Azərbaycan Dövlət qtisad Universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
8 - əhalinin pul gəlirlərinin strukturunda dərin dəyişikliklərin aradan qaldırılması; - əhalinin əsas gəlir mənbəi və eyni zamanda iqsisadi fəallığının əsas stimulu olan əmək haqqının rolunun, məbləğinin artması; - yoxsulluğun azaldılması; - əhalinin əksər hissəsinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün şəraitin yaradılması. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin həyata keçirilməsi mexanizmi çoxcəhətlidir. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin reallaşdırılması mexanizmi ondan ibarətdir ki, bu siyasət dövlət qanunvericiliyi, icraedici orqanların verdikləri sərəncamlar vasitəsilə aşağıdakı yollarla həyata keçirilir: 1) dövlət minimum sosial standartlartlar (DMSS) sisteminin vasitəsilə əhalinin həyat səviyyəsinin tənzimlənməsi; 2) gəlirlər və əmək haqqı sahəsində konstitusiyada nəzərdə tutulmuş zəmanətlərin təmin olunması üçün büdcə vəsaitlərinin həcminin müəyyən- ləşdirilməsi və istifadəsi: - fiziki və hüquqi şəxslərin əldə etdiyi gəlirlərin səviyyəsinə vergiqoyma sistemin vasitəsilə birbaşa və dolayı təsir; - respublika səviyyəli, regional, sahə, peşə tarif, ərazi və digər razılaş- maların qəbul edilməsi ilə bağlı sosial tərəfdaşlıq sistemi çərçivəsində danışıqlar proseslərində iştirak; - respublika səviyyəli, sahə və regional sosial proqramların qəbulu. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin həyata keçirilməsi mexanizminə dövlət və bazar, inxibati və hüquqi, iqtisadi və sosial normativlərin qarşılıqlı əlaqəsi daxildir. 9 Gəlirlər və əmək haqqı siyasəti dedikdə – gəlirlərin formalaşması, bölüşdürülməsi və istifadəsi sahəsində sosial-iqtisadi münasibətlərin iştirakçılarının maraqlarının razılaşdırılmasına imkan verən və qarşıya qoyulan məqsədə nail olmağı təmin edən tədbirlər sistemi başa düşülür. 1.2. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin əsas prinsipləri. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin həyata keçirilmə istiqamətləri və funksiyaları Dövlətin sosial siyasətinin əsas hissəsi kimi gəlirlər və əmək haqqı siyasəti aşağıdakı prinsiplər üzərində qurulur: - işçinin öz əmək qabiliyyətindən istifadə etməkdə, fəaliyyət növü və peşə seçimində sərbəst olması; - fiziki şəxslərin qanuni əsaslarla əldə etdiyi gəlirlərə məhdudiyyətin qoyulmaması; - əmək fəaliyyətindən və mülkiyyətdən əldə olunan gəlirlərə eyni qaydada hüquqi yanaşma; - əhalinin əmək qabiliyyəti olmayan hissəsinə ünvanlı sosial yardımın tədbiq olunması; - əmək haqqının bazar qanunları əsasında formalaşması; - işləyən əhalinin dövlət tərəfindən sosial sığortalanması. Gəlirlər və əmək haqqı siyasəti aşağıdakı əsas istiqamətlər üzrə həyata keçirilir: - minimum yaşayış büdcəsi, minimum ərzaq və istehlak səbətləri, minimum əmək haqqı, vahid tarif cədvəli kimi dövlət sosial 10 standartlartlarının müəyyən olunması vasitəsilə əmək haqqının səviyyəsinə təsiri; - sosial tərəfdaşlıq sistemində gəlirlər və əmək haqqının tənzimlənməsi; - əldə olunan gəlirlərin səviyyəsinə vergiqoyma sisteminin təsiri; - hüquqi əsaslar üzrə pensiya təminatının tənzimlənməsi; - məşğulluq sahəsində əhaliyə, o cümlədən işsizlərə sosial zəmanətlərin təqdim edilməsi; - əməyin mühafizəsi sisteminin təkmilləşdirilməsi, yəni əlverişsiz əmək şəraitinə görə güzəştlərin və kompensasiyaların verilməsindən əmək şəraitinin sağlamlaşdırılması və təhlükəsizliyinin tam şəkildə təmin edilməsi sisteminə mərhələlər üzrə keçid. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin sosial-iqtisadi əsasları bazar iqtisadiyyatı şəraitində demokratik cəmiyyətin yaradılması və sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatının formalaşdırılması ilə bilavasitə bağlıdır. Gəlirlər və əmək haqqı siyasəti bir neçə səviyyədə həyata keçirilir: 1) makrosəviyyədə - bu siyəsət dövlət tərəfindən təsdiq edilmiş, məcburi xarakter daşıyan və gəlirlərin həcminə, qiymətlərin artmasına, inflyasiya prosesinə təsir edən norma və qaydaların məcmusunu nəzərdə tutur. Bura əhalinin yuxarı və aztəminatlı qruplarının gəlirlərindəki fərqlərin azalmasına, vətandaşların sosial müdafiəsinin qücləndirməsinə yönəldilən qanunverici və normativ aktlar daxildir. Bu səviyyədə ölkə, sahələr, regionlar və müxtəlif təşkilati-hüquqi formalarda fəaliyyət göstərən müəssisələr üçün ümumi institusional normalar qəbul olunur. Həmin normalar müxtəlif normativ sənədlərdə, ali, sahə və ərazi 11 razılaşmalarda əks olunur. Gəlirlərin tənzimlənməsində respublika, region və yerli səviyyələr fərqləndirilir; 2) mikrosəviyyədə - bu siyəsət işçinin bütün əmək gəlirlərinin tənzimlənməsi sahəsində müəssisənin strategiyasını nəzərdə tutur. Bu strategiya aşağıdakılar ilə bağlıdır: - işçi qüvvəsinin alqı-satqı haqqında müqavilə, - əmək haqqı və tarif sistemi, - sosial ödəmələr və xidmətlər, - işçilərin ixtisaslaşması, - istehsal fəaliyyəti və başqa mülkiyyət növləri nəticəsində əldə olunan gəlirlərin formalaşması. Fəaliyyət göstərən gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin nəticələri haqqında makroiqtisadi göstəricilər - əhalinin rifaq halı, həyat səviyyəsi və keyfiyyəti, adambaşına düşən ÜDM-un həcmi, adambaşına düşən gəlirlərin səviyyəsi, onların arasında mövcud fərqlərin azaldılması, real əmək haqqının səviyyəsi, məşğulluq səviyyəsi və s. əsasında mühakimə yürütmək olar. Əlbəttə, bu göstəricilərə yalnız gəlirlər və əmək haqqı siyasəti deyil, eyni zamanda məşğulluq siyasəti, elmi-texniki siyasət və s. təsir edir. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin həyata keçirilməsində mühüm nəticə kimi yoxsulluq həddində yaşayan insanların sayında baş verən dəyişiklikləri göstərmək olar. Əgər onların sayı artırsa, bu o deməkdir ki, dövlət bu sahədə qeyri-səmərəli siyasət aparır. Əksinə, yoxsulluq həddində yaşayan insanların sayında azalma müşahidə olunursa, aparılan siyəsəti səmərəli hesab etmək olar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|