Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
24 onun bir neçə mühafizəçisi qaldı. İsmaililər bundan istifadə etdilər. Onlardan 17 nəfər Xəlifənin çadırına basqın edib, gözətçiləri qırdı, sonra da xəlifə əl-Müstərşidə 20 bıçaq yarası vurub öldürdülər. Onlar meyitin qulaq larını və burnunu kəsib, çadınn dirəklərini doğrayıb qaçdılar. Göründüyü kimi, ismaililər tədbirli tərpənmiş və lazımi vaxtı planlaşdırmışlar. Xəlifə əl-Müstərşidin öldürülməsi xəbəri qoşuna çatdı, qatillərdən yalnız yeddisini tutmaq mü mkün olmuş, qalanları qaça bilmişdi. Xəlifən i Marağada - Ağ Sunqur əl-Əh mədilin in məqbərəsində basdırdılar 1 . İsmaili qatillər Məsudun düşərgəsinə Səncərin elçisi Qır Xanla birlikdə gəldiklərindən, bu, o dövrün müasirlərində (xüsusilə İmadəddin əl-İsfahanidə) şübhə oyatmışdır ki, xəlifə əl-Müstərşidin ölümünün 2 əsil müqəssiri Səncər özüdür. Hic ri 529-cu il zülqədə ayının 27-də (07.09.1135) Bağdadda xəlifə əl- Rəşidin seçilmə mərasimi keçirild i. Sultan Məsud Bağdadın şihnəsi əmir Bəy- Apaya yeni xəlifəyə and içməyi təlqin edən məktub göndərmişdi. Əl -Müstərşidin oğlu ər-Rəşidin xəlifə seçilməsinə Sultan Məsud razı olmuşdu, ancaq başa düşürdü ki, ər-Rəşid xəlifəliyə keçən kimi öz atasınım siyasətini yeridəcək və Səlcuq sultanlarının əleyhinə fəaliyyət göstərəcəkdir. Sultan Məsud xəlifə divanının görkəmli əyanlarından olan Sədidəddin ibn əl-Ənbəri 3 ilə söhbətində demişdir: "Ər-Rəşidin atası əl-Müstərşid xəlifə seçilən gündən həmişə ordu ilə bizə qarşı çıxmışdı. O, iki dəfə qardaşım Mahmuda qarşı, bir dəfə mənim əleyhimə baş qaldırmış və bizim sülaləni məhv etməyə çalışmışdı. O ö lmüşdür, ancaq onun ölümü bizim üstümüzdə böyük bir ləkə kimi qalmaqdadır və bizi yüz illərlə bunda təqsirləndirib, deyəcəklər ki, xəlifəni səlcuqilər öldürdülər. Əslində isə, xəlifətin Abbasilərə qaytarılması Səlcuqilərin xid mətid ir! Mən istəyirəm ki, ruhani işlərdən başqa, heç bir işlə məşğul olmayan bir adam xəlifə olsun. Mən istəyirəm ki, o adamın ord işi olmasın, qoşun toplamasın, mənə və bizim sülaləyə qarşı çıx s m. Mən Harun ibn əl-Müqtədini xəlifə görmək istərdim və əı Səncər də mənə göstəriş vermişdir ki, onu xəlifə edəm" 4 . 1 Nişapuri (səh.56) əl-Müstərşidin hicri 527-ci ildə öldürüldüyünü göstərir. Əl-Hüseyni (v.60a) yazır ki, xəlifənin öldürülməsi hicri 529-cu ildə zilhiccə ayının 4-də (15.09.1135) olmuşdur. Bu hadisələrə aid geniş məlumat üçün bax: İbn əl-Əsir, VIII,səh. 348-349; İbn əl-Cövzi, X, səh.47-48; İbn əl-Kalanisi, səh.249-250; Ravəndi,səh.218; Sibt ibn əl-Cövzi, 2/1, səh.156-158; İbn Xaldun, V, səh.128-130. Əl-Bundari, səh. 178; Ravəndi (səh.218) xəlifə əl-Müstərşidin öldürülməsində Səlcuq sultanlarının təqsirini inkar edir və göstərir ki, bu işdə yalnız ismaililər günahkardır. 3 Sədidəddin ibn əl-Ənbəri (1163-cü il iyunun 14-də ölmüşdür) hicri 503-cü ildən uzun müddət xəlifələrin yazışmasına başçılıq etmişdir. Onun haqqında bax: İbn əl-Cövzi, X, səh.206. 4 İbn əl-Kalanisi, səh.251; Sibt ibn əl-Cövzi, XII, səh.182. 25 Ancaq bundan asılı olmayaraq, ər-Rəşid hələ əl-Müstərşidin sağlığında vəliəhd elan edilmişdi. Buna görə də Məsud onun namizədliyi ilə razılaşmağa məcbur olmuş və yeni xəlifəyə beyət etmək üçün Bağdaddakı şihnəsinə əmr göndərmişdi 1 . Ər-Rəşid taxta çıxar-çıxmaz, atasının Səlcuq ağalığından narazı xid mətçilərini öz ətrafına topladı və İraq torpaqlarını onlara iqta kimi paylamaqla İraqın daxili məsələlərinin həllində özünün müstəqil olduğunu açıq şəkildə büruzə verdi. Hicri 530- cu il məhərrəm ayının 18-də (29.10.1135) sultanın qoşunu əmir Yürün Quşun başçılığı altında Bağdada gəldi. O, əl-Müstərşidin ölümündən qabaq verdiyi sənədi əsasında yeni xəlifədən 400 min dinar tələb etdi. Müstərşid əsir düşdüyündən bu sənəd özündən ötrü ödənc kimi mişdi. Xəlifə ər-Rəşid şura çağırdı. Ona hücuma hazırlıq görməyi məsləhət bildilər. Xəlifə, Yürün Quşun tələbini rədd etdi 2 . Y Quş tələb olunan məbləği zorla almağa cəhd göstərəndə, Xəlifə belə cavab verdi: "Biz sənin gəlişinin məqsədini bilirdik. Biz şəhəri şihnə və amidin ixtiyarına buraxmışıq və onlarla mübahisə etmək istəmirik. Sən isə buraya belə mübahisəli işdən ötrü gəlmisən və bizim aramızda yalnız münaqişə ola bilər". Xəlifə hələ bundan qabaq sultan Məsuda qarşı birgə hərbi hücum haqqında şahzadə Davudla sövdələşmişdi. Həmin il səfər ayının 14-də (noyabrın 24-də) xəlifə sultan Məsudun adını xütbələrdən çıxartdırıb, Davudun adına xütbə oxunmasını ə mr etdi 3 . Bu müharibə elan etmək idi və Bağdadı təcili möhkəmlətməyə başladılar. Tezliklə şəhərin ətrafında döyüşlər başlandı 4 . Xəlifə sultan ordusunu Bağdaddan çıxmağa məcbur etdi və göstəriş verdi ki, şəhər divarlarını bərpa etsinlər. Sonra Xəlifə Səlcuqilərin bütün məlik və görkəmli əmirlərinə məktub göndərib kömək dilədi. İbn əl-Əsirə görə 5 , Sultan Məsuda qarşı ittifaqın təşkilatçısı xəlifə ə r-Rəşid deyil, sultandan narazı olan bir sıra əmirlər - əyalət hakimləri id ilər. Bütün müttəfıqlər Bağdada toplaşmağı qərara aldılar. Mosul hakimi atabəy Zəngi də buraya gəldi 6 . Şahzadə Davud Azərbaycan qoşunları ilə, Qəzv in hakimi Yürün Quş əl-Bazdar, Fars hakimi Bo z Apa, İsfahan hakimi Alp Quş əl-Kəbir, ə mirlə rdən İbn Borsuk və Şirin ibn əl-Əh mədili də onlara qoşuldular. Nəticədə, Bağdada 30 min lik qoşun toplandı. Ancaq şahzadə Davud, adına xütbə o xunmad ığını, daha doğrusu, Bağdadda oxunan xütbələrdə adının çəkilməd iyin i gö rüb, hayıf almaq üçün öz adamlarına Bağdadın yenidən qaldırılmış divarların ı uçurtmaq əmrini verdi. Xəlifə isə özünün belə bir müttəfiq ini itirmək istəmədiy indən, Davudun adına sultan kimi xütbə o xun masına göstəriş verdi. Davudun özünü paytaxtda belə aparması Xəlifən in Mosul atabəyi Zənginin tam təsiri altına düşməsinə gətirib çıxartdı və 1 İbn əl-Cövzi, X, səh.50; İbn əl-İbri, səh.356-357. 2 İbn əl-Cövzi, X, səh.54. 3 İbn əl-Əsir, VIII, səh.352; İbn əl-Cövzi, X, səh.54 (burada söhbət 700 min dinar haqqında gedir). 4 İbn əl-Cövzi, X, səh.54-55. 5 İbn əl-Əsir, VIII, səh.352. 6 İbn əl-Əsir. "Atabəylər", səh.52; Sibt ibn əl-Cövzi, XII, səh.182. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|