Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistratura məRKƏZİ»
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sxem 1. Milli innovasiya sistemi və onun digər sahələrlə qarşılıqlı əlaqələri
46
iqtisadiyyatın - innovativ iqtisadiyyatın mahiyyətini təşkil edir. Innovasion iqtisadiyyat dedikdə, yalnız elmin nailiyyətlərini öz inkişafında istifadə edən iqtisadiyyat nəzərdə tutulmur. Bu, elə iqtisadiyyatdır ki, burada intellektual kapital istehsal sisteminin, korporasiya və şirkətlərin, müəssisə və firmaların dəyərinin əsas hissəsini təşkil edir. Innovasion iqtisadiyyatda məhz elmi biliklərə, intellektual kapitala həssas münasibət və qayğı milli daxili məhsulun əsas artımını təmin edir. Amerika iqtisadçısı R.Solou öz araşdırmalarında sübut edib ki, ABŞ-da iqtisadi artımın ən azı 50%-i ənənəvi faktorlardan olan əmək və kapitalın böyüməsi hesabına yox, elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətləri sayəsində təmin edilib (o, öz araşdırmalarını XXI əsrin I yarısı üçün aparmışdır) . Bu gün artıq heç kim şübhə etmir ki, cəmiyyətin bütün həyat sahələrinin inkişafı birbaşa innovasion texnologiyaların inkişafından asılıdır və bu bağlılıq durmadan artmaqdadır. Qabaqcıl ölkələr innovasion silsilələri yaşamaqdadır. Belə olduqda intellektual istehsala və intellektual kapitala günbəgün artan diqqət də dərkolunandır.Innovasion silsilələr, bir qayda olaraq, fundamental elmin hesabına yaranır. Son 30-35 ilin təcrübəsi buna əyani sübutdur.Fundamental kəşf innovasion tsiklin başlanğıc mərhələsidir. Fundamental tədqiqatların və konstruktor-layihələşdirmə işlərinin yüksək riskli olmasını nəzərə aldıqda aydın olur ki, dövlət bu sahədə əsas sponsor kimi qalmalıdır. O da məlumdur ki, dövlət etdiyi qoyuluşun müqabilində kifayət qədər yüksək gəlir götürür (əgər korrupsiya və rüşvətxorluğa yol verilmirsə). Məsələn, ABŞ-da bu gəlir 30 faizdən 80 faizə qədər təşkil edir. “Aparıcı ölkələrdə hökumət müasir proqressiv iqtisadiyyatın "vizit vəsiqəsi" sayılan və əsasən universitetlər nəzdində fəaliyyət göstərən "elmi parklar"ın maliyyələşməsini, demək olar ki, bütövlükdə öz üzərinə götürür. Nəticədə həm elm və innovasion istehsal, həm də dövlətin özü böyük dividentlər əldə edir.Təsadüfi deyildir ki, elmi parklar və texnopolislər müasir Yaponiyanın "iqtisadi möcüzə"sinin əsası sayılır.Qabaqcıl ölkələrdə, bir qayda olaraq, dövlət bankları, fondlar və şirkətlər elm tutumlu məhsul istehsal edən firmalara güzəştli faizlərlə uzunmüddətli kreditlər ayırır, torpaq və əmlakdan, bina və qurğulardan istifadədə güzəştli rejimlər yaradırlar. Hökumət və 47
yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən yeni ideya və ixtiralara həssaslıqla yanaşılır, onların "inkubasion dövrü"nə xüsusi diqqət yetirilir - nəzərə alınır ki, hər bir yeni ideya, kəşf və ixtira, körpə uşaq kimi birdən-birə ayaq üstə durmur və ona görə də xüsusi qayğıya, səriştəli münasibətə ehtiyaclıdır” (20 S. 5). Azərbaycanın innovasiya sisteminin yaradılmasını və innovasiya fəaliyyətinin genişləndirilməsini şərtləndirən əsas amillər aşağıdakılardan ibarətdir: -
iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi, yeni texnologiyalar sahəsində imkanların beynəlxalq iqtisadi əlaqələrdə istifadəsi; -
-
elmi nəticələrin ənənəvi inzbati-amirlik metodları ilə tətbiqinin yenisi ilə əvəz edilməsinin labüdlüyü; -
ölkənin əmək potensialının bütün növləri və ilk növbədə yüksək ixtisaslı -
kadrlar üçün iş yerlərinin yaradılması zərurəti; -
elm tutumlu istehsal mədəniyyətinin yenidən bərpa edilməsi . Qeyd edilənlərin həyata keçirilməsi üçün milli innovasiya sisteminin yaradılması və uğurlu fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Milli innovasiya sisteminin yaranmasına mane olan bir sıra amillər də vardır ki, onları aradan qaldırmadan bu sistemin yaradılması mümkün deyil.Belə amillərdən biri ölkədə «mənimsəyici təsərrüfatçılığın» geniş miqyasda mövcudluğu və onun durmadan inkişaf etməsidir.Bu təsərrüfatçılıq «istehsalçı təsərrüfatçılıqla» yanaşı fəaliyyət göstərərək onun «paraziti» kimi çıxış edir, bazar münasibətlərinin formalaşmasını təmin edən bir sıra əhəmiyyətli proseslərin gedişinə mane olur, belə tədbirləri süni olaraq, hələ təşəkkül mərhələsində bahalaşdırır, istehsalın bərpasında çətinliklər törədir.Ikincisi, indiyədək ölkədə nə vahid innovasiya proqramları, nə də innovasiya layihələri üçün güzəştli şərait müəyyən edən mexanizm yaradılmamışdır.Bu sahədə münasibətləri tənzimləyən qanunvericilik sənədləri paketi hələ ki yoxdur.Üçüncü amil kimi respublikada intellektual mülkiyyət 48
obyektlərinin qiymətləndirilməsi sisteminin yaradılmamasını göstərmək olar. Bu da bir tərəfdən özəlləşdirilən obyektlərin qiymətinin süni olaraq aşağı hesablanmasına gətirib çıxarır, digər tərəfdən də elmi-tədqiqat müəsisələrinin innovasiya fəaliyyətində iştirakını çətinləşdirir, ona olan marağı zəiflədir.Daha bir amil də, respublikada intellektual məhsul bazarının yaradılmamasıdır.Intellektual məhsul bazarı milli innovasiya sisteminin yaradılmasının ən başlıca şərtidir.Bunsuz texnologiyaların, ideyaların kommersiyalaşdırılması mümkün deyil.Keçid şəraiti üçün vacib olan konsaltinq biznesinin respublikada lazımınca təşəkkül tapmaması da məhz intellektual mülkiyyət bazarının lazımınca formalaşmamasının göstəricisidir.
Azərbaycan Respublikasının innovasiyalı inkişafı əsaslı surətdə aşağıdakı amillərdən asılıdır: -
yeni texnologiyaların, yeni texnikanın, ideya və biliklərin istehsalçısı olan müəssisələr şəbəkəsinin mövcudluğu; Sosial-iqtisadi sistem Dövlət
Bazar Milli innovasiya sistemi
İstehsal İnnovasiya müəssisələri
Elmi sistem Maliyyə institutları Elmi-texniki, innovasiya infrastrukturu İstehsal və sosial infrastruktur Sosial sfera Kadrların hazırlanması sistemi Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|