Azərbaycan elmlər akademiyasi şardəN
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
12
— Necə? — deyə şah qəzəbləndi, — mənim düşərgəmdə gürcü kralını oğurlayırlar? Baş hakimi, gözətçi dəstəsini, qazını (ədalət şurasının sədri) yanıma gətirsinlər... Bu da onun Lüarzabı qan tökmədən ələ keçirmək üçün qurduğu ikinci tələ idi.
qorxduğu üçün Abbas onu öldürtməyə cəsarət etmirdi. Onu Mazandarana - (Hirkanda yerləşir) göndərdi. Ümid edirdi ki, ölkənin pis havası onu öldürər. Onun burada davam gətirdiyini və ölmədiyini görüb Şiraza gətirtdirir. Nəhayət, onu nə münasibətlə öldürdüyünü sizə deyəcəyəm. Lüarzabın tərəfdarları olan gürcü şahzadələri Moskva böyük hersoqunu (knyazı—V.A.) Şah Abbasın yanına xahişə getməyə təhrik etdilər. O da ancaq bu iş üçün nüfuzlu bir səfir göndərdi. Səfəvi şahı ağlasığmaz dərəcədə ağıllı və fərasətli idi. Xəzər sahilində yerləşən Şamaxı hakiminə əmr etdi ki, (Moskva səfirləri Səfəvi dövlətinə oradan keçib gəlirdilər) səfirin Lüarzaba görə gəlişini dəqiqləşdirsin. Ona səfirin ancaq bunun üçün gəldiyini, nüfuzlu zadəgan olub, təsirli tədbirlər tökdüyünü xəbər verdilər. Gürcü şahzadəsinə azadlıq vermək və Moskva Böyük knyazına yox demək istəməyən Abbas Şiraz hakiminə məktub yazır ki, əsir edilmiş Lüarzabı oradan elə götürsünlər ki, onun ölümü təsadüfi hadisənin nəticəsi kimi görünsün. Əmr yerinə yetirildi. Moskva səfiri gəlib çıxandan iki gün əvvəl Abbasa bu barədə xəbər vermişdilər. Şah qasidi camaat içində danışdırdı, çox təəccüblənib acıqlandı: — Aman allah, — dedi — qəribədir o, necə olub ölmüşdür? Səh.—146. —Əlahəzrət, — deyə qasid cavab verir, — o, ova getmişdi, tor atarkən gölə düşüb boğulmuşdur. — İstəyirəm ki, şah dedi — daha qayğısına qalacaqları adam olmadığı üçün onun bütün mühafizləri öldürülsün. Moskva səfiri qəbul edildi. Ziyafətdən sonra (onu çox içməyə məcbur etmişdilər) şah onu yanına çağırtdırıb dedi: «Yaxşı, c.-b səfir, mənim qardaşım, rusların kralı nə arzu edir?» Səfir gəlişinin səbəbini izah etdi. Lüarzabın adını çəkəndə şah cavab verdi: «Bu yazıq şahzadənin başına gələn bədbəxtliyi bildiyinizə inanıram. Buna çox təəssüf edirəm. Onun sağ qalması allaha da xoş gələrdi. Sahibinizin arzusunu məmnuniyyətlə yerinə yetirəcəyəm». Lüarzabın yerinə qardaşı Gürcüstan hakimi oldu. Onu farslar gürcülərə uyğun olaraq Baqrat Mirzə adlandırırdılar. Teymurazın qarşısını almaq üçün Abbas ordunun bir hissəsini Gürcüstanda saxladı. Bu şahzadə (Teymuraz—V.A.) düşdüyü vəziyyətdən asılı olaraq, türklərdən və Qara dəniz sahillərindəki qonşu xristian şahzadələrindən aldığı kömək hesabına geri çəkildiyi yerlərdə müharibə apardı. Bundan bir şey çıxmadığını görüb Konstantinopola getdi, böyük kömək əldə etdi. Gürcüstana böyük bir türk ordusu göndərildi. Teymuraz bu ordunun vasitəsilə bir neçə dəfə Səfəvi dəstələrini geri oturdub, Kaxetiya krallığını ələ keçirdi. O, burda
13
çox qalmadı. Türklər çəkilib gedən kimi, Abbas Gürcüstana qayıtdı. Oranın xarici görünüşünü dəyişdi. Səh.—147. Orada qalalar tikib Səfəviləri yerləşdirdi. Gürcüstandan səksən mindən çox ailəni köçürüb Hirkanın Mazandaran (Kaspi sahilində yerləşir) şəhərində, İrivanda, Midiyada, Fars əyalətində yerləşdirdi. Onların yerinə müsəlmanları və erməniləri köçürdü. Bu xalqı itaətdə saxlamaq xatirinə ciddiyyətinə mülayimlik qatdı. Gürcüstanın və qalib tərəfin razılığını ifadə edən müqavilə bağlandı. Onların (gürcülərin) ölkəsi vergidən azad edilsin, dinləri dəyişməz qalsın, kilsələr uçurulmasın, məscidlər tikilməsin, Məhəmmədi olmasına baxmayaraq, vitse-kral özlərinin şah nəslindən olan təmiz qanlı gürcü olsun: Onun oğullarından biri dinini dəyişmək istəyirsə, hökmdar və İsfahanın baş hakimi tərəfindən verilən vəzifəni atasını əvəz edincəyədək icra etməlidir. Abbas 1628-ci ildə vəfat etdi. Teymuraz bunu eşidib Gürcüstana qayıtdı, gürcüləri üsyana qaldırıb vitse-kralı və onlara müqavimət göstərən bütün müsəlmanları qırdı. Tiflis müstəsna olmaqla, digər qalaları ələ keçirdisə də, onları əlində saxlaya bilmədi. Babası Abbasın varisi Səfi 1631-ci ildə ona qarşı böyük bir ordu göndərdi. Bu ordunun başında gürcülərin üsyan edib qovduqları vitse-kral, Simon xanın oğlu gürcü Rüstəm xan dururdu. Abbas vəfat edən vaxt o, İsfahanın baş hakimi idi, ona Xosrov Mirzə deyirdilər. Şah Səfi onun çox qoçaq və gürcülərdən çox incik olduğunu bildiyi üçün onu ordusunun sərkərdəsi, atasının yerinə Gürcüstana vitse-kral təyin etmişdi.
Kartvelini, Kaxet krallığının bir hissəsini fəth edib, Qafqaz dağındakı qalalarda yerləşmiş Teymurazı tutmağı əmr etdi. Qoçaq və bədbəxt yaranmış bu şahzadə bu dağlarda həm öz həyatını qoruyan qaçaq kimi, həm də taxt-tacını müdafiə edən kral kimi bir neçə il möhkəm dayandı. Lakin nə türklərdən, nə də xristianlardan heç bir kömək ala bilmədiyi üçün, Moskvadan kömək almaq istədi. Buna da müvəffəq olmayıb İmeretiyaya çəkildi. Bacısı orada kraliça idi. Əcdadlarının mülkünə qayıtmaq üçün çıxış yolu görmədiyindən, bacısını aradan götürmək fikrində idi. O, kiçik İmeretiya krallığını fəth edən zaman, Şahnavaz xan tərəfindən əsir alındı. Dediyim kimi Şahnavaz xan oğlunu İmeretiyaya kral təyin etdi. Öz vətənində dəfn olunmaq arzusu, onun asanlıqla Türkiyəyə doğru geri çəkilməsinə mane oldu. Həm də fikirləşirdi ki, çox qoca olduğundan Türklər ona Səfəvilərdən də az nəvaziş göstərəcəklər. Şahnavaz xan onu Tiflisə gətirərək, şaha Teymuraz xanın artıq əlində olduğu haqqında məktub yazdı. Şah ona cavab verdi ki, Teymurazı saraya göndərsinlər. O, çox yaşlı idi, yorğunluqdan və düşmənləri arasında olduğundan xəstələndi. Şah onu dəbdəbəli saraylardan birində yerləşdirdi, həkimlər ona qarşı rəftarlarında çox qayğıkeşlik göstərirdilər. O, 1659-cu ildə vəfat etdi. Onun meyidi Gürcüstana gətirilib, ölkənin adəti üzrə dəbdəbə ilə dəfn edildi. Səh.—149. Deyildiyi kimi, Rüstəm xan Gürcüstanı fəth edib, Qori qalasını tikdirdi. O, hər yerdə qanun-qayda və əmin-amanlıq yaratdı, xeyli böyük ədalət və Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|