Azərbaycan elmlər akademiyasi şardəN
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
30
Kasıbların nigahı təmtəraqsız olur, vəkil tutmurlar; Səh.—267 qadın çarşaba bürünmüş halda yaxın adamları (qohum qadınlarla) ilə birlikdə kişilərin olduğu yerə daxil olur. Hamı əyləşdikdən sonra kişi ona deyir: — Mən N öz-özümün vəkiliyəm, əvvəlcədən müəyyən edilmiş bu qədər vərəsəliklə sizi özümə daimi arvad edirəm. Belə bir şərtə əməl edəcəyim üçün aid içirəm.
Burda qız tərəfdən nigah şərtlərindən arvadlar danışırlar. Şərtlər razılaşdırıldıqdan sonra ər var-dövlətinin daha çox pula çevrilə bilən hissəsini vərəsəlik üçün müəyyənləşdirir. Sonra nişan üzüyü və nişanlısına hədiyyələr göndərir. Onlar paltardan, qaş-daşdan, nəqd gümüş puldan ibarət olur. Nişanlı qız ona hörmət əlaməti olaraq, naxışlı yaylıqlar, iynə ilə tikilmiş araqçınlar, buna bənzər geyimlər göndərir. Əksər hallarda bunları qızın özü hazırlayır. Toy oğlan evində olur, on gün davam edir. Onuncu gün günorta üstü gəlinin cehizini göndərirlər. Cehiz sürüdən (nə sürüsündən söhbət getdiyi göstərilmir— V.A) daş-qaşdan, ev əşyalarından (orijinalda «mebel» ifadəsi işlənmişdir—V.A:), qız evinin var-dövlətindən asılı olaraq, qullardan, hərəmağalarından ibarət olur. Qız ərə gedərkən cehizdən savayı ayrı bir şey gətirmir. Cehiz dəvələrlə və ya başqa yük heyvanları ilə, musiqi sədaları altında daşınır. Qullar və ya hərəmağaları dəvələrə və ya atlara minərək gəlirlər. Tez-tez mebelin və kəcavənin borc alınması halları olur, adamları təəccübləndirmək və özlərini göstərmək üçün boş sandıqlar göndərirlər. Gecə gəlin gətirirlər. Əgər o, nüfuzlu ailənin qızıdırsa, kəcavəyə mindirirlər. Kəcavə künyə və ya beşik formasında olur. Bir dəvə hər böyründə bir olmaqla, iki kəcavə aparır.
Çalğıçılar, onların ardınca əllərində şam tutmuş bir dəstə ev qulluqçusu, onların da dalınca həmçinin əllərində yanan şam tutmuş qadınlar gedirlər. Gəlin başdan-ayağa kimi çarşabda olur. Bunun üstündən gəlinin başına qatlanmış zərxaradan (müasir fransız dilində bu sözün sonunda «t» yazılır—V. A.), ya qızıl işləməli kətan parçadan, ya da ipək parçadan əlavə bir çarşab salınır. Bu onu üzüqarışıq qurşağınadək örtür. Halbuki, yun parça bu cür örtə bilmir. Deyirlər ki, bu qısqanc və paxıl adamların onu tilsimə salmasına (burada bağlamaq mənasında—V. A) mane olmaq üçündür. Gəlin piyada gedən vaxt iki nəfər qadın onu əllərindən tutaraq aparır. Atda gedəndə isə hərəmağası atın cilovundan tutaraq, onu aparır. Gəlin ər evinə gəlib çatandan bir saat sonra toy qurtarır. Matronalar (qədim romalılarda: böyük ailə anası (yengələr—V. A.) onu zifah otağına aparırlar, alt köynəyi və alt tumanınadək soyundurur, yatağa uzadırlar. Bir azdan bəy, ya hərəmağaları, ya da qoca qadınlar tərəfindən həmin yerə gətirilir. Bəy ora daxil olanda tam qaranlıq olur. Bu minvalla kişi öz arvadını toydan sonra görə bilir. Bəzən də belə olur ki, toydan bir neçə gün keçməsinə baxmayaraq, ər öz arvadını görə bilmir. Çünki ər
31
evində olmasına baxmayaraq, arvad ondan qaçır, qadınların arasında gizlənir və ya ərini yaxına buraxmaq istəmir. Belə hallar nüfuzlu adamların da başına gəlir. Çünki nüfuzlu adamların fikrincə, ancaq pozğun qadın son mərhəmətini tələm- tələsik göstərər. Xüsusilə şah nəslindən olan qızlar bu üsuldan istifadə edirlər. Onlara ya Səh.—269 xınlaşıb üzə çıxarmaq, onları yola gətirmək üçün aylarla vaxt lazım olur. Böyük Abbasın (I Şah Abbas — V. A.) qızı haqqında belə bir danışıq var. Ordu generallardan birinə ərə verilməsinə baxmayaraq, qız ərinə üz göstərmək istəmir. Bu əyan (sərkərdə—V. A.) şaha bu barədə şikayət edir. Əlahəzrətin ona arvad deyil, dişi pələng verdiyini, ona yaxınlaşmağa cəsarət etmədiyini, qızın əlinə xəncər alıb iki dəfə ona hücum etdiyini deyir. Şah gülməkdən özünü saxlaya bilmir, generaldan sarayında nə qədər ağ dərili kənizlərinin olduğunu soruşur. General sarayında qırx beş nəfərə qədər ağ dərili kənizi olduğunu bildirir. Şah ona deyir ki, onları növbə ilə öz yatağına çəksin—Şah bu yolla generalın öz arvadını yola gətirə biləcəyinə əmin olduğunu bildirir. Sərkərdə belə də edir. Bu qeyri-adi hərəkətdən tamamilə özündən çıxan şahzadə bunun nigah qanununa uyğun olub- olmadığını soruşur. Onun qəzəblənməsinə baxmayaraq, ərinin öz işinə davam etdiyini görən şahzadə atasının yanına şikayətə gedir. Ərinin bütün xanımları və kənizləri zorlamağa cəsarət etdiyini deyir. Şah ona rişxəndlə özünün belə bir əmr verdiyini və onun da əmri yerinə yetirdiyini bildirir. Sonra qızını geri qaytararaq çox ciddi surətdə əmr edir ki, sabah axşam ərini öz yatağına dəvət etsin. Şahzadə belə də edir, o vaxtdan əri ilə lap mehriban yaşadı. Bu barədə kifayət qədər məzəli əhvalatlar vardır ki, bu ailənin sonuncu şahı Səfinin məşuqələrinin biri ilə əlaqədardır. O çox gözəl bir qadın idi. Şah onu nəhayətsiz bir məhəbbətlə sevir, onunla fəxr edir, şah qarşısında hədsiz bir cəsarətlə danışmasına sərbəstlik verirdi.
öldürtmək istədi. Lakin onun qəzəbi qarşısında ölüm cəzası bir o qədər sərt cəza deyildi, buna görə də onu başqa cür cəzalandırır. Onun xidmətçilərini, hərəmağalarını və ev əşyalarını əlindən aldı. Paltarlarını yandırtdı, daş-qaşlarını çıxartdırıb palçığa və gölə atdırdı, son dərəcə gözdən saldığı üçün aşbazlardan biri olan çox çirkin zənci ilə evlənməyə məcbur etdi. Var-yoxdan çıxmış xanım yanında qalmış tək bir ev qulluqçusu ilə zəncinin yanına göndərilir. Ev qulluqçusu sahibəsi kimi gözəl və cazibədar idi. Qulluqçu qabaqda dayanmışdı. Bu eybəcər ər yaxınlaşmaq istədikdə qulluqçu bir xəncər çıxarıb ona dedi: «Zənci it oğlu əgər sən ona barmağının ucu ilə toxunsan, xəncəri ürəyinə saplayacağam». Yazıq aşbaz qorxub qaçır. Hadisəni şaha danışırlar, hadisə şahın xoşuna gəlir. Artıq özünə gələn şah həmin xanımı bir nəfər polk komandirinə ərə verir, paltarlarını qaytarır, öz adına layiq ev əşyaları verir. Kasıblar evlənəndə bunun əksi olan bəzi hadisələr baş verir. Elə ki, kişi gücü çatmayan mehir (vərəsəlik —V. A.) verməyə məcbur olduqda, qadın tərəfi razılaşdırmaq üçün evinə arvad gətirilərkən otağının qapısını bağlayır, bu qiymətə olan arvadı istəmədiyini söyləyir. Onda hər iki tərəf arasında mübahisə olur. Qız
Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|