Azərbaycan Dövlət qtisad Universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
285 məhsulları istehlakında müşahidə olunur. Meyvə və taxıl məhsulları istehlakında demək olar ki, dəyişilməz qalmışdır. Məsələn, meyvə istehlakı 18%, taxıl və taxıl məhsulları istehlakı 15 % artmışdır. Cədvəldən göründüyü kimi, 2001-ci ilə nisbətən sonrakı illərdə müəyyən qida məhsullarının istehlakında artım müşahidə olunur. 2002-2007-ci illər ərzində isə həmin məhsulların istehlakında demək olar ki, cüzi dəyişikliklər baş vermişdir. Müxtəlif istehlak malları və xidmətlərinin qiymətlərinin dəyişməsi dinamikasından asılı olaraq, fizioloji yaşayış minimumunun dəyərlə ifadəsi sosial yaşayış minimumunun 50-55%-ni təşkil edir. İnflyasiyanın yüksək səviyyəsi ilə səciyyələnən keçid dövründə minimum əmək haqqı, təqaüd və sosial müavinətlərin məbləği yaşayış minimumu səviyyəsindən aşağı ola bilməz. Bir sıra mütəxəssislər haqlı olaraq, belə hesab edirlər ki, əgər dövlət maliyyə çatışmazlığı üzündən əhalinin gəlirlərini sosial yaşayış minimumu səviyyəsində təmin edə bilmirsə, onda əhalinin minimal gəlirlərini fizioloji yaşayış minimumu səviyyəsində təmin etməlidir . İstehlak büdcələri hesablanarkən, fərdin ehtiyacları mütləq nəzərə alınmalıdır. Ehtiyacların strukturu və səviyyəsi, habelə onların ödənilməsi üsulları tədqiq olunmalıdır, onları vahid göstəricilər vasitəsilə qiymətləndirmək düzgün deyil. Lakin hər bir ölkədə onun iqtisadi inkişaf səviyyəsindən, mədəniyyətindən və ənənələrindən asılı olaraq, normal həyat səviyyəsi haqqında müəyyən təsəvvürlər mövcuddur. Məsələn, ingilislərin istehlak «zənbilində» heyvanlar üçün qida da nəzərə alınır. Sosial ehtiyaclara gəldikdə isə onlar haqqında da həyat səviyyəsinə uyğun olaraq mühakimə yürütmək 286 olar: «Yoxsulluq nəticəsində ailələr onları cəmiyyətin qalan hissəsindən təcrid edən həyat tərzi keçirməyə məcbur olmamalıdırlar». BƏT-in mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, ancaq bir neçə inkişaf etmiş ölkədə (ABŞ, Böyük Britaniya, İtaliya, Yaponiya) yoxsulluğun ölçülməsi üçün ciddi cəhdlər edilmişdir. Məsələn, Böyük Britaniyada istehsalın genişlənməsi, elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin ictimai və şəxsi həyatın bütün sahələrinə nüfuz etməsi və ümumi rifahın artması fonunda yoxsulluğa olan baxışlar dəyişmişdir. Əgər vətəndaşın gəliri orta əmək haqqının 40%-ni təşkil edirsə və o, ölkə əhalisinin əksəriyyəti üçün adi məişət əşyaları olan məişət texnikası, televizor, soyuducu və s. əldə edə bilmirsə, onun yemək və mənzil haqqının ödənilməsi üçün kifayət qədər vəsaitinin olmasına baxmayaraq, o, yoxsul hesab edilir. Beynəlxalq ekspertlər «minimum həyat səviyyəsi» terminini «yoxsulluq» termininin antonimi kimi işlədirlər. Bu isə o deməkdir ki, əgər ailə yoxsulluq içində yaşayırsa, deməli, onun minimum ehtiyacları belə ödənilmir. Cədvəl 9.3 Yoxsulluq həddi və yoxsulluq səviyyəsi 2 005 2 006 2 007 2 008 Yoxsulluq həddi, manatla 4 2,6 5 8,0 6 4,0 7 8,0 Yoxsulluq səviyyəsi, % 2 9,3 2 0,8 1 5,8 1 3,2 Cədvəl 9.3-dən göründüyü kimi, 2005-2008-ci illər ərzində yoxsulluq həddi səviyyəsində əhalinin xüsusi çəkisi 2 dəfədən çöx azalmışdır, yəni 29,3%-dən 13,2%-ə yenmişdir. Yoxsulluq həddi kimi müəyyən olunan minimal maddi təminat səviyyəsi öz növbəsində 78 287 manata qədər və yaxud 1,8 dəfədən çox artmışdır. Bu nəticələr Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət Proqramının uğurla həyata keçirilməsilə bağlıdır. Yaşayış minimumu səviyyəsi dedikdə, minimum istehlakı təmin edən gəlirlərin səviyyəsi başa düşülür. Əhalinin müəyyən hissəsinin gəliri YM-dan az olduğu halda yoxsulluq həddini müəyyən edən meyarlarların dəqiq nəzərə alınması problemini gündəmə gətirmək çətin olur. Xüsusən də nəzərə alınsa ki, YM-nun müəyyən olunması üçün normativ baza həm respublika, həm də regional səviyyədə işlənib hazırlanıb və təsdiq olunub, bu problemin qismən həlli yolları müəyyənləşdirilir. YM səviyyəsində mövcudluq istənilən insan orqanizmində mənfi proseslərə gətirib çıxarır, əhalinin əmək potensialını sarsıdır. Yoxsullarla yanaşı, əhalinin gəlirləri YM-dan yüksək olan, lakin o qədər varlı olmayan böyük bir hissəsinin olmasını da nəzərə almaq lazımdır. Bu qrup əhali gəlirlər səviyyəsinə görə, olduqca müxtəlifdir. Sosial siyasətin həyata keçirilməsi üçün adambaşına düşən gəlirin səviyyəsindən asılı olaraq, müxtəlif gəlir əldə edən əhali qruplarına aid əhalinin sayının müəyyən edilməsi, dərindən araşdırılması tələb olunur. Ümumiyyətlə, məhz bu problem öz mahiyyətinə görə, əhalinin daha çox hissəsinə aiddir və ona daha çox diqqət ayırmaq lazımdır. Hesab edirik ki, minimum istehlak səbəti əsasında formalaşmalı olan minimum istehlak büdcəsində insanın minimum tələbatlarının təkcə dəyər formasında deyil, həm də natural formada ifadəsi nəzərdə tutulmalıdır. Bu baxımdan minimum istehlak büdcəsinin, insanın əsas fizioloji və sosial-mədəni tələbatlarına müvafiq olaraq, onun ərzaq və Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|