Azerb dili 6-01 Layout 1

HİKMƏT XƏZİNƏSİ
141
5. Z rfl ri tapın v  quruluşca növünü mü yy nl şdirin. Düz ltm
z rf l  rin han sı nitq hiss sind n  m l  g ldiyini göst rin.
1.  r b Reyhan keçidi k sib rahatca oturmuşdu.
2. Koroğlu c ld sıçrayıb Qırata mindi. 
3.  kiz bacılar h miş  birlikd  g zirdil r.
4. Nadir ayağa qalxıb t laşla dostuna baxdı. 
5. O, k nd  axşam g lib çatdı. 
6.  trafdakılara öt ri n z r salaraq danışmağa başladı. 
7. Biz meş y  birg  yollandıq.
6. Altından x tt ç kilmiş sözl r  sual verib hansı nitq hiss si ol du -
ğunu qeyd edin.
1. Xain dostdan m rd düşm n yaxşıdır. 
Düşm n k nd  xainc sin gec  hücum etdi.
2.  sg rl rimiz döyüşd  böyük c sar t nümayiş etdirdil r. 
Milli Ordumuz düşm n üz rin  c sar tl hücum etdi. 
3.  ox söhb td n sonra biz s rh dd n keçm k üçün razılıq aldıq. 
Biz çoxdan bu yerl rd  olmamışdıq.
Artırılmış ş kilçil r nitq hiss l rinin leksik v  qrammatik m na la -
rında hansı d yişikliy  s b b oldu? Hansı sözd  ş kilçi yazıldı -
ğından f rqli t l ffüz olunur?
7. -
an , -yana, -la
2
, - n, -casına
2
ş kilçil rind n uyğun g l nini artırıb
söz bir l ş m  l  rini tamamlayın v  cüml l rd  işl din.
q hr man... vuruşmaq, şair... söyl m k, q lb... sevinm k,
h sr t... baxmaq, zarafat... dem k
8. 
-ca
2
, -da
2
, -dan
2
, -la
2
ş kilçisi q bul etmiş sözl rin hansı nitq his s  -
sin  aid olduğunu t yin edin. 
1. O, körp c  uşaq kimi sevinirdi. 
Tülkü sakitc  hin  yaxınlaşdı. 
2. Uşaqlar yay t tili zamanı günd  d niz  gedirdil r.
Günd  çox qalmaq ziyandır.
3. Q fild n qapı döyüldü. 
Xaricd n g l n qonaq ş h rimizi çox b y ndi. 
4. M n k nd  q
qardaşımla getdim.
S bin  aylıq maaşını q
q na tl x rcl yirdi.
F rql ndirilmiş sözl ri düzgün t l ffüz edin.
 Çap üçün deyil

---

V BÖLMƏ 
142
XOŞBƏXTLİK 
Bir dəfə
Xoşbəxtlik meşə ilə
ge dir . Qəfildən bir quyuya düşür.
Otu rub ağlamağa başlayır. Birdən
ya  xından insan ayağının səsini
eşidib onu köməyə çağırır:
– Ey xeyirxah insan, çıxar mə -
ni buradan.
– Әvəzində nə verəcəksən? –
de yə insan soruşur.
– Nə istəyirsən?
– Dənizə görünüşü olan, dəb -
də bəli, böyük və gözəl bir ev istəyirəm.
Xoşbəxtlik onun istəyini yerinə yetirir və insan sevincək onu quyuda
qoyub qaçır. 
Xoşbəxtlik yenə 
hönkür-hönkür
ağlayır. Yenə də səs eşidib haraylayır:
– Ey xeyirxah insan, çıxar məni buradan.
– Әvəzində nə verəcəksən? – deyə bu insan da soruşur.
– Nə istəyirsən?
– Әn bahalı markadan olan gözəl maşın istəyirəm.
Xoşbəxtlik ikinci insanın da istədiyini ona verir. Ancaq o da sevinərək
qaçıb gedir və Xoşbəxtliyi quyudan çıxarmağı unudur. 
Tamam ümidini itirdiyi bir vaxtda Xoşbəxtlik görür ki, kimsə yuxarıdan
üzüaşağı
baxır. Ağlamağını kəsib deyir:
– Ey xeyirxah insan, çıxar məni buradan, xahiş edirəm.
Bu insan onu quyudan çıxarıb yoluna davam edir. Xoşbəxtlik onun
dalınca qaçaraq soruşur:
– Ey insan, mənə etdiyin köməyin əvəzində nə istəyirsən?
– Mənə heç nə lazım deyil, – deyə insan cavab verir.
Xoşbəxtlik bundan sonra onun dalınca gedir və heç vaxt ondan ayrılmır.
İşləyəni: Arzu Quliyeva
Düşün və cavab ver
1. Üçüncü insanın xoşb xtlik qazanmasına s b b n  oldu?
Yazı
2. “M n xoşb xtliyi n d  görür m” mövzusunda esse yazın.
 Çap üçün deyil

---

HİKMƏT XƏZİNƏSİ
143
3. M tnd  göy r ngl  verilmiş z rfl rin quruluşunu v  yazılışındakı
f rql ri mü yy nl şdirin. 
4. Sütunlardakı uyğun g l n sözl ri birl şdirm kl  mür kk b z rfl r
düz ldin.
az
addım
gec
axır
vv l
altı
kor
d f
göz
tez
üzü
koran
addım
yuxarı
ilk
maz
Mür kk b z rfl ri orfoqrafiya normalarına uyğun yazın. 
5. Hansı cüml l rd  mür kk b z rf işl nm yib?
1. S h r yaxın yağış k sdi.
2. Uşaq r ngb r ng ş kill r  maraqla baxırdı.
3. S rginin iştirakçıları günb gün çoxalırdı.
4. M n dostumla üzb üz dayanıb söhb t edirdim.
5. Ana  yilib qızının üzünd n yavaşca öpdü.
*
6. Defisl  yazılan mür kk b sözl ri yaranma yollarına gör  t hlil edin.
1. N n  asta-asta nağıl danışırdı.
2. Kitablar r fd  yan-yana düzülmüşdü.
3. O, tez-t l sik yığışıb getdi.
4. Bu sirrin üstü  vv l-axır açılacaq.
5. M n bu bar d  az-maz eşitmişdim.
6.  lverişli hava ş raiti m hsuldarlığı bir -on artırmışdı.
Mür kk b z rfl r iki sözün birl şm sind n yaranır, bitişik, defisl
v  ayrı yazılır. 
Bitişik yazılan z rfl r: 
dilucu, birbaşa, üzüyuxarı, atüstü, gözaltı,
üzb üz, taybatay, ilb il, sözb söz.  
Defisl  yazılan z rfl r: 
tez-tez, başdan-başa, gec-tez, dizin-dizin,
bir -beş.
Ayrı yazılan z rfl r: 
h r gün, h r an, bu an, bu gün, bu saat, ilk
d f , bir az, bir q d r, bir d f v  s.
Yadda saxla!     
MÜR KK B Z RFL R V  ONLARIN YAZILIŞI
 Çap üçün deyil

---

HİKMƏTİN FƏZİLƏTİ
Nəhayət, oldu o, şahın vəziri,
Ölkəni düzəltdi onun tədbiri.
Nə yaxşı olardı, hər ölkədə, ah,
Olaydı belə bir vəzir ilə şah.
Ey Qüdsi, hikmətdən varsa xəbərin,
Yaxşı adamlarda olsun nəzərin.
A
bbasqulu ağa Bakıxanov
Qədim bir kitabda vardır bu xəbər,
İranda bir həkim varmış mötəbər.
Ümidi yox ikən onun sabaha
Belə bir sifariş göndərdi şaha:
“Onun üzüyünü böyük hökmdar
Әn müdrik adama versin yadigar”.
Şah bu vəsiyyəti icra edərkən
Ehtiyat edirdi divanələrdən.
Çünki hər dövlətli, kasıb, hər gəda
Özünü ən müdrik bilir dünyada.
Nəhayət, hamını çağırtdırdı şah,
Onları mətləbdən eylədi agah.
Dedi: “Üç suala istərəm cavab,
Kim daha düz desə, olsun intixab”.
Әvvəl: ən xeyirli nədir, müxtəsər?
Tamahkar olanlar dedilər ki, zər!
Müşavir olanlar dedilər: “Xərac!”
Tacirlər dedilər: “Şadlıq və rəvac!”
Şah dedi: “Uzaqdır bunlar mətləbdən”.
Orada bir qoca durmuşdu, həmən
Söylədi: “Hər şeydən xeyirli – hünər!
Hünərsiz heç bir şey olmaz müyəssər”.
Şah qəbul eylədi, soruşdu yenə:
“Dünyada hər şeydən yaxşı, deyin, nə?”
Yüksəldi müxtəlif səslər saraydan:
“Şahın razılığı... şadlıq... firavan”.
Yenə də o kasıb dedi bu sözü:
“Hər şeydən yaxşıdır yaxşılıq özü,
Çünki yaxşı sifət olarsa səndə,
“Afərin” söyləyər dost da, düşmən də.
Şah dedi: “Әn lazım nədir insana?”
Yenə də çox fikir çıxdı meydana.
Şah isə o şəxsə edirdi diqqət,
Dedi: “Әn lazımlı şeydir həqiqət.
Həqiqət olmasa, olmaz intizam,
Dünya həqiqətlə dolanır müdam”.
Şah qalxıb qocaya eylədi təzim,
Üzüyü hörmətlə eylədi təqdim.
Әmr etdi, saraydan getməsin bir an
Ki, alsın hər işdə məsləhət ondan.
V BÖLMƏ 
144
 Çap üçün deyil

---