Azərbaycan elmlər akademiyasi şardəN
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
8
hakimiyyətinin başlanğıcında vəfat etdi. Ölərkən öz taxt-tacını hələ gənc olan və baş nazir titulu daşıyan böyük oğlu Lüarzaba vəsiyyət etdi. Gürcülərin Mehru müsəlmanları Murad dedikləri, lakin aşağı təbəqədən olan, hörmətli və krallıqda mütləq nüfuza malik bir şəxs vardı. Mehrunun çox gözəl bir qızı vardı. Lüarzab onun ehtiraslı aşiqinə çevrilib, özünü qıza sevdirdi. Ata isə bu aşiq-məşuqun görüşünə mane olmaq üçün yol tapa bilmirdi. Bir gün onların əxlaqsızlıq etdiklərini görüb təəccübləndi və şahzadəyə dedi: «Əlahəzrət, nə mənim qızımı, nə də mənim evimi ləyaqətsiz etməyin. Əgər o, siz əlahəzrətə xoş gəlirsə, evlənin. Əgər onu almaq istəmirsinizsə, daha onunla təklikdə olmayın». Lüarzab and içir ki, bu qızdan başqa heç kimə evlənməyəcəkdir. Onun andına inanıb Mehru onların ər-arvad kimi yaşamalarına mane olmur. Bununla belə kraliça və saray xanımları aşağı təbəqədən (mənbədə təbəqə sözü mənşə sözü ilə verilir — V. A.) olan bir qızla şahzadənin evlənməsinə etiraz edirlər. Əmələ gələn şəraitdən xoşhal olan Lüarzab Mehruya daha onun qızı ilə evlənə bilməyəcəyini deyir. Gürcülər son dərəcə intiqampərəstdirlər. Mən bunu müşahidə etmişəm. Krala məsləhət görürlər ki, onun intiqamına mane olmaq üçün Mehruya xəbərdarlıq etsin və onu öldürtsün. Kral buna razı olur. Onu əlahəzrətin ilk ziyafətində içirib sərxoş etmək və öldürmək qərarına gəlirlər. Mehru edam olunacağı anda sui-qəsddən xəbərdar olur. O, yarımsərxoş idi.
qədəh təqdim edərkən hörmət əlaməti olaraq özünü ona baş əyən kimi göstərib deyir: «Əlahəzrət, sizi öldürəcəklər». O, heç bir şey büruzə vermir. Su götürməyə gedən adamlar kimi ayağa qalxıb qədəhi qaytarır. Bu ölkədə ziyafətlər yarım gün davam etdiyindən belə şeylərə fikir vermirlər. O, birbaşa atı saxlanan tövləyə qaçır, orda əlinə keçən papağı və uzun qollu yapıncını götürüb, adamların gözünə görünmədən ən yaxşı atın başına qantarğa salıb, üstünə atılır və qaçır. Xoşbəxtlikdən onun qaçdığını heç kim duymur. Gürcüstan və Xəzərlə qonşu olan Şirvan və Şamaxı ölkələrindən qələbə ilə İsfahana qayıdan Şah Abbasın ayaqlarına yıxılır. Şaha Lüarzaba və onun rəhmətlik atasına necə xidmət etdiyini, Lüarzabın onu necə mükafatlandırdığını danışır. Evlənmək adı ilə qızının namusuna sataşdıqdan sonra, özünü də aradan götürmək istədiyini bildirir. Şah həqiqətən Gürcüstanın da hakimi olduğu üçün Mehru ondan əlindən çıxan var-dövlətinin qaytarılmasını və ədalət istəyir. Mehru Lüarzabdan intiqam almaq üçün fikrində daha etibarlı plan cızmışdı. Bu, şahzadənin bacısına qarşı Şah Abbasda məhəbbət duyğuları oyatmaqdan ibarət idi. Şahzadənin bacısı Gürcüstanın ən gözəl qızlarından biri idi, onun gözəlliyini bütün Səfəvi şairləri tərənnüm etmişdilər. Bu gün də Səfəvilərdə onun gözəlliyini tərənnüm edən mahnılar oxunur. Bu mahnılar o vaxtın (I Şah Abbas dövrünün— V.A.) mahnılarıdır. Bu mahnılar onun və Şah Abbasın haqqında gözəl bir romana (dastana—V. A.) çevrilmişdir. Onun xaç adı (xristianların ona verdiyi ad—V. A.)
9
Darecdan idi. Müsəlman fiksiyasında (uydurmalarında—dastan nəzərdə tutulur— V. A.) ona Pəri adı vermişlər. Səh.—139. Mehru Abbasla məhəbbət duyğularını alovlandırmaq üçün bacardığı qədər ustalıqla elə hey ondan danışırdı. Abbas onu bir səfirlə, daha sonra başqa bir səfirlə bacısını istəmək üçün Lüarzabın yanına göndərdi. Birinci səfiri (burada elçini—V. A.) gözəl bir vədlə yola saldılar. İkinci elçiyə isə dedilər ki, şahzadə dul qalmış Kaxetiya çarı Teymuraza nişanlanmışdır. Pərt olduğu üçün qızışan Abbas Lüarzaba üçüncü elçini göndərir. Elçiyə tapşırır ki, Lüarzabdan bacısını hər cür vəd və hər cür hədə-qorxu ilə istəsin. Üstəlik Teymuraza məktub da yazır ki, qəti olaraq Lüarzabın bacısına evlənməsin və onun yanına gəlsin. Bu qəti və yüksək tələbdən incimiş Lüarzab hər bir cavabında elçini təhqir edir, bacısını oraya göndərməyəcəyini bildirir. Təxminən 1610-cu il idi 6 . Abbas Gürcüstana qarşı öz planlarını həyata keçirmək vəziyyətində deyildi. O, türklərlə (osmanlı imperiyası-V.A.) müharibə edirdi. O, türklərə qarşı xristian şahzadələrini müharibəyə qaldırmaq üçün Avropaya göndərdiyi bir missioneri gizlincə yanına çağırıb tapşırır ki, Gürcüstandan keçsin, Teymurazı türklərlə birləşməkdən, Səfəvilərə qarşı çıxıb onların xeyrinə hərəkət etməkdən qəti olaraq çəkindirsin. Teymuraz hədsiz sadəlövh və qorxaq olduğu üçün tələb olunanları edir. Tezliklə bundan peşiman olur. 1613-cü ildə Gürcüstana qarşı müharibə etmək məqsədilə Abbas İsfahandan yola düşür. Böyük və qeyri-adi hiyləgərlik əlamətlərinə malik olan bu mürəkkəb şəxsiyyət (Şah I Abbas—V. A.) bu müharibəyə məhəbbət intriqası kimi qiymət verirdi. O deyirdi ki, Lüarzabın bacısı onu istəyir, o da Lüarzabın bacısını. Deyirdi ki, Lüarzabın bacısı ona inanılmış adamı ilə məktublar göndərmişdir. Səh.—140. O, Lüarzabın bacısının vəd verdiyini, lakin Lüarzabın alçaqlıq və ədalətsizlik etdiyini deyirdi. O, bununla öz rəqibini məhv etməyə hazırlıq görürdü. Hamı yaxşı başa düşürdü ki, bu şahzadə (Şah I Abbas—V. A.) gürcüləri öz arzularına qurban edir. Onun ordu dəstələrində çoxlu gürcü vardı. O, böyük nüfuza malik gürcü zadəganlarına pensiya (burada xələt—V. A.) verirdi. Ona könüllü xidmət etdiyi üçün Mehru hər gün xələt alırdı. Teymurazın iki oğlu, Lüarzabın bir bacısı və bir qardaşı onun yanında girov idilər. Nəhayət, böyük vəzifələr və hakimiyyəti tapşırmaq üçün bir neçə əslən gürcü qanından olan şahzadəni Məhəmməd dinini qəbul etməyə məcbur etdi. O, gürcülərin arasına ayrılıq salmaqla, onların axırına çıxacağına inam bəsləyirdi. Bir-birinə düşmən münasibəti bəsləyən xalqları əzmək üçün bu fikir ağlabatan idi. O, Teymuraza yazırdı ki, Luarzab yaramaz, üsyankar, ağılsız, hökmranlıq etməyə layiq olmayan bir adamdır. Onu taxt-tacdan məhrum etməyi qərara almışdır. Əgər onu tutmağı və
6 Bu fakt G. Saakadzenin 1612-ci ildə İrana mühacirət etməsi fikrini inkar edir. G. Saakadzenin İrana mühacirəti 1610-cu ildən hesablanmalıdır (V. A.).
Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|