Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 68
kır. Hikâyede Efser’in hatırladığı iki şiir de Azerbaycan’a ait kültürel unsurlara örnek olarak zikredilebilir. Bu şiirlerden ilki Şehriyar’a aittir:
“Bir uçaydım bu çırpınan yelinen, Bağlasaydım dağdan akan selinen, Ağlasaydım uzak düşen elinen, Bir göreydim ayrılığı kim saldı, Ülkemizde kim kırıldı kim kaldı?” 1
Yine Efser’in hatırladığı şiirlerden biri de Nigar Refibeyli’ye aittir:
Biz ki bir ruh idik iki bedende O gülüp sevinince gülerdim ben de. Visalin bülbülü uçup gidende, Taş gibi kalbimde kalan ayrılık… 2
Hikây
ede Efser’in annesinin donattığı sofraları hatırladığı bölüm, Güney Azer
baycan’ın sofra kültürü hakkında önemli bilgiler verir:
“Her öğün sofra, evin emektarı Masume Hanım’ın gayretiyle Nev- ruz günündeki gibi donatılırdı. Tebriz’in meşhur köftesi, içinde erik ceviz badem kızarmış soğan yumurta. Dışının hamuru kıyma ve nohut unuyla yoğrulurdu. Kazanda kocaman bir köfte, kaşık değer değmez dağılmakta. Köftede hiçbir zaman annesininkinin kıvamını tutturamadı. Ramazan- larda zülbiye bamya tatlıları. Yağlı yumurtalı pide. Üzerine bal dökerek yediği muhallebi. ” 3
Hikâyede anlatıcı tarafından Efser’in zihninden anlatılan halk âdetlerinden biri de “Haft Sin” sofrasıdır. 4
Nevruzda hazırlanan “Haft sin” sofrasında sin harfi ile başlayan yedi şey bulunmalıdır. Sumak, sirke, semeni, sir (sarımsak), sib (el- ma), senced ( iğne) ve sikke. Ayrıca Kur’an, balık ve tatlı. Kırmızı küçük balıklar, hayatın ebedîliği ve sürekliliğinin ifadesi olarak “Haft Sin” sofrasında yerini al- mak
tadır. Ayna, saflığı; şamdan da aydınlığı ifade eder. Rengârenk çiçekler ise ne- şenin ve mutluluğun ifadesidir. Ayrıca sofraya oturan herkesin yeni bir giysisi ol- malıdır: Yeni bir pantolon, yeni bir ayakkabı, hiç olmazsa yeni bir çorap.
“Nesimi’nin Dönüşü” adlı hikâyenin kahramanı Zaur, bir yazardır ve şair Nesimi hakkında bir kitap yazmaya çalışmaktadır. Yazarın amacı Azerbaycan kültürünün önemli bir şairi olan Nesimi’yi 5
1 a. g. e. , s. 76. 2 a. g. e. , s. 76. 3 a. g. e. , s. 79. 4 Güney Azerbaycan’da Nevruz’da kurulan bu sofra, Nahcivan’da da “Yedilevin (yedi renk)” olarak adlandırılmaktadır. 5
XIV. yüzyıl şairi Nesimî Azerbaycan’da doğan Hurufi tarikatının ideoloğu ve dâisi idi. Kendisini Halep’te idam ettiler. Derisini diri diri soydular. Fakat “Canını terk eyle kim bu yolda canan bulasan / Her ki can verdi bu yolda buldu ol cananeyi” beyitinin canfeda şairi bu cehennem azabına bir ah demeden katlandı ve ölümü olağanüstü bir yiğitlikle karşıladı. (Mehmet Emin Resulzade, Azerbaycan Kültür Gelenekleri , Sipahi Matbaası, Ankara 1949.) AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 69
ran bir tiyatro oyunu yazmaktır. Zaur yaklaşık on senedir bu tiyatro eseri üzerinde çal ışmaktadır. Sondan ikinci bölüme gelmiştir. Zaur’un amacı, olayları 20. yüzyıla taşımak ve Nesimi’nin fikirlerini kullanarak kendi ideolojilerini yaymaya çalışan kişileri tenkit etmektir. Zaur’a göre bu kimseler Nesimî’yi ikinci kez öldürmekte- dirler. Ne simi de bu durum karşısında dayanamayıp dirilecek ve kendisini ve fikir- le rini bu şekilde çarpıtanlara -ikinci kez derisinin yüzülmesi pahasına- itiraz ede- cektir. Ancak Zaur, Nesimi’nin dirilişinin ardından amaçladığı gerilimi tam olarak ifade edebilecek ifadeleri bulmakta yetersiz kalmaktadır. Zaur, tiyatro eserini yazarken ilham almak amacıyla Nesimi hakkında ya- zılmış farklı kitaplara da göz atar. Bu kitaplardan biri de Nesimî’yi anlatan bir şiir kitabıdır. Yazar, hikâye boyunca bu kitaba iki kez bakar:
Fırat sahiline kayıtır geri Görünür Ağ Saray azad Karaman Bir de Nesimi’nin ayak izleri… … İdam kürsüsüne kalktım vekarla Kürsü ağ deveye çevrildi ancak Tenbihi cezası ölümdür ancak Tabanda
n soyulsun zındık Nesimî İdam özge yerde kılınsın yasak Saat meydanında eylensin ancak. 1
“Portakal Bahçesi Işığı” adlı hikâyenin kahramanı Nahide, halk düşmanı olduğu için sürgüne gönderilen eşi Celil’in yolunu gözleyen çileli bir kadındır. Ko- ca sının belirsiz âkıbeti onu derin bir yalnızlığa sürüklemiştir. Bir ömür kocasının yolunu gözleyen Nahide, nevruzda hazırladıkları sofraları hatırlayarak teselli bul- maya çalışır: “Ne günlerimiz vardı oysa… Ne evler gördüm, ne şenlikler yaşa- dım… Şuvelan’daki evimizde, o yüksek tavanlı salondaki şöminenin üze- rindeki yeşermiş semeni tabakları, Nevruz sofralarındaki plaşkiler, goğal- lar, meyvelerin ve çiçeklerin oluşturduğu renk cümbüşü, bugünkü gibi gözlerimin önünde. Şömine yandığında çiçek desenleri de yanmaya başlardı sanki. Yeşermiş buğdaylar, çiçek desenlerinin yalazların aydınlı- ğında ışıldadığı şöminenin üzerindeki rafta günlerce dururdu. Sonra alev- lerin melodisi duyulurdu. Şöminenin yanındaki koltuğa oturur dinlerdim
1
Cihan Aktaş, bu kitapla ilgili olarak kendisine yönelttiğimiz, “Nesimi’nin Dönüşü” adlı hikâyenizde Nesimi hakkında yazılan bir şiir kitabından alıntı yapıyorsunuz. Acaba böyle bir şiir kitabı var mı ? Varsa adı nedir?”şeklindeki sorumuza şöyle cevap vermiştir: “Tebriz’de Fars alfabesi ve Azerbaycan Türkçesiyle yazılıp basılmış Nesimi üzerine bir çalışmadan aldım: Hüseyin Feyzullah Vahid (1950),
Yüklə 9,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|