Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

109 

 

şaquli  boruda  yuxarıya  doğru  hərəkətində  axının  sürəti 

azaldıqca 

həlqəvi 

struktur 

formada 

yaranmış 

boru 

divarlarındakı maye örtüyünün qalınlığı tədricən artır. Bu halda 

maye örtüyü ağırlıq qüvvəsi təsirilə mərkəzi qaz axınının əksi 

istiqamətdə  geriyə  (aşağıya  doğru)  hərəkət  edir.  Adətən  qaz 

nəqliyyat  sistemində  boru  kəmərlərinin  dirsəkli  şaquli 

hissəsinin aşağı zonasında geriyə axma rejimi nəticəsində maye 

fazasının toplanıb tıxac yaratması mənfi hal sayılır. Belə ki, bu 

halda  borularda  yerli  hidravlik  müqavimətlər  artır,  boru 

kəmərlərinin  buraxıcılıq  qabiliyyəti  azalır,  hidrat  yaranma 

ehtimalı  artır.  Burada  dəniz  şəraitində  quyu  şleyflərinin 

qaztoplama  platformasına  qalxan  şaquli  dirsək  borularında 

separasiya  prosesinin  sxemi  göstərilir.  Bu  sxem  üzrə  quyu 

şleyfləri ilə hərəkət edən qaz-maye axını şaquli dirsək boruları 

üzrə dəniz platformalarına və ya estakadalara qalxır. 

 

Şəkil. Şaquli borularda separasiya prosesinin sxemi 

1 – platforma; 2 – dirək boruları; 3 – quyu şleyfləri;  

4 – maye tutumları; 5 – maye xətti; 6 – quru qaz xətti 

Bu 

dirsək 

borularının  diametrləri,  işçi  təzyiqi, 

temperaturu və yolverilən axın sürəti (sərfi) seçildikdə bu boru-

 

4 

4 

3 

3 

1 

2 

1 

6 

5 

---

110 

 

larda  yaranan həlqəvi  struktur formalı  axında maye  örtüyünün 

revers  (geriyə  axma)  hərəkəti,  yaranır.  Əksər  dəniz  qaz-

kondensat  quyuları  böyük  hasilatla  istismar  edildiklərinə  görə 

dəniz quyuları şleyflərində qaz-maye axınlarının sürətləri də xeyli 

yüksək  olur.  Böyük  kondensat  amilinə  malik  olan  belə  yüksək 

sürətli  qaz-maye  axınları  şleyflərdə  xeyli  dəyişkən  struktur 

formalarla  qeyri-stasionar  halda  hərəkət  edirlər.  Beləliklə  çətin 

dəniz  şəraitində  quyu  şleyflərinin  üfüqi  və  şaquli  hissələrinin 

bütövlükdə  həm  nəqliyyat  vasitəsinin,  həm  soyuducu 

aparatlarının  və  eləcə  də  separasiya  qurğularının  vəzifələrini 

birlikdə 

yerinə 

yetirməsi 

nəticəsində 

darısqal  dəniz 

platformalarının üzərinə qoyulmalı olan iri separasiya qurğula-

rının quraşdırılmasına ehtiyac olmayır. Belə halda açıq dənizdə 

böyük xərclər tələb edən iri platformaların əvəzinə tənzimləyici 

vasitələrin yerləşdiriləcəyi kiçik ölçülü platformaların inşası ilə 

kifayətlənmək mümkün olar. 

QUYULAR ARASINDA ƏLAQƏNİ NƏZƏRƏ 

ALMAQLA, ONLARA OPTİMAL TEXNOLOJİ İŞ 

REJİMİN SEÇİLMƏSİ 

 

Tələbə:                                           Elmi rəhbər 

Səlimov İsmayıl Bilal  oğlu           prof.Səmədov T.Ə. 

III  kurs, 283.3 

 

Layda  gedən proseslərin diaqnozlaşdırılması  və onlarla 

tətbiq  olunan  geoloji-texniki  tədbirlərin  səmərəliklərini 

müəyyən  olunması  üçün  bir  çox  üsullar  mövcuddur.  Lakin, 

əksər  hallarda  bu  üsullardan  dəniz  qaz  və  qazkondensat 

yataqlarının  təhlilində  istifadə  olunmur.  Buna  səbəb  bir 

tərəfdən  çox  məlumatın  tələb  olunması,  digər  tərəfdən  isə 

onların  həyata  keçirilməsində  çətinliyin  yaranması  uzun 

müddət  vaxtın  tələb  olunmasıdır.  Odur  ki,  layda  gedən 

---

111 

 

prosesləri qiymətləndirmək üçün yeni üsulların işlənməsi vacib 

və aktual məsələlərdəndir. 

Təqdim  olunan  üsul-  drenaj  əmsalı  və  onun 

qiymətlərinin  dinamikasından  istifadə  etməklə  ayrı-ayrı 

quyularda 

və 

laylarda 

gedən 

müxtəlif    proseslərin 

diaqnozlaşdırılması mümkün olur. 

Drenaj  əmsalının  əsasında  yataq  üzrə  yüksək  və  zəif 

drenləşmiş  sahələr  təyin  olunur.  Bunun  əsasında  istismar 

quyuların ətrafında hərəkətsiz qaz sahələrinin olması aid edilir. 

Eyni  zamanda  yataqda  və  yaxud  horizontda  yüksək  və  zəif 

drenləşmiş  sahələri  quyular  arasında  olan  hidrodinamiki 

əlaqənin olmasına görə təyin etmək mümkündür. 

Analoji  olaraq  Bulla-dəniz  yatağının  VII  horizontunda 

istismar olunan 10 quyu (29, 39, 42, 46, 53, 60, 66, 73, 108 və 

110  saylı  quyular)  üçün  də  hesabat  aparılmışdır  və  nəticələr 

cədvəl 1-də göstərilmişdir. 

 

 

Bulla-dəniz yağının VII horizontunda istismar olunan quyular 

arasında əlaqəni göstərən korrelyasiya əmsalının qiyməti 

№ 

Qu

y

u

 №

 

 

29 

 

39 

 

42 

 

46 

 

53 

 

60 

 

 

66 

 

73 

 

108 

 

110 

1  29 

1,0  0,31  0,41 

0,25 

0,16 

0,38 

0,28  0,22  0,22  0,26 

2  39  0,31  1,0 

0,74 

0,68 

0,28 

0,32 

0,41  0,17  0,20  0,24 

3  42  0,28 0,74 

1,0 

0,61 

0,30 

 

 

0,31 

 

 

4  46  0,18 0,68  0,61 

1,0 

0,25 

 

 

0,34 

 

 

5  53  0,16 0,28  0,30 

0,25 

1,0 

0,42 

0,31  0,36  0,23  0,11 

6  60  0,40   

 

 

0,42 

1,0 

0,31  0,45  0,77  0,53 

7  66  0,16   

 

 

0,31 

0,31 

1,0 

0,69  0,46  0,08 

8  73  0,22 0,17  0,31 

0,34 

0,36 

0,45 

0,65 

1,0  0,16  0,36 

9  108  0,31 

 

 

 

 

0,77 

0,46  0,16  1,0 

0,73 

10  110  0,25 

 

 

 

 

0,53 

0,08  0,36  0,73 

1,0 

 

---