta məktəb bu kənddə idi. Ona görə də Nağıoba, Hacıabdurah- manoba, hətta Sibiroba kəndlərinin uşaqları öz kənd lərindəki ibtidai məktəbi bitirən kimi 4-cü sinfə Dədəliyə gəlirdi. Bostançı kəndinin uşaqları isə 9-cu sinifdən buraya gəlməyə başlayırdı. Onların kəndindəki məktəb 8 illik idi. 15 Nağıoba tərəfdə bir də ləzgilərin Xıraxoba (Qı- raqoba) dediyi, əhalisi büsbütün ləzgilərdən ibarət olan kənd vardı. Balaca bir kənd idi. Amma oranın uşaqları oxumaq üçün Dədəliyə gəlmirdi. Xıraxo- balılar heç Azərbaycan sakinləri də sayılmırdılar. Azərbaycan dilini bilənlərinə də çox nadir hallarda rast gəlmək olardı. Kənd Xaçmaz rayonunda, yəni Azərbaycanda yerləşsə də, Dağıstana aid idi. Onla- rın pasportlarında Azərbaycanla bağlı heç bir qeyd yox idi. Bəs, bu necə olurdu? Deyilənlərə görə, Xıraxobalılar haradasa 1950-ci illərdən bu yerlərdə məskunlaşmağa başlayıblarmış. Dədəlinin yaşlı insanları danışırdı ki, onlar Qusarça- yın sahilində, palıdların əhatəsində olan bu yerdən özləri üçün qışlaq kimi istifadə edirlərmiş. Burada evlər də yox imiş. Sadəcə ilk gəlişlərində xalq arasın- da “qazma” deyilən yeraltı yaşayış komaları qurub- larmış. Torpağı haradasa 2-3 metr dərinliyə qədər qazıb otaq düzəldirlərmiş. Üstünü də ağac budaqla- rıyla bağlayıb torpaqla örtər, sonra da suvaqlarmış- lar. Lap hərbi obyekt kimi. O vaxt hələ adı da olmayan bu yurda ləzgilərin hər qış gəlib yerləşməsini görən Rusiya hökuməti Azərbaycanla razılıq əldə edərək Xıraxobanı həmin 16 o sakinlər üçün icarəyə götürübmüş. Bu hadisə 1954-cü ildə olub. Rusiyayla Azərbaycan arasında 30 illik icarə müqaviləsi bağlanıbmış. Sonra müqavilə müddəti 1984-cü ildə bitincə yenidən razılaşma olub və daha 20 il uzadılıb. Yəni 2004-cü ilə qədər. Kəndə Xıraxoba adı da ləzgilər orada oturuşduqdan sonra verilib. Xıraxoba indi 1954-cü ilin qazmalarından ibarət deyildi. Orada ümumiyyətlə qazma adında bir şey qalmamışdı. Heç qışlaq da demək olmazdı ora. Çün- ki əhalinin hamısı oturaq həyata keçmiş, özlərinə iki mərtəbəli evlər tikib yerləşmişdilər. Kənddə poçt, məktəb və digər dövlət idarələri də fəaliyyət göstərirdi. Camaatı da ətraf kəndlərin əhalisi ilə qay- nayıb-qarışmışdı. Xeyirdə-şərdə iştirak edir, hətta qız alıb, qız da verirdilər Xıraxobalılar. Amma pas- portlarında yenə də Azərbaycanla bağlı heç bir qeyd yox idi. Bu kənd Xaçmaz rayonunun tən ortasında yerləşsə də nə rayona, nə də Azərbaycana bağla- na bilməmişdi. Onlar gəlmə idilər, qonaq idilər və yəqin ki, bir gün seçim qarşısında qalacaqdılar: ya Azərbaycanlı olmaq, ya da bağlı olduqları diyara geri dönmək. Hər halda, üstündə yaşadıqları torpaq- 17 lar onların deyildi. Bu torpaqlar Dədəlinin gündoğa- nında, Nağıobanın düz yanında yerləşirdi. Dədəli coğrafi olaraq da mərkəzdə yerləşirdi. Bu- radan günbatana Qusarçay, gündoğana isə Uzuno- ba yolu gedirdi. Quzeyə gedən yol Bostançı və ətraf kəndlərə aparıb çıxarırdı. Bir də güney tərəfə yol var- dı. Amma burada yol elə kəndin içində bitir, dışarı çıxmırdı. Yol bitdikdən sonra tarlalar, onun ardınca da meşələr başlayırdı. Bu ərazinin sağ tərəfi Dərəbağ adlanırdı. Dərəbağ bitdikdən sonra Çəpərxır deyilən yer vardı. Lap sonadək getdikdə isə “İt meşəsi” baş- layırdı. Zəngin bitki örtüyü olan bu meşə həm də çöl toyuğu, çaqqal, dovşan, canavar kimi canlıların məskəni idi. Ümumiyyətlə isə, hər tərəfi meşəylə əhatə edil- miş, ilin ən azı 8 ayı torpağından bar-bəhər toplanan bu cənnət-məkan kənd Azərin uşaqlıq xatirələrilə doluydu. Kəndin elə bir meşəsi, bağı yox idi ki, onun ayağı ora dəyməmiş olsun. Bir tərəfdə “İt meşəsi”, digər tərəfdə Alapalıdlıq, başqa bir tərəfdə “Molla- nın meşəsi” uzanıb gedirdi. Azər uşaqlığını bu meşələrdə keçirmişdi. Hələ o da yadındaydı ki, isti havalarda meşələrdə ayaqyalın gəzməyi xoşlardı. Evdən çıxanda ayağında ayaqqa- 18 bı olardı. Elə ki, bir az aralandı, ayaqqabılarını bir- birinə bağlayıb atardı çiyninə. Çünki ayaqyalın olan- da sulu yerlərdən də rahat keçə bilirdi. Səhərdən axşama meşədə, çöldə-bayırda gəzib-dolaşsa da ayağına tikan batmazdı. Batsa da xəbəri olmazdı. O qədər ayaqyalın gəzməyə öyrəşmişdi ki, artıq daş- kəsəkli yollarda, kələ-kötür yerlərdə yumşaq xalça üzərində gəzirmiş kimi gəzərdi. Bir də yay ayların- da yüksək qovaq, palıd ağaclarının başına çıxıb qora yeməsi vardı. Bu kənd belə kənd idi. Azər də belə Azər idi. Hələ xalq arasında adına Qobu deyilən Qusarça- yın bəzən sakit, bəzən də dəli-dolu sular axan yata- ğında da onun ayaq izləri vardı. Azər hər yay dostla- rıyla bu çaya balıq tutmağa gedərdi. Fürsətkən çayda çimməyi də yaddan çıxarmazdı. Düzdür, çox zaman çayın suyu dayaz olurdu. Lakin balaca kənd uşaqla- rının ºənlənməsi üçün bu da yetərli idi. Dədəlinin quzey-doğusunda, Nağıoba yolunun sol tərəfində bir də göl vardı. Əslində, göl deyildi o. Süni su anbarı idi. Amma yetərincə geniş və üzmək üçün dərin olduğuna görə göl deyirdilər el arasın- da. Kənddə elə bir uşaq olmazdı ki, həmin göldə çimməsin. Orada həm də yaxşı balıq olurdu. Ətrafı Yüklə 3,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|