Azərbaycan Dövlət qtisad Universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 Həmçinin gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin digər nəticəsi haqqında orta sinfin xüsusi çəkisinə əsasən də fikir yürütmək olar. Əgər orta sinfin payı əhalinin yarıdan çoxunu təşkil edirsə, demək cəmiyyətdə gəlirlər kifayət qədər bərabər bölünür və əhalinin rifaq halının yüksəldilməsi üçün şərait yaranır. İnkişaf etmiş ölkələrdə orta sinfin xüsusi çəkisi 70%-ə çatır. Eyni zamanda gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin nəticələri sosial gərginliyin (tətillərdə, etiraz aksiyalarında iştirak etmək) artıb-azalmasında öz əksini tapır. Ölkədə sosial gərginliyin azalması həyata keçirilən gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin səmərəliliyindən xəbər verir. Həmçinin, bu siyasətin qiymətləndirilməsi üçün qanuni və qeyri-qanuni gəlirlərin mütənasiblik göstəricisini, ÜDM-un həcmində kölgəli iqtisadiyyatın payını nəzərə almaq zəruridir. Gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin funksiyaları: 1) əhalinin mövcud həyat səviyyəsinin saxlanması (kompensasiya- təkrar istehsal funksiyası); 2) ictimai və şəxsi rifaq halının yüksəldilməsi istiqamətində müəssisə və vətəndaşların fəaliyyətinin fəallaşdırılması (stimullaşdırıcı funksiyası); 3) müxtəlif səviyyəli büdcələrin vəsaitlərinin gəlirlər siyasətinin vasitəsilə yenidənbölgüsü (bölgü funksiya). 1.3. “Gəlirlər və əmək haqqı siyasəti” fənninin predmeti, məzmunu və vəzifələri “Gəlirlər və əmək haqqı siyasəti” kursunun predmetini əhalinin gəlirlərinin formalaşdırılması, bölgüsü və istifadəsi üçün səmərəli şəraitin 13 yaradılmasına və onların xərclənməsi istiqamətlərinin müəyyənləşdi- rilməsinə yönəldilən tədbirlər sisteminin öyrənilməsi təşkil edir. Kursun əsas məzmununu bütöv, gəliz, konkret-tarixi, nisbətən müstəqil sistem kimi gəlirlər və əmək haqqı siyasətinin mahiyyətinin açıqlanması, eyni zamanda bu sahədə qanunauyğunluqların, daxili və xarici əlaqələrin, münasibətlərin və təkmilləşdirmə yollarının müəyyən edilməsi təşkil edir. Bu baxımdan cəmiyyətdə əhalinin maddi və mənəvi tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilən gəlirlərin formalaşması və bölgüsü ilə əlaqədar real sosial-iqtisadi münasibətlərin məcmu şəklində öyrənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu münasibətlərin subyektləri aşağıdakılardı: - dövlət hakimiyyəti orqanları; - işə götürən və onların nümayəndələri; - muzdlu işçilər və onların birliyi; - əmək qabiliyyəti olmayan və işləməyən vətəndaşlar. Kursun məqsədi bazar iqtisadiyyatı şəraitində bölgü münasibətlərinin nəzəri əsaslarının öyrənilməsidir. Kursun əsas vəzifələri: - gəlirlər və əmək haqqı siyasəti sahəsində əsas anlayışlara yiyələnmə, onun nəzəri və elmi-metodik əsaslarının öyrənilməsi; - müxtəlif əhali təbəqələrinin gəlirlərinin növləri, mənbələri, onların formalaşma xüsusiyyətləri ilə tanışlıq; - əhalinin pul gəlirlərinin həcmini, strukturunu və əsas istiqamətlərini, gəlirlərin vətəndaşların sosial-demoqrafik qrupları arasında bölüşdü- rülməsini, gəlirlərin xərclənməsinin istiqamətlərini əks etdirən əsas sosial- iqtisadi indikatorların və göstəricilərin tədqiqi və qiymətləndirilməsi; 14 - müxtəlif səviyyələrdə (respublika, sahə, region, müəssisə) gəlirlərin və əmək haqqının tənzimlənməsinin nəzəri əsaslarının mənimsənilməsi; - gəlirlər və əmək haqqının müəyyən olunması və təhlili metodlarının öyrənilməsi; - gəlirlər siyasətinin həyata keçirilmə mexanizmi, istehlak büdcəsinin formalaşma metodları, gəlirlərin dövlət tənzimlənməsi, gəlirlər siyasətinə vergiqoymanın təsiri; - həyat səviyyəsi üzrə konsepsiya və göstəricilərlə tanışlıq, onların gəlirlər, tələbatın ödənilməsi və həyatın keyfiyyətilə əlaqəsinin öyrənilməsi; - əhalinin sosial nüdafiəsi sisteminin və onun təkmilləşdirilməsi yollarının öyrənilməsi; - tədqiq olunan sahədə xarici təcrübənin və onun milli iqtisadiyyatda istifadə imkanlarının öyrənilməsi; - gəlirlərin artırılması sahəsində müxtəlif proqnoz variantların öyrənilməsi. İqtisadiyyatın qeyri-dövlət sektorunda işçilərin işə qəbul olunması rekrutinq kompaniyaların vasitəçiliyi ilə həyata keçirilir. 15 Fəsil 2 GƏLİRLƏRİN İQTİSADİ TƏBİƏTİ VƏ ONLARIN FORMALAŞMASI 2.1. Gəlirlərin iqtisadi ehtiyatlar üzrə formalaşması dövlətin gəlirlər və əmək haqqı sahəsində həyata keçirdiyi siyasətin əsas ünsürü kimi. Gəlirlərin mahiyyəti və məzmunu Bazar iqtisadiyyatı şəraitində mülkiyyət münasibətlərinin həyata keçirilməsinin iqtisadi formaları kimi gəlirlərin təhlilinin zəruriliyi artır. Mülkiyyət münasibətləri hər bir iqtisadi sistemin əsasını təşkil edir. İqtisadi münasibətlərin subyektlərinin bir birindən qeyri-asıllığı şəraitində mövcudluğu və nemətlərin onların ixtiyarında olması mübadilə üçün əsas verir. Mülkiyyətçi bazar münasibətlərinə daxil olaraq, iqtisadi nemətlərin digər şəxsə necə və hansı şərtlər əsasında ötürülməsini müəyyən edir. Aparıcı amil kimi hər hansı bir mülkiyyət növü gəlirlərin əldə olunması formalarını müəyyən edir. Mülkiyyət münasibətlərinin həyata keçirilməsinin iqtisadi forması kimi gəlirin təyin olunması onun keyfiyyət müəyyənliyini açmağa imkan verir. Mövcud elmi tədqiqatlarda gəlirlər problemi bir qayda olaraq əhalinin gəlirlərinin formalaşması baxımından öyrənilir. Bu məsələ bir çox halda yalnız yoxsulluq və əhəlinin sosial müdafiəsi ilə əlaqədar tədqiq olunur. Lakin gəlirlərin səviyyəsində kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərinin, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|