Azərbaycan elmlər akademiyasi şardəN
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
14
nəvazişlə ölkəni idarə etdi. Xristian olmasına, ərdə olmasına (onun əri Quriya şahzadəsi idi) baxmayaraq, Minqreliya şahzadəsi Levan Dadyanın bacısı ilə evləndi. Bunu özünə qarşı edilən sui-qəsd kimi qiymətləndirən Levan acıqlanaraq, onu (Quriya şahzadəsini) knyazlıqdan saldı, gözlərini çıxartdı, onun Rüstəm xana verdiyi qadını özünə arvad etdi. Əgər belə danışmağa cəsarətim çatsa, bu müdhiş əlaqəyə gürcü və Minqrel ruhanilərinin mane olmaq cəhdləri heç bir nəticə vermədi. Həmin şahzadə qızın adı Mari idi. O, hazırda Gürcüstan hakimi Şahnavaz xanın arvadıdır. Rüstəm xan 1640-cı ildə öldü. Onun cəsədi Quma gətirilib, dəfn edildi. O zaman Teymurazın qohumu Şahnavaz xan İsfahanın baş hakimi idi. Rüstəm xan sonsuz olduğu üçün onu oğulluğa götürmüş, şaha ona öz doğma oğlu kimi baxması üçün yalvarmışdı. Əlahəzrətin də uşaqdan xoşu gəlmiş, onu sünnət elətdirmiş və şəhərin hakimliyini ona vermişdi. Gürcüstanın hazırkı vitse-kralı odur, səksəndən çox yaşı var, hələ də çox gümrahdır. Rüstəm xan ölən kimi, onun arvadı Mari öz gözəlliyi haqqında Səfəvi şahının eşitdiyini, onu gətirmək (Səfəvilərə gətirmək—V. A.) üçün əmr verdiyini eşitdi. Ona Miqreliyaya qaçmağı və gizlənməyi məsləhət bildilər. Səh.—150. Haqqında şahın məlumatı olduğu üçün Səfəvi imperiyasında ona yer olmadığına əmin olduğu üçün, başqa bir yol tutub, Tiflis qalasına gəlib, orada üç gün gizləndi. Bu zaman o, Tiflis qalasının komendantının arvadları ilə görüşür. Həmin qadınlar onu görəndən sonra şaha məktub yazıb onun bir o qədər də gözəl olmadığını, yaşlı olduğunu bildirdilər. Son günlərini öz ölkəsində yaşamasına icazə almaq üçün o, şaha yalvarır. Eyni zamanda şaha çoxlu qızıl-gümüşdən ibarət hədiyyə, qeyri-adi gözəlliyə malik olan dörd cavan, bakirə qız göndərir... Üç aydan sonra şahdan əmr gəlir ki, Şahnavaz xan onunla evlənmək istəyir. Səh. —151. Gürcü əyanlarının çox böyük əksəriyyəti zahirən Məhəmmədi idilər. Bəziləri bunu sarayda qulluq əldə etmək, bəziləri dövlətdən müavinət almaq üçün etmişdilər. Bəziləri də şah ilə öz qızlarını evləndirmək şərəfinə nail olmaq və ya onları saray xanımlarının xidmətinə keçirmək üçün belə etmişdilər. Belə bir çirkin nəciblik onların ən gözəl qızlarının şaha təqdim olunmasına səbəb olmuşdu. Onların mükafatı isə müavinət və ya qulluq idi. Məhəmməd dinini isə qabaqcadan qəbul etmək lazım idi. Müavinət isə rütbəyə görə idi: adətən iki min eküdən çox olmurdu... Səh.—153. Kaxet krallığı hal-hazırda Səfəvi şahına tabedir (bunu demişik). Oranı Şahnavaz xan fəth edib. Onun oğlu orda vitse-kral olmaq üçün Məhəmmədi olmuşdur... Səh.—155. Kür mənbəyini Gürcüstan dağlarından alır. Şamaxıdan bir lyö kənarda Paynar (Qaynar—V.A.) deyilən yerdə Arazla birləşir, dənizə tökülür. Adətə görə, gürcü şahzadəsi şahın hədiyyələrini və məktublarını qapıdan çöldə almalıdır, çünki onlar Səfəvilərdən Tiflisə gəlir...
15
göndərdiyi hər hansı bir şeyi şəhərdən kənarda qəbul etməlidir. Bu, şahın adamları tərəfindən risksiz və zəhmətsiz, asanlıqla onları tutmaq vasitəsidir... Səh.—158. ...Məhəmmədi imperiyasına aid olsa da, Tiflisdə heç bir məscid yoxdur. Səfəvilər orda məscid tikmək üçün əllərindən gələni etmişlər, lakin məqsədlərinə nail ola bilməmişlər. Əhali əldə silah üsyan etmiş, fəhlələrlə pis rəftar etmişdir. Səh.—159. Onlar bir neçə il ərzində Tiflis qalasında kiçik bir məscid tikə bilmişlər. Yaxşı qorunduğu üçün əldə silah qalaya daxil olub, məscidin tikintisinə mane olmağa gürcülər cəsarət etməmişlər. Səh.—163. ...Gürcülər heç vaxt onu Tiflis adlandırmırlar. Qala deyirlər. Səh.—164. Tiflis axırıncı əsrlərdə iki dəfə türklərin əlində olmuşdur. Birinci Səfəvi şahı II İsmayılın dövründə və ondan sonrakı dövrdə, Süleyman hakim olan kimi, eyni vaxtda Təbrizi də tutmuşdur.
Məsələn: Midiya və Gürcüstan böyük canişinlikdir. Qaraman və Jedroziya kiçik canişinliklərdir. Bəylərbəyi əyanlar əyanı deməkdir. Bundan bir az kiçiyi xan adlanır. Belə hökmdarları ümumi bir adla arkondolet (imperiya əyanı) adlandırırlar. Arkondolet yəhudi mənşəli arki sözündən olub şahzadə deməkdir, yunanlar arxont biz avropalılar (V. A.)—arşi sözünü onlardan götürmüşük: arximandrit baş monax, arxidyakon «baş keşiş» deməkdir.
— Qala komendantlarının ticarət xidmətçiləri, krallıqların icarədarları, şəhər məmurları, yollardakı, körpülərdəki gömrükçülər və böyük ticarət yollarının rəisləri çox yüksək və ali saraya daş-qaşla bəzənmiş nadir əşyalar gətirən, ticarətin gülü, fransız tacirləri, c.-b Şardən və c.-b Rezəni tanımaq şərəfinə nail olmalıdırlar. Onlar Şahın qullarının karxanasını (bütün rütbəli şəxslər şahın qulu sayılırdı—V. A.) ağzına qədər doldurub artıq qalana kimi bu kimi şeylərlə təmin etməyə qabildirlər. Onlar bu mübarək nişanlı fərmanla şərəfləndirilmişlər və bu məqsədlə də səyahət edirlər. Hara gəlib çatsalar, orada onlara mütləq hər cür hörmət göstərilməli, lazım olan hər cür vacib kömək edilməlidir. Həm də mütləq surətdə onları əziyyətə salmamalı, hər hansı bir tərzdə olursa-olsun, qanunlardan irəli gələn tələblər onlardan israrla tələb edilməlidir. Əgər şahın insan sincindən olan və tacirlərə qarşı iddia edən qulları haqqında bu barədə qulağa səda gələrsə, bu münasibət pis nəticə verəcəkdir. Səh.—179. Şəvval, h. 1076. Səh.—203. Tiflisdən iki lyö cənubda, kiçik bir dağı keçdikdən sonra Kür üstündə Soğanlı (q) adlı nəhəng bir qəsəbə var. Bir az aralıda Səfiabad deyilən şah evi var. Səfinin yaşadığı yer mənasındadır. O, Səfəvi şahıdır, 1627-ci ildən hökmranlığa başlayıb... Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|