Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 Doğrudan da, böyük ordusu olan atabəy Qara Sunqur sultan üçün təhlükə törədirdi. Atabəy Qara Sunqur öz müstəqil mövqeyindən istifadə edərək, 20 minlik qoşunun başında Həmədana doğru hərəkət etdi. Hicri 533 (iyun, 1139)-cü ilin əvvəlində atabəy Həmədana yaxın laşdı və sultana vəziri əl-Həzin ini edam etdirmək üçün belə bir qəti tələbnamə göndərdi: " Ya vəzirin başını bizə göndər, ya da biz başqa sultana xid mət edəcəyik". Bu tələbnamən in mətni dövlətin bütün gör- kəmli əmirlərinə göndərild i 1 . Heç bir vaxt belə bir əks-hücuma məru z qalmayan Sultan Məsud özünü itirdi və Qara Sunqurla mübarizə aparmaq üçün kifayət dərəcədə hərbi qüvvəsi olmadığından, bu qəti tələbi qəbul etməyə məcbur oldu. Vəzir edam edild i, onun başı Qara Sunqura göndərild i 2 . Qara Sunqurun şəxsi vəziri İzz əl-Mülk Tahir sultanın vəziri oldu. O, uzun müddət sultanın müstəqilliy ini əlindən aldı. Bundan istifadə edən əmirlər dövlət torpaqlarının böyük hissəsinə özbaşına yiyələndilər. Onların qarşısını almağa sultanın gücü çatmırdı 3 . Azərbaycan hakimi atabəy Qara Sunqur sultandan narazı ə mirlərin başçısı oldu. Sultana mü xalif qüvvələrin mərkəzi Azərbaycanda yerləşdi və Məsud da qüdrətli atabəyin hücumunun qorxusundan fəaliyyət sərbəstliyini itirdi 4 . Qa ra Sunqurun təkidi ilə Sultan Məsud şahzadə Davudu özünə vəliəhd təyin etdi. Ancaq bir az keçmiş ismaililər Davudu öldürdülər və bununla da sultanın daha bir rəq ibi aradan qaldırıld ı 5 . 553 (08.09.1138-27.08.1139)-cü ildə atabəy Qara Sunqur sultan Məsudun nüfuzunun tamamilə aşağı düşdüyündən istifadə edərək, böyük bir ordu ilə Farsa doğru yürüşə başladı. O, bu əyaləti tutub şahzadə Səlcuq şahın hakimiyyətinə tapşırdı. Buna baxmayaraq, Qara Sunqur Azərbaycana qayıtdıqdan sonra, Farsın keçmiş hakimi Bo z Apa öz yerinə döndü, Səlcuq şahın qüvvələrini dağıtdı, özünü əsir alıb İsfid-Dəc qalasına saldı. Sultanlıq taxtı uğrunda çarpışan bu şah zadənin taleyi qaranlıq qald ı. Ço x gü man ki, o, həmin qalanın məhbəsində öldürülmüşdür 6 . Atabəy Qara Sunqur Səlcuq şahın kö məyinə gəlmək istəyirdi ki, Azərbaycanda, xüsusən Gəncədə güclü zəlzələ olduğunu eşidib, öz paytaxtına - Gəncəyə qayıtdı. Onun bütün ailəsi Gəncədə zəlzələdən həlak olmuşdu. Qara Sunqurun özü də şəhəri bərpa edərkən xəstələndi və ağ ciyər iltihabından 535 1 Əl-Hüseyni, vər.62a. 2 İbn əl-Əsir, VIII, səh. 363; İbn əl-Cövzi, X, səh.79; Əl-Bundari, səh. 187; Ravəndi, səh.222. 3 İbn əl-Əsir, VIII, səh.363. 4 Yenə orada, səh.369. 5 İbn Teğriberdi, V, səh.271; Həmdullah Qəzvini, Tarix-i qozidə,səh. 364. 6 İbn əl-Əsir, VIII, səh.365; əl-Bundari, səh.188-189; Ravəndi, səh.222. 29 (17.08.1140-05.08.1141)-ci ildə öldü. O, ölü mündən qabaq əmir Çavlı ət- Toğrulunu öz yerinə A zərbaycan və Arranın hakimi təyin etmişdi 1 . Sultan Məsud atabəy Qara Sunqurun ölümündən istifadə edərək, əmir Çavlını ö zünə yaxın laşdırmaq, bununla da çoxlu hərbi qüvvələrin toplaşdığı Azərbaycanın əmirləri tərəfındən gələcəkdə törənə biləcək təhlükədən özünü qorumaq qərarına gəldi. Sultan Çavlıya fəxri geyimlər hədiyyə verdi, ona Azərbaycanın və Arranın canişin i hüququnu təsdiqləyən barat göndərdi. Bir ildən sonra Çavlı sultanın qərargahına gəldi, orada Rey hakimi əmir Abbasla görüşərək, birgə fəaliyyət haqqında onunla gizli saziş bağladı. Bu zaman Qara Sunqurun Gəncədəki əmiri Qutluq sultana qarşı qiyam qaldırdı. "O, erməni ili 591 (14.02.1142-13.02.1143)-ci ildə Gəncədən böyük bir ordu ilə baş qaldırıb, Xudagəray dağlıq əyalətinə getdi, Katolikos Sığ ıncağı adlanan qalaya, sonra da Karapetin Sığ ıncağı adlanan başqa bir qalaya ya xın laşdı. O, hər iki qalanı uzun müddət mühasirədə saxlayıb, böyük çətinliklə onları ələ keçirib dağıtdı, uçurtdu və yandırdı. O, qiyamını dayandırmayaraq, b ir neçə gün ağalıq etdi. Sonra İrandan Çavlı adlı sipəhsalar gəldi. O, Qutluğun qiyam etdiy i Gəncə qapılarına qədər ordulara başçılıq edird i. Çavlı şəhəri bir ay mühasirədə saxlayandan sonra ələ keçirtdi, kilsələri uçurtdu, monastırları tamamilə yandırtdı, əyanları q ırdı, ço xlu döyüşçünü əsir ald ı" 2 . O biri il, ə mir Çavlı Arrana hücum etdi, Tovuz qalasını və bir sıra başqa qalaları tutub, Azərbaycana qayıtdı 3 . 1146-c ı ilin başlanğıcında Fars və Xuzistan hakimi Boz Apa, Su ltan Məsuda qarşı baş qaldırdı. O, Su ltanın qardaşı oğlanları şahzadə Məhəmməd və şahzadə Məlik şahla birlikdə ordu ilə Şirazdan yola çıxdı. Su ltanın qardaşı şahzadə Süley man şahı yanında saxlayan Rey hakimi Abbas da öz ordusu ilə ona qoşuldu. Bütün bunlardan narahat olan sultan "özünün ən sadiq xadimi atabəy İl - Dənizi (Eldəniz) "Azərbaycandan təcili kö məyə çağırdı. [Eldəniz] sultanın uşaqları ilə birlikdə böyük ordu ilə onun yanına -Kirmanşaha gəldi. Sultan onunla birlikdə Bağdada yollandı və bütün qışı orada qışladı" 4 . Boz Apa və Abbas sultanlığının mərkəzi Həmədanı tutdular, orada bir neçə əmir ö z ordusu ilə onlara qoşuldu. Müttəfıqlər buradan əmir Çav lıya məktub yazıb, ona söz verdilər ki, əgər Məsud üzərində qələbə çalınsa, dövlətin əmirləri arasında birincilik ona çatacaqdır. Çav lı əvvəlcə razılıq la cavab verdi, sonra isə fikrindən daşınıb Məsudun tərəfini saxladı və bu haqda da Bağdada - Sultana məlu mat çatdırd ı. Hər yerdən əli üzü lmüş Sultan Çavlının təklifini razılıqla qəbul edib, Marağaya gəldi və Çavlının ordusunun böyüklüyünü görüb sevindi. Görünür ki, Su ltan öz hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün müəyyən ümidini Çav lıya və 1 İbn əl-Əsir, VIII, səh.369; əl-Bundari, səh.190; Ravəndi, səh.223. 2 Мхитар Гош стр. 13; Самуил Анеци, стр.132. 3 Мхитар Гош стр. 13-14. 4 Ravəndi, səh.224; əl-Bundarinin əsərində İldəniz yerinə Çavlı gedir (səh.199). Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|