Azərbaycan kinosunun 120 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
AZƏRBAYCAN KİNOSU MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ
Yüklə 165,92 Kb.
|
1 2
AZƏRBAYCAN KİNOSU MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsi, cəmiyyət qarşında keyfiyyətcə yeni məqsəd və vəzifələr qoymuşdur. Azərbaycanda milli ideologiyanın və cəmiyyətin yeni inkişaf modellərinin qurulması və digər bu kimi sosial problemlər humanitar elmlərin öncül tədqiqat istiqamətlərinə çevrilmişdir. 1990-cı ildən sonra Azərbaycan kinosunda (1990-2000) çəkilən filmlərin sayı əvvəlki illərə nisbətən az olmuşdur. Bununla belə, Azərbaycan kinematoqrafçıları böyük əhəmiyyətli, həyati mövzulara müraciət edərək, estetik tələblərə cavab verə biləcək filmlər çəkmişlər (“Yarasa” (rejissor A.Salayev), “Özgə vaxtı” (rejissor H.Mehdiyev), Vaqif Mustafayevin filmləri). Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında rolu çox böyük olmuşdur. O, incəsənət növləri arasında kinonu çox yüksək qiymətləndirmiş, Azərbaycan kinematoqrafiya xadimlərinin xalqımızın keçmiş və müasir həyatından onlarca yüksək keyfiyyətli ekran əsərləri yaratdıqlarını xüsusi vurğulamışdır. -18-
Hələ 1970-80-ci illərədə Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə kino sənətinin inkişafına, həmin sahədə çalışanlara qayğı və hörmətlə yanaşan Heydər Əliyev Azərbaycan Prezidenti seçildiyi gündən respublikanın kino sənəti xadimlərindən öz qayğı və məhəbbətini əsirgəmədi. Heydər Əliyev Azərbaycan kino sənətinin dəyərli ənənələrindən danışaraq tarixi mövzuda çəkilmiş bir sıra bədii filmləri yüksək qiymətləndirmişdir. Xalqımız Heydər Əliyev haqqında, onun çoxsahəli fəaliyyətindən bəhs edən sənədli filmlərə maraqla baxır. Heydər Əliyev haqqında çəkilən dəyərli filmlərdən silsilə filmlər yaratmış tanınmış rejissor Andrey Karpov tərəfindən çəkilmiş “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev” filmidir. MDB ölkələrinin prezidentləri haqqında silsilə filmləri yaratmağı qarşısna məqsəd qoymuş A.Karpov birinci olaraq Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevə həsr etdiyi filmi çəkmişdir. Ölkə başçısının gərgin, mənalı, keşməkeşli həyatının ən vacib anları ardıcıllıqla canlandırmış bu filmin çəkilişində Azərbaycan kino-televiziya xadimləri də iştirak etmişlər. Prezidentin iş yerində, qaçqınlarla görüşündə, evində, övladlarının, nəvələrinin əhatəsində təsvir edən epizodlar ustalıqla çəkilmişdir. Heydər Əliyevin Məkkə səfəri də filmə daxil edilmişdir. Azərbaycan Prezidentinin geniş, hərtərəfli fəaliyyətindən bəhs edən ikinci film N.Səfərovun ssenarisi əsasında operator O.Şixəliyevin çəkdiyi “Hamıya nümunə olan ömür yolu” filmidir. Bu əsərdə Heydər Əliyevin 1990-cı ildən sonrakı fəaliyyəti öz yığcam ekran ifadəsini tapmışdır. Son illərdə ssenarist və kinorejissor Vagif Mustafayevin Heydər Əliyevin fəaliyyətindən bəhs edən silsilə filmləri diqqəti cəlb edir. Xüsusən onun çəkdiyi “Həqiqət anı” filmi -tamaşaçıların marağına səbəb olmuşdur. Bundan başqa, Vaqif Mustafayev Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş 12 serialı “H.Əliyev” filminin 9-nu çəkib. -19- Bunlar aşağıdakılardır: 1. “General” 2. “Birinci” 3. “Moskva. Kreml” 4. “Lider” 5. “Tale” 6. “Əsl məhəbbət haqqında” 7. “Bir həsədin tarixi” 8. “Professional” 9. “Patriot” Onlardan “Əsl məhəbbət haqqında” film böyük uğur qazanıb. Bu film Moskvada keçirilən 4-cü Avrasiya teleforumunda əsas mükafata və xüsusi mükafata layiq görülüb. “Bir həsədin tarixi” filmi 2002-ci ildə Yekaterinburqda keçirilən sənədli filmlər festivalında əsas mükafatlardan birini, Moskvada keçirilən 5-ci Avrasiya Teleforumunda “Qran-Pri” mükafatına layiq görülüb. Bu filmlər müxtəlif ölkələrdə böyük uğurla nümayiş etdirilib. Bakıda məşhur dünya neft şirkətləri ilə bağlanmış saziş Vaqif Mustafayein “Əsrin sazişi” filmində öz əksini tapmışdır. Azərbaycanın kino sənətini davam etdirən müasir rejissorlardan Hüseyn Mehdiyevin, Cavanşir Mehdiyevin, Yavər Rzayevin, Nicat Feyzullayevin, Ayaz Salayevin, Eldar Quliyevin, Rasim Ocaqovun, Oktay Mirqasımovun filmləri mövzu baxımından maraqlıdırlar. Rejissor Gülbəniz Əzimzadənin ərsəyə gətirdiyi filmlər də bir sıra kinofestivallarda mükafatlara layiq görülmüşdür.
20-
120 yaşı tamam olan Azərbaycan film tarixinin "Ən”lərini təqdim edək. Burada "ən çox” təşbehinə cavab verəcək kino və kino xadimlərimizdən bəhs olunacaq: 1.Dünya üçün ən yaxşı Azərbaycan filmi (Dünya kinematoqrafçılarının ötən əsrin birinci yarısı üçün hazırladığı siyahıya əsasən)-Dünya kinosunun 100 illiyi münasibətilə ən nüfuzlu kinoşünaslar arasında keçirilən sorğuya əsasən, Azərbaycanın "Mavi dənizin sahilində” filmi (1937) dünya kinosunun ən yaxşı 10 əsəri siyahısına daxil edilib. Bu fakt Moskvanın "Kinovedçeskiye zametki” jurnalının 1995-ci il, 27-ci nömrəsində işıq üzü görüb. Həmçinin, araşdırmaçı Ulduzə Qaraqızının "Azərbaycan filmlərinin yaranma tarixindən” adlı monoqrafiyasında da bu məqam öz təsdiqini tapıb. Film həmçinin keçirilən sorğular nəticəsində dünyaca məşhur kino xadimləri Berner Ayzenşits və Naum Kleymanın hazırladığı siyahıda ən yaxşı ekran əsəri kimi dəyərləndirilib. 2. Ən çox mükafat alan bədii film Bu, rejissor Şamil Əliyevin ekranlaşdırdığı "Çölçü” filmidir. 2012-ci ildə çəkilən film hələlik, Azərbaycan kino tarixinin ən çox mükafat qazanan ekran əsəri kimi rekord müəyyənləşdirib. Dünyanın beş qitəsini gəzən, 40-a yaxın ölkədə keçirilən festivalda iştirak edən "Çölçü” ümumilikdə 30 beynəlxalq mükafatın sahibidir. 3.Ən çox beynəlxalq nümayişi olan Azərbaycan filmi Dahi Üzeyir Hacıbəylinin qələm məhsulu olan "Arşın mal alan” iki dəfə 1945 və 1965-ci illərdə ekranlaşdırılıb. Xarici ölkələrdə ən çox nümayiş etdirilən Azərbaycan filmidir. "Arşın mal alan” 136 ölkədə nümayiş etdirilib, 86 dilə tərcümə edilib. 4.Son illərin ən iddialı sənədli filmi Rejissor Rüfət Əsədovun çəkdiyi "Kənddə sonuncu yəhudi” filmi son illərin ən iddialı sənədli ekran əsəri sayılır. Film hələlik cəmi iki ölkədə - İsrail və ABŞ-da nümayiş etdirilsə də, hər ikisində əsas mükafatın sahibi olub. Sənədli filmin bundan sonra da qatılacağı -21- festivallardan uğur qazanacağına şübhə yoxdur. 5.Ən faciəli Azərbaycan filmi Bu, müharibə mövzusunda çəkilən "Mən ki gözəl deyildim” filmidir. Texnikanın zəif inkişafı və ondan istifadənin səriştəsizliyi səbəbindən film çəkilişlərinin birinci etapında faciə yaşanıb. II Dünya Müharibəsindən bəhs edən filmdə döyüş səhnəsi çəkilən zaman pirotexniklərin səhvi üzündən çəkiliş heyətinin olduğu qayıq partlayır. 4 nəfər həlak olur, bir neçə nəfər isə ağır yaralanır. Həlak olanların arasında filmin rejissorlarından biri Ramiz Əsgərov, rejissor köməkçisi və başqa iki texniki işçi də olub. Ağır yaralananlardan biri isə sonradan çox tanınmış rejissora çevriləcək Rasim Ocaqov idi. Rasim Ocaqov həmin filmdə operator kimi çalışıb. Amma partlayışdan sonra birmənalı olaraq filmdən imtina edib... Partlayışdan sonra filmin çəkilişləri dayandırılır. Bəzi aktyorlar və yaradıcı heyət üzvləri filmdən imtina edir. 6.Ən şanssız Azərbaycan filmi Bu, ilk versiyası 1929-cu ildə lentə alınan "Sevil” filmidir. Dahi Cəfər Cabbarlının ssenari müəllifi olduğu və rejissorluq etdiyi film əslində, Azərbaycan kino tarixinin məhək daşı olmalı idi. Lakin olmadı. İlk azərbaycanlı aktrisanın - İzzət Orucovanın çəkildiyi film həqiqətən də böyük tarixdir. Təsəvvür edin, elm xadimi olan Sevil xanımı (o, həm də Azərbaycanın ilk qadın akademiklərindən olub) şəxsən Cəfər Cabbarlının özü bu rol üçün seçib, zor-bəla ilə onu razı salıb. Çünki ona qədər kinoda heç bir müsəlman aktrisası çəkilməmişdi. Çəkilişlərdə təcrübəsiz xanımla çox zəhmət çəkib, onu çox danlayıb. Lakin heyhat, film sonradan kimsənin yadında düşmədi. Repressiyadan sonra Cəfər Cabbarlıya da münasibət dəyişmişdi Yalnız 1963-cü ildə, nisbi yumşalma dövründə filmi ikinci dəfə ekranlaşdırmaq üçün plana saldılar. Yenə də baş tutmadı. Sən demə, köhnə xatirələr unudulmurdu. Plan Komissiyasının üzvləri əvvəlcə filmi qəbul etsələr də, ən son anda siyahıdan çıxarmağa nail olurlar. -22- İzzət Orucova, Ağasadıq Gəraybəyli, Mustafa Mərdanov kimi aktyorların əmanəti olan film təxirə salınır.Amma bu da hələ son deyildi. Filmin üçüncü uğursuzluğu qarşıda idi. 1970-ci ildə Leninin ölümünün 40-cı ildönümü münasibətilə film plana salınır. Lakin bütün diktə mərkəzdən edilir. Peşəkar aktyorların əvəzinə Fikrət Əmirovun "Sevil” operasında çıxış edən opera müğənniləri filmə dəvət alır. Bircə Həsən Məmmədov Balaşı canlandırır. Təkcə bu fakt filmin nə dərəcədə uğursuz olmasına kifayət idi. Nəticədə, "üçüncü Sevil” də uğur qazana bilmir. Dahi Cəfər Cabbarlının böyük arzusu- "Sevil”i ölkə xaricindən o tərəfdə tanıtmaq istəyi-bu dəfə də baş tutmur. 7.Ən çox xəyal qırıqlığı yaradan Azərbaycan filmi Mirzə Cəlilin "Ölülər” pyesinin motivləri əsasında çəkilən "O dünyadan salam” filmi müəllifinə ən çox xəyal qırıqlığı yaşadan film kimi tarixə düşdü. Tofiq Tağızadə xeyli film çəksə də, nədənsə bu filmin beynəlxalq uğur qazancağına çox inanırdı. O, hətta ekran əsərindən gəlir qazanmaq üçün onu televiziyalara verməyəcəyini, birbaşa kinoteatrlara kommersiya məqsədilə təklif edəcəyini də demişdi. Təəssüf ki, film heç Azərbaycanda da uğur qazanmadı. Kino fədaisi olan rejissor bu filmdən sonra sənətdən küsdü. Filmin televiziyada nümayişinə icazə vermədi. Ondan sonra daha heç bir film də çəkmədi. 8. Ən"bəxtli”Azərbaycan filmi "Güllələnmə təxirə salınır” filmi yalnız möcüzə nəticəsində "sağ qalıb”. Maddi çatışmazlıq səbəbindən çəkilişləri on il müddətinə təxirə salınan filmin rejissoru Ələkbər Muradov onu yenidən diriltmək istədikdə əvvəllər çəkilən lentləri tapa bilmir. Uzun çək-çevirdən sonra filmin yazıldığı lentlər Moskvada tapılır. Lakin necə? - Rejissor kinostudiyanın zirzəmisindən min bir çətinlik hesabına tapdığı lentlərin yararsız hala düşdüyünü görür. Artıq kimsə inanmırdı ki, onlar nəyəsə yaraya biləcək. Amma rejissor inamını itirmir. Lentləri uzun fasilədən sonra yararlı hala gətirir. Nəticədə bu gün də maraqla izlınilən əmircanlı Xan haqqında filmi bizə qaytarır. -23- 9. Oskarın qısa siyahısına ən real namizəd olmuş Azərbaycan filmi Bu, yuxarıda haqqında danışdığımız "Çölçü” filmidir. Filmin əsas uğuru ilk dəfə olaraq nüfuzlu "Oskar” mükafatının "Ən yaxşı xarici film” nominassiyasına təqdim edilərək, uzun siyahıya düşməsidir. Filmin rejissoru Şamil Əliyevin vaxtilə bu sətirlərin müəllifinə verdiyi müsahibədə "Çölçü”nün "Oskar”ın qısa siyahısının bir addımlığında olduğunu, lakin müəyyən səbəbdən ora düşə bilmədiyini vurğulayıb. 10. Ən çox filmə çəkilən 3 Azərbaycan aktyoru Xalq artisti Şahmar Ələkbərovun adıyla bağlı 148 ekran işi var. Təbii ki, bunların hamısı onun çəkildiyi bədii filmlər deyil. Bu rəqəmə aktyorun çəkildiyi bədii və sənədli filmlər, ondan bəhs edən sənədli proqramlar, rejissor kimi çəkdiyi bədii və sənədli filmlər, ən nəhayət səsləndirdiyi filmlər daxildir. Rasim Balayevdə bu rəqəm 113, Həsən Məmmədovda isə 73-dür. 11. Xarici ölkələrdə ən çox filmə çəkilən aktyor Bu aktyorumuz, Xalq artisti Tariyel Qasımovdur. O, Türkmənfilm, Tacikfilm, Özbəkfilm, Mosfilm, DEFA (Almaniya) studiyalarında aşağıdakı filmlərə çəkilib: "Rüstəm və Söhrab”(Tacikistan), "Qızıl rəngi” (Türkmənfilm), "Çilidə gecə” Mosfilm), "Əlvida, yaşıl yay” ( Özbəkfilm), "Həyatın mənası” (Özbəkfilm, 2 seriyalı), "Odlu yollarla” (Özbəkfilm, 17 seriyalı), "Sahib” (Özbəkfilm), "Sonya raport verir” (DEFA, 2 seriyalı). 12. Filmlərə ən çox mahnı bəstələyən bəstəkarlarımız İlk yerin sahibi böyük bəstəkar Emin Sabitoğludur. O, bədii film, televiziya filmləri və sənədli film - proqramlara ümumilikdə 91 musiqi bəstələyib. Tofiq Quliyevdə bu rəqəm 71-ə, Polad Bülbüloğluda isə 50-ə çatır. -24-
Qarabağ harayının Azərbaycan filmlərində əks sədası Tarixi hadisələrin sənətdə əks olunması, bədii ədəbiyyata, kinoya çevrilməsi üçün vaxt lazımdı. Ən azı ona görə ki, zaman bir çox şeylərə daha ayıq, sakit, soyuqqanlı baxmağa kömək olur. Eyni zamanda, tarixin ədaləti də hər şeyi yerbəyer edincə bir çox həqiqətlər üzə çıxır və bu həqiqətlərin sənət dili ilə deyilməsi, ifadəsi yerinə düşür. Tarixi faciələrin sənətdə əksi isə daha çətindir. Çünki elə hadisələr var ki, onların üzərindən neçə il keçir keçsin, yenə ağrıdır, yenə sızıldadır və bəzən bu duyğular, emosiyalar gerçək sənətin yaranmasına mane olur. Bəzən yazıçılarımızı, şairlərimizi, kino xadimlərimizi Qarabağ mövzusunda kifayət qədər iş görmədiklərinə görə qınayırlar. Xatırlayıram, bir dəfə qardaş Türkiyədə belə, mötəbər tədbirdə çıxış edən məmur “indi Azərbaycan sənət adamlarının Qarabağdan savayı mövzusu olmamalıdı” - demişdi. Bəlkə də... Bəlkə dərinə gedəndə doğrudan da belədir. Qarabağ boyda dərdimiz varsa, eşqdən, sevgidən, gündəlik həyatdan, məişətdən yazmaq, danışmaq, hələ üstəlik, səhər-axşam TV ekranında çalıb-oynamaq ciddi qüsurdu. Amma məsələ burasındadır ki, ürəklə yazmaq, o faciəni bütün tərəfləri ilə ifadə etmək üçün qələbə lazımdı, tarixi qələbə. Nə qədər pafoslu səslənsə də, ədalət zəfər çalmalıdı. Yalnız o zaman onsuz da emosional, həssas olan sənət adamları hadisələrə sakit baxıb yaza, yarada bilərlər bu mövzuda. Bu mənada Qarabağ mövzusunun kifayət qədər yazılmamasına, çəkilməməsinə ciddi bir səbəb çıxılmazlıqdı. Əlbəttə, sənət ağrıdan yaranır, amma uduzmuş adam kompleksi hər zaman mane olur. Amma bununla belə, özündə güc, iradə tapıb faciələrimizə daha sakit, ayıq gözlə baxmağa çalışan və bu mövzuda təsirli əsərlər yazıb-yaradan sənətkarlarımız da var. İstər Azərbaycan ədəbiyyatında, istərsə də kinosunda bir neçə bu cür əsərin adını çəkmək olar. Son illərdə isə kinomuzda Qarabağ problemi ən fərqli yönlərdən çəkilib,göstərilib. -25- “FƏRYAD” Azərbaycan kinosu tarixində müharibə haqqında çəkilmiş ən təsirli filmlərdən biri, bəlkə də elə birincisi Ceyhun Mirzəyevin “Fəryad”ıdır. 1993-cü ildə, müharibənin davam etdiyi, hər gün cəbhədən bəd xəbərlərin gəldiyi, torpaqları ardıcıl itirdiyimiz zamanda ekranlaşdırılıb “Fəryad”. Ssenari müəllifi Vaqif Mustafayev olan film bu iki sənətkarın (Vaqif Mustafayev, Ceyhun Mirzəyev) növbəti uğurlu işidir. Hələ 1985-ci ildə Mövlud Süleymanlının ssenarisi əsasında “Bəyin oğurlanması” filmini birgə ekranlaşdırmışdılar. Və elə o zamandan bu iki insanın yumoru, ironiyası filmi tamaşaçıların sevimlisinə çevirmişdi. “Fəryad”ın isə mövzusu ayrı, ağrısı dərindir. Amma yenə də həm Vaqif Mustafayev, həm də Ceyhun Mirzəyev ironiyası, yumoru filmə ayrı bir intonasiya gətirib. “Fəryad” qanlı-qadalı bir zamanda çəkilməsinə baxmayaraq, ümidlə, işıqla dolu bir filmdir. Həmçinin, bu əsər real azərbaycanlı və erməni xarakterini dəqiq ifadə etməsi baxımından fərqlidir. “Ögey ana” filmindən yaxşı tanıdığımız İsmayıl böyüyüb, vuran-tutan, dəliqanlı bir kişidir. Və indi vətəni faciəylə üz-üzə durduğu bir vaxtda ön cəbhədədir. Bəli, “Fəryad”ın qəhrəmanı İsmayıl həmin o gül-çiçəyə qoşulub “Kəndimiz” deyə oxuyan, amma həm də bacısından ötrü dağlara itburnu çiçəyi yığmağa gedib həyatını təhlükəyə atan adamdır. Bəlkə müəlliflərin ən uğurlu tapıntısı elə budur. O uşaq, ipə-sapa yatmayan, ərköyün, amma həm də saf ürəkli İsmayıl məhz belə adama, “Fəryad”da qız uşağına işgəncə verdiyi üçün erməninin üstünə qorxmadan şığıyan, qisasını almadan dincəlməyən qeyrətli bir kişiyə çevrilməliydi.Bütün bu sənət elementləri ilə, tapıntılarıyla bərabər daha təsirli olan, əlbəttə, reallıqdır. Filmdə Xocalı soyqırımı, orda iştirak edən real insanlar, canını götürüb qaçan adamların danışdıqları əks olunub. Ümumiyyətlə, Xocalı haqda faktları araşdıranda, mərhum Milli qəhrəman Çingiz Mustafayevin çəkdiyi kadrlara baxanda adama elə gəlir ki, bunlar heç bir sənətin, heç bir fantastik təxəyyülün, yaxud dəhşət filmləri müəlliflərinin düşünə, -26- uydura bilməyəcəyi tükürpədici olaylardır. Qarabağ qazisi mərhum Mehman Hüseynov filmdəki İsmayılın prototipi olub. Mehman da eynən İsmayıl kimi son ana qədər müqavimət göstərib, gülləsi bitəndən sonra yaralı vəziyyətdə əsir düşüb. Amma bunlar hamısı zahiri faktlardır. Film isə daha dərin və əslində tarixi məsələləri göstərir. “Fəryad”ın məziyyətlərindən biri də hadisələrə, daha doğrusu, ermənilərə ironiya ilə yanaşmasıdır. Dünyanın yaxşı tanıdığı erməni xarakteri filmdə bütün çalarları ilə əks olunub. Bu mənada məktəb müəlliməsinin uşaqları əsir türkə - İsmayıla baxmağa gətirməsi, Məlik Dadaşovun canlandırdığı Armen Xaçaturyansın körpə uşağı dizinin üstünə qoyub “bu, türkdü, bizim düşmənimizdi” deməsi, avtomatdan atəş açmağı barmaqları ilə immitasiya etməsi, yaxud da erməninin Azərbaycan mahnısını öz xalq mahnısı kimi oxuması və s. detallar xeyli dəqiq işlənib. Erməni xarakterinin bir az da şişirdilərək ironiya edildiyi məqamlar da gülüş doğurur. Müəllimin uşaqlara erməni şairəsi Silva Kaputikyanın əsərindən gətirdiyi fikirləri absurdluğu ilə gülməlidir; sən demə, Kolumb Amerika sahillərinə yanaşanda onun yanında bir erməni də varmış və səyyahlar yerli əhaliylə həm də qədim erməni dilində danışıblar. Bu cür elementlər ermənilərin sadəcə dünya tarixində yerlərinə aid iddialarının yox, həm də Qarabağın onlara məxsus olması haqda əfsanələrinin puçluğunu,göstərir. Amma bütün bu puç əfsanələrdə, absurdluğu ilə dəhşətə gətirən iddialarda o qədər “ardıcıldırlar” ki, bu qonşularımız. Bir müddət internetdə araşdırmalar aparıb erməni ədəbiyyatı, kinosu haqqında bilgilər almağa çalışırdım. Yəni doğrudanmı bu millət bütün zamanını, sənətini, istedadını yalnız bir ideyaya, özünü qədim və zəngin xalq kimi “sübut” etməyə, “Böyük Ermənistanın” xülya olmadığını anlatmağa sərf edib?! Qəribədi ki, bir neçə istisnanı çıxmaq şərtiylə bütün erməni ədəbiyyatının, sənətinin, kinosunun təbliğat vasitəsi olduğunu gördüm. Hətta son illərdə, müasir texniki effektlərlə çəkilmiş 1988-ci il Ermənistanda baş verən təbii fəlakətdən bəhs edən “Zəlzələ” adlı filmdə də insanı pis mənada -27- heyrətləndirən bir səhnə var; zəlzələdən sonrakı dağıntıların altından zorla çıxıb canlarını qurtaran qoca ər-arvad evlərinin-eşiklərinin yerlə yeksan olduğunu görüb kədərlənirlər. Qadın kişidən “bəs necə yaşayacağıq, evimiz dağılıb?” - deyə soruşanda kişi gülümsünərək cavab verir: “Min illər necə yaşamışıqsa, o cür...” Bu kiçik səhnə bir daha təsdiq edir ki, erməni sənəti, beyni, yaddaşı, düşüncəsi yalnız bir şeyə - yalanın sübutuna, ən fərqli şəkildə ifadəsinə həsr olunub. Bu mənada “Fəryad” düşmənə çox sakit, ayıq, həm də ironik bir baxış ortaya qoyur. Amma daha uğurlu olan odur ki, filmdə “baxın biz necə yaxşıyıq, onlar isə pisdirlər” mesajı yoxdur. Armenin qardaşı qızının “faşistlər də əsirlərə yemək verirdilər” deyib İsmayıla yemək gətirməsi, yaxud Bakı ermənisi olan həkimin nostalji duyğulara qapılıb Bakını xatırlaması, xoş sözlər deməsi, İsmayıla mərhəmət göstərməsi filmin, ümumiyyətlə hadisənin pafosunu yox edir. Hər xalqın pis də var, yaxşısı da... İntəhası pislərin, yaxud yaxşıların çox, ya az olması, millətin hansı dalğada tərbiyə edilməsi ayrı bir mövzudu. Bu düşmənçiliyin tarixi qədimdi. Hələ Mirzə Cəlil “Kamança”sında danışırdı bundan. Elə “Fəryad”da İsmayılın evi yandırmaması, körpəyə yazığı gəlməsi Mirzə Cəlil ideyasının davamıdır. Və ermənilərin sadəcə şok, heyrət içində ona tamaşa etməsi çox şey deyir. Erməni bunu heç cür başa düşə, anlaya bilməz. Ona görə fasiləsiz suallar verir: “Axı sən evi niyə yandırmadın, düşmənin evini yandırmalı idin...” İsmayıl “Körpə uşağa qıymağa necə bəraət qazandırmaq olar axı?” - deyəndə erməni arvadlarının gözü heyrətdən bərəlir. Bəli, bu, qadına, uşağa, yaşlıya, cavana baxmayıb vəhşiliyindən qalmayan erməni üçün inanılmaz olaydı.. Sonda müəlliflər kiçik bir simvolla ermənilərin mahiyyətini, “dəyərini” göstərirlər. Film boyu yuxusuna gah başsız, gah əlsiz, gah ayaqsız girib “Qarabağ, dərdim mənim” deyən Xorendən danışan erməni qadın İsmayılın dəyişdirilməsini istəyir. Armen isə “Sən elə bilirsən ki, Xoreni buna dəyişərlər?” deyə aşağılayır İsmayılı. Amma sonda bizimkilər tək bir İsmayıla görə onlarla ermənini əsirlikdən buraxır, dəyişirlər. O səhnə, körpünün üstündə qara-qura, kifir -28- ermənilərlə üzündən nur yağan İsmayılın dəyişdirildiyi səhnə çox şey deyir, həmçinin, uzaqlardan gələn səs, İsmayıl deyə çağıran qadının hayqırtısı da müəlliflərin ismarışıdır. “Fəryad” filminin məziyyətləri sırasında aktyor oyununu xüsusi qeyd etməliyəm. Ceyhun Mirzəyev bu filmin çəkilişləri zamanı o qədər həyəcan keçirib, bu ağrıları o qədər ürəyinə salıb ki, infarkt olub. Bir il sonra da bu əfsanəvi insan dünyasını dəyişdi. Çəkiliş zamanı hər şeyin təbii olması üçün tərəf müqabillərindən onu doğrudan da vurmalarını xahiş edirmiş... Kim bilir, bəlkə əslində içini sızladan mənəvi ağrılarını belə fiziki işgəncələrlə keyidirmiş. Həmçinin, əsir düşməmək üçün son gülləsini başına çaxan Hacı İsmayılovun da oyunu xeyli təsirlidir. Və Məlik Dadaşovun Armen Xaçaturyansı... Hər dəfə filmə baxanda uşaqlığımız yada düşür. Məlik Dadaşov rolunu o qədər məharətlə, dəqiq oynamışdı ki, biz o zamanın uşaqları bu “erməniyə”, hər dəfə torpaqlar alınanda “Laçını aldıq”, “Şuşa bizimdi” deyib atılıb düşən “düşmənə” nifrət edirdik. Bütün qəlbimizlə nifrət edirdik ona... Amma boya-başa çatdıq və başa düşdük ki, bu hisslərimiz onun sənətinin, istedadının böyüklüyündən imiş. “Fəryad” ifadə etdiyi bütün faciə ilə, ağrı ilə bərabər, həm də işıqlı hisslər, ümid oyadır insanda. Ən azından o filmdən sonra məşhurlaşan, məktəblilərin dilindən düşməyən, bəstəkar Cavanşir Quliyevin “Azərbaycan əsgəri” marşı bu gün də qələbə marşı kimi səslənir... -29- “XOCA” Anarın “Otel otağı” povesti əsasında rejissor Rasim Ocağovun ekranlaşdırdığı eyniadlı filmdə unudulmaz bir səhnə var. Gecəyarısı qapını döyən tanınmaz hala düşmüş qohumu Lətifə (Mehriban Zəki) Kərim Əsgəroğlunu (Fəxrəddin Manafov) sarsıdır. Xocalıda ailəsinin, özünün başına gələnlərdən danışır, amma həm də bütün siması ilə bu dəhşəti ifadə edir: “Ermənilər dörd gün vaxt verdilər ki, hamı Xocalıdan çıxıb getsin. Aldatdılar bizi. İki-üç saatdan sonra atışma başladı. Özümüzkülər də aldatdı bizi. Arvadlar söz qoyduq ki, mina tarlasına gedək, özümüz partlayaq, tanklarımız üçün yol açaq. Qoymadılar. Aldatdılar bizi. Kamal dedi ki, sən qonşu Bilqeyis arvadla çıx kənddən. Biz burda qalacayıq. Axıracan vuruşacayıq. Razı olmadım. Balacanı - Səmayəni, qızımı deyirəm - Bilqeyis arvada tapşırdım, özüm qaldım. Əvvəlcə Adili vurdular, sonra Kamalı... Eşitdim ki, meşədə Bilqeyis arvadı da vurublar, amma uşağa güllə dəyməyib. Düşdüm meşələrə, iki gün gecə-gündüz axtardım Səmayəni, axır tapdım meyitini. Güllə dəyməmişdi. Donub ölmüşdü. Qarın içində iməkləyib, iməkləyib tifil, sonra donub ölüb. Balaca əlləri eyzən tikan içində idi. Tikanların hamısını bircə-bircə çıxartdım, qəbir qazıb basdırdım balamı”. Bədii ədəbiyyatda gerçək həyatı birbaşa axtarmağın əleyhinə olan Anar müəllim söhbətlərimizin birində bu səhnə haqqında sualıma cavabında etiraf etdi ki, məhz bu yerdə heç nəyi uydurmayıb. Doğrudan da belə qadın varmış, donub ölmüş balasının balaca əllərini tikanlardan təmizləyib dəfn edən “iztirabın heykəli” Lətifə yazıçı təxəyyülünün yox, erməni vəhşiliyinin məhsuludur. Vahid Mustafayevin də “Xoca” filmi məhz bu cür real, olmuş hadisələri əks etdirdiyi üçün dözülməzdir. Bundan əvvəl Qarabağ mövzusunda “Bulaqıstan”, “Seçilən”, “Yaddaş” filmlərini çəkən rejissor “Xoca”da Xocalı faciəsinin həm görünən, həm də görünməyən, “pərdəarxası” məqamlarını incəliklərinə kimi göstərib. Müsahibələrindən birində Vahid Mustafayev real hadisələri toplamaq üçün xeyli əziyyət çəkdiyini demişdi: “Filmlə bağlı azı 27 adamdan -30- müsahibə götürmüşəm. Bu hekayələri onlar danışıblar. Bu filmdə bir dənə də Xocalıda olmayan hadisə yoxdur. Bundan da çox hadisələr olub, mən hamısını filmə sala bilməmişəm”. Bəli, Xocalı bir ekran əsərinə sığmayacaq qədər “miqyaslıdır”. Amma bununla belə, “Xoca” filmi bütün o mühit, o zamanki hökümət və faciənin özü haqqında dolğun təsəvvür yaradır. Axı o hadisələrin üstündən elə də çox vaxt keçməyib?! Bizlər o zaman uşaq olsaq da, valideynlərimizin televiziyada o sənədli kadrlara baxıb ağladıqlarını görmüşük. Hələ pafoslu bəyanatlar verən rəhbərlər də, yalandan qara-qışqırıq salıb əslində öz kefində olan “siyasi” fiqurlar da yaxşı yadımızdadı. “Xoca” təkcə Xocalının özündə yox, ondan kilometrlərlə uzaqda, mərkəzdə baş verən faciələri də gözlərimiz önündə canlandırır. Film iki gəncin sevgisindən bəhs edir. Şəhərli qızı Günellə (Nigar Bahadırqızı) Xocalıdan olan Ələkbər (İlqar Musayev) toya hazırlaşırlar. Günelin atası vəzifəli biri, yuxarılara yaltaqlanmaq üçün fürsəti əldən verməyən Ayaz (Telman Əliyev) qızının toyundan belə, istifadə edir. Kimlərisə toya dəvət edib münasibətlər qurur. Amma elə bu vaxtda Ələkbər və onun kimi bir çox dostları, Xocalı sakinləri düşmən gülləsinin qabağında, odun-alovun içərisindədirlər. Müəllif Xocalıdakı qətliamla eyni vaxtda Bakıda yeyib-içən, Qarabağın şərəfinə sağlıqlar deyən “yuxarıları” göstərir. Arxadan, ancaq daz başı görünən dövlət məmuru Qarabağın təhlükə altında olması söhbətlərinin hamısını inkar edir: “Şaiyədir, sakitlikdir, Xocalı getsə, başıma güllə çaxacam!” Nə qədər tanış sözlərdi, deyilmi? Və dönə-dönə təkrar edirəm ki, axı bütün bunlar həm də keçmişimizdir?!Bu gündən baxanda isə o keçmiş daha ağır gəlir adama... “Xoca” bir yanda eyş-işrət içində yaşayıb vətən hayında olmayanları da göstərir, amma eyni zamanda, son nəfəsinədək mübarizə aparan, təslim bayrağı qaldırmayan, axırıncı gülləsinədək vuruşan əsl vətənsevərləri də diqqətdən kənar qoymur. Bu mənada ov tüfəngi ilə Ələkbərin yanından çəkilməyib mövqeyi müdafiə edən qoca kişi filmin ən təsirli personajıdır. O məqamda ki, Ələkbər onun öldüyünü görür, “daha bu vətəni heç kəs sənin əlindən ala bilməz” - deyir. -31- Elə bu yerdə müharibənin, torpaq uğrunda döyüşün fəlsəfəsi haqqında düşünür insan. Görəsən, hansı yaxşıdı, döyüşüb, yurdunun, yuvanın dağılmasını, vətəninin məğlub vəziyyətini görmədən ölmək, yoxsa sağ qalıb gələcəyə ümidlərlə yaşamaq?! Bilmirəm! Əslində hər ikisi ağırdı. Yaxşı olan yalnız sülhdü... Amma! Nə etməli ki, min-min illərdir dünya dəyişir, inkişaf edir, daha sivil olur guya, amma insan nəfsinə, hərisliyinə qalib gələ bilmir! “Xoca” filminin başlıca məziyyəti vəhşiliyi göstərməməsidir. Əlbəttə, müasir texniki imkanlar Xocalıda törədilən vəhşilikləri ən real şəkildə təqdim etməyə imkan verərdi, amma müəllifin niyyəti bu deyil. Faciənin həm ayrı-ayrı insanların taleyinə təsirini, həm də ümumiyyətlə millətin xarakterində buraxdığı izləri göstərməkdi məqsəd. Məsələn, ermənilər tərəfindən vuruşan ruslarla bərabər poçtda işləyən Mehribana (Mina Sovetski) aşiq olan Yura (Azər Aydəmir) da var filmdə. Əvvəlcə yüngülməcaz görünən Mehribanın döyüş anında tamam başqa qoçaqlığı, mərdliyi, insanlığı üzə çıxır. Yaxud həmişə ermənilərin tərəfkeşi kimi görünən rusların içərisində Yura kimisi də varmış... Bütün bu detallar, müharibənin, ümumiyyətlə ekstremal vəziyyətlərin insan xislətini necə üzə çıxarmasını göstərir. Həm də müəllif “dünya yaxşı insanlardan xali deyil” ideyasını verir. Həmçinin, “xoca” adlı üzüyün Günelə ötürülməsi yenə də ümidin, işıqlı gələcəyə, ədalətin yerini tutacağına inamın simvoludur. “DOLU” Qarabağ mövzusunda çəkilən filmlərin bir çoxu yarımçıq, ya da sürreal sonluqlu görünür adama. Bu mövzuya müraciət sənətkarlar ümidi, gerçəkləşməmiş arzuları, bəzən də öləziyən inamı ifadə etmək üçün müxtəlif üsullara əl atmalı olurlar. Bu mənada Aqil Abbasın eyniadlı romanı əsasında rejissor Elxan Cəfərovun çəkdiyi “Dolu” filmi müxtəlif janrların, ovqatların sintezini təcəssüm etdirir. Filmin elə ilk kadrlarından iri-iri dolular yağır göydən... Əslində, göydən od yağan bir dövr, məkandı filmdə təsvir olunan, amma hər şey odun-alovun yox, dolunun yağmasıyla başlayır. Məmməd Səfa – -32- komandir bir az ağır, bir az iti addımlarıyla gedir, qarşısına çıxana ötkəm tapşırıqlar verir. Elə bu həyəcanlı, narahat söhbətlərdə də müharibə, təhlükə ab-havası duyulmağa başlayır. Qarabağ mühitini, koloritini yaxşı bilən, bölgənin folklorundan tutmuş lətifələrinə kimi bir çox özəlliklərini əsərlərinə, ədəbiyyata gətirən Aqil Abbas “Dolu”da da Qarabağ ab-havasını yaradıb. Həmçinin, müharibə zamanı eşitdiyi, bildiyi, şəxsən müşahidə etdiyi bir çox real hadisələri önə çəkib, o çətin şəraitdə və vəziyyətdə yerlilərin son anadək mübarizəsini göstərməyə çalışıb. O dövrün tariximizə vurduğu ən böyük yaralardan biri də “qaçqın” mövzusu oldu. Bir qayda olaraq böyük faciələr zamanı həmişə hər kəsgünahkarı axtarmağa çalışır. Və nədənsə bu hadisələrin, itikilərimizin səbəblərindən danışanda siyasi başısoyuqluğu yox, yerli əhalinin qaçmasını, torpağı müdafiə etməməsini qabardanlar daha çox idi. Bəlkə sadəcə çoxlarına bu, sərf edirdi, ona görə.”Dolu” filmində bütün bu məqamlar ayrı tərəfdən göstərilir, ev-eşiyini tərk gedib gedənlərdən daha çox qalanların, canını qurban edənlərin duyğuları iri planda göstərilir. “Dolu” filmi döyüş səhnələrinin canlılığına, Drakon (Rza Rzayev), Pələng (Elvin Əhmədov) kimi yeni qəhrəman xarakterlərinə görə başqa filmlərimizdən fərqlənir. Amma eyni zamanda burda təmkinli bir ana obrazı, Gülzar Qurbanovanın canlandırdığı qəhrəman da Azərbaycan qadınının mətanətini göstərir. Gülzar Qurbanovanın oğlu ilə yarıqaranlıq otaqda qısa, kəsik dialoqu müharibəni tamam ayrı estetikada əks etdirir. Bu mənada müharibənin sadəcə döyüş kadrlarından yox, həm də insanların üzündən yağan hüzündən, qorxudan, kədərdən duyulması rejissorun uğurudur. Üstəgəl filmin bəstəkarı Polad Bülbüloğlunun da musiqiləri bütün bu ovqatları, hadisələri bir az da təsirli edir. Qarabağ müharibəsindən bəhs edən bir çox filmlərdə, həmçinin elə “Xoca”da, “Dolu”da köməksizlik bir ideya olaraq göstərilir. “Xoca”da komandir durmadan Ağdamla əlaqə saxlayıb kömək istəyir, az qala yalvarır ki, silah-sursat göndərsinlər. “Dolu”da Fuad Poladovun canlandırdığı katib elə hey telefonla danışır, silaha, köməyə ehtiyac -33- olduğunu deyir, yalvarır, qışqırır, tələb edir... Həm “Xoca”, həm də “Dolu” müəllifləri o zamanki mövcud durumu əks etdiriblər bu detallarla. Amma üstündən illər keçsə də, nəticə bəlli olsa da, məğlubiyyətdən daha çox o köməksizlik, əli heç hara çatmayan insanların telefon dəstəyinə qışqırdığı sözlər yandırır insanı... Bir neçə il öncə “Ruhlar şəhəri” kitabının müəllifi Vahid Qazi ilə söhbət edəndə Ağdama mütləq qayıdacağımızı, həm də xəyalların Ağdamını yenidən yarada, tikə biləcəyimizi söyləmişdi. “Dolu” filmində də sonda ruhlar o dəmir səddi, yalançı sərhədi keçib Ağdama qayıdırlar... Ruhlar şəhərinə çevrilir Ağdam... “YOLLAR UZANAN GÜN” Bu günlərdə yazıçı Novruz Nəcəfoğlunun povestləri əsasında ekranlaşdırılan, rejissor Ceyhun Şüküroğlunun “Yollar uzanan gün” filmi tamaşaçılara təqdim olundu. Yazıçının “Yollar uzanan gün” və “Ağ qayadan atılan güllə” əsərləri əsasında çəkilən film bir insanın, yoldaşını itirmiş, balalarını başına yığıb ömrünü sürən tənha bir kişinin ağrısını təsvir edir. Qızının toyuna hazırlaşan Rəhman kişi (Təvəkkül Əhmədov) oğlunu itirir, amma bunu ailəsindən gizli tutub xeyir işi saxlamır. Filmdə bayağılaşan zəmanə, insanların yadlaşması, bir-birini duymaması və bütün bu dəyişən dünyanın içində köhnənin adamı olan Rəhmanın yalqızlığı göstərilir. Müəlliflər gəlinlik paltarına düşən ləkə kimi müxtəlif açıq, yaxud mətnaltı simvolların vasitəsiylə faciənin qaçılmaz olduğunu deyirlər. Qədərdən, taledən qaçmaq olmaz əlbəttə. Amma müharibənin çoxdan bitdiyi, atəşkəsin elan olunduğu bir zamanda nə faciə?! “Yollar uzanan gün”ün ötürdüyü mesaj odur ki, müharibə bitsə də, o ağrı keçməyib. Və Qarabağ qayıtmasa, keçməyəcək. Elə Rəhman kişinin evinin açarlarını qoruyub saxlaması, bir oğlunu itirsə də, yenə kiçik oğluna açarları verib, bəlkə evimizə yolun düşə - deməsi ümidlə qarışıq gözləntinin göstəricisidir. Filmin sonunda Rəhman kişi əzabını, təkliyini leysan yağışın altında ovudur, ürəyini yağışa açır. Bu da Novruz Nəcəfoğlu əsərlərindəki başqa bir ideyanın, insanın -34- təbiətlə vəhdətdə olmasının, təbiətin parçası kimi qavranmasının ifadəsidir. “Yollar uzanan gün” müharibədən daha çox ermənilərin bu gün törətdiklərinin, daha doğrusu, davam etdirdikləri faciələri qabardır. Əlbəttə, Fikrət Qoca haqlıdı, “Ağlamaq üçün ən gizlin yer leysan yağışın altıdı”... Amma film sadəcə gizlində ağlamağa yox, həm də açıqda döyüşməyə çağırır! Daha öncə Qarabağ mövzusunda filmlərin daha çox simvolik, sürreal sonluqlarla bitdiyini vurğuladım. Fikirlərimi ümumiləşdirib təkrar da olsa sadalamaq istəyirəm. “Fəryad”da qadının İsmayıl deyib çağırışı, yaxud “Xoca”da sadəcə “xoca” adlı üzüyün qorunub saxlanılması, “Dolu”da ruhların sərhədsiz filansız Ağdama keçib getməsi, Rüfət Əsədovun “Arxada qalmış gələcək” filmində balaca oğlanın qaçqın vaqonlarını hərəkətə gətirməsi ümidin simvoludur. P.S. Amma biz Qarabağ mövzusunun, Qarabağ adlı filmin real sonluğunu gözləyirik. Heç bir sənət meyarlarına sığmayacaq ən pafoslu, ən hündürdən deyilmiş “QƏLƏBƏ” mesajını! -35-
Azərbaycan kinosunun yaranmasının 120 illiyi ilə əlaqədar olaraq kitabxanaların qarşısında duran vəzifələr Tarixi-mədəni irsin,əxlaqi-mənəvi dəyərlərin təbliğində mühüm rolunu nəzərə alaraq Azərbaycanın kinosunun 120 illiyinin ölkənin mədəni həyatında əlamətdar hadisə kimi qeyd edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 31 yanvar 2018-ci il tarixdə sərəncam imzalamışdır. Biz də həmin sərəncamla əlaqədar MKS-in görəcəyi işlərə dair tədbirlər planı hazırlamışıq.Tədbirlər planına əsasən kitabxanamızda “Azərbaycan kinosu-120” başlıqlı sərgi, ”Azərbaycan kino tarixinə qısa səyahət”başlığı altında slayd ,”Azərbaycan kinosunun yaranma tarixi” haqqında məruzə oxunuşu təşkil olunub. Kitabxanamızda olan Azərbaycan kinosuna aid ədəbiyyyatlardan hazırlamış “Azərbaycan kinosu -120” adlı tövsiyyə ədəbiyyat siyahısını tərtib edib sizə təqdim edirik: 1.Dadaşov Aydın.-Rejissor Arif Babayev./elmi red.İlham Qazızadə.,rəy.Rafiq Sadıqov,Abbas Əliyev.-Bakı.:Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi,2006.-181s.-60q. 2.Muxtar Avşarov:Sənətdə.Həyatda.Xatirələrdə.-/tərt ed. R.Avşar.-Bakı.:Avşar,2009.-102s.,şəkilli:İSBN 5-87459-133-8:5 AZN 3.İlham Rəhimli.-Yaşadan əbədi Yaşar./elmi red.İsrafil İsrafilov.,red.Məryəm Əlizadə.-Bakı.:APOSTROF,2012.-256s.-İSBN 978 9952 40 44 101:27,70 AZN 4.Stanislavski K.S.-Seçilmiş əsərləri.II cilddə. /C.II. ”Təbəssüm”yaradıcılıq prossesində öz üzərində iş.-tərc.ed.Zakir Abbas.,red.Umud Rəhimoğlu.-Bakı.:Avrasiya pres,2011.-384səh.-İSBN 978-9952-8142-4-8 :18,88 AZN 5.Ələsgərli Çingiz.-Sənətkar ömrü.-Bakı.:Təhsil,2014.-152səh.-19 AZN -36-
6.Rəhimli,İlham.-Səhnədə məliklik eşqi./red.Mustafa Çəmənli.-Bakı.:Aspoliqraf,2014.-232səh.-27,53 AZN 7.Təranə Valid.-Doxsan imza(Mədəniyyət yazıları silsiləsi)./red.Qulu Abbas.-Bakı.:Şərq-Qərb,2014.-424səh.-İSBN 978-9952-404-10-4: 8.Azərbaycan kino tarixi oçerkləri./red.Əlisəftər Hüseynov.-Tural-Ə,2001.-280səh.- 9.Rafiq Quliyev.-Azərbaycan səssiz kinosunun təsvir irsi.(Dərs vəsaiti).-Bakı.:Təhsil,2009.-184səh.- 10.Aydın Kazımzadə.-Üzeyir Hacıbəyov və kino./rəy. A.Dadaşov,;red.M.Bəyişli.-Bakı,:Nağıl evi,2005.-127səh.-8500AZM 11.Talıbzadə Aydın.-Mehdi müəmması və ya sənətdə konseptual hamletizm./elmi red.Ə.Vəliyev.-Bakı.:Elm və təhsil,2009.-384səh.-14,87 AZN 12.Kazımzadə Aydın.-Azərbaycan kinematoqrafçıları. (Portretlər).III buraxılış.-Bakı.:Təhsil,2012.-224səh.-5 AZN 13.Qurbanov M.;Ç.Rəhimov.-Cavanşir Məmmədov.-Bakı.: İşıq,1976.-51səh.-0,60AZN 14.Sadıxov,Nazim.-Azərbaycan kinorejissorları (Portpetler). -rəyçi-F.Səfiyev.-Bakı.:İşıq,1988.-160səh.,şək-İSB №5 -89650-025-4 :0,90 AZM 15.Dadaşov,Aydın.-Kinoşünaslıq(Dərslik).-/elmi red.R.Bədə- lov. -Bakı.:Elm və təhsil,2009.-540 səh.: -11,33 AZN 16.Aydın Dadaşov.-Rejissorluğun üslub problemləri(Cənnət Səlimovanın yaradıcılığı əsasında)./red. R.Məmmədova.; red.V.Xanoğlan.-Bakı.:Elm və təhsil,2012.-240səh.-12,37 AZN -37-
17.Ulduzə Qaraqızı.-Azərbaycan filmlərinin yaranma tarixindən.-red.H.Ömərova.-Bakı.:E.L.,2006.-688səh.-İSBN 109952-8101-0-5 : 5,90 AZN 18.Aydın Kazımzadə.-Kinooperator Kənan Məmmədov.-red.A.Dadaşov.-Bakı.:Mütərcim,2010.-272səh.,şək.-İSBN 978-9952-28-044-9 :5,00AZN 19.Aydın Kazımzadə.-Kinokamera gəzdirən adam./red. Şəhla Əmirli.-Bakı.:Şərq-Qərb,2016.-69səh.-İSBN 978-9952-509-60-1 :8,80 AZN 20.Aydın Kazımzadı.-Azərbaycan kinosu və müharibə. /red.M.Bəyişli.-Bakı.:Nağıl evi,2005.-195səh.-şək.,- 21.Dadaşov,Aydın.-Azərbaycan kinosu:mövzu,struktur, üslub,janr(monoqrafiya).-/elmi red.V.Qafarov.-Bakı.:CBS, 2015.-705səh.-5,00 AZN 22.Kazımzadə,Aydın.-Azərbaycan kinosu:II cild (Filmlərin izahlı kataloqu) 1898-2002.-elmi red.A.Salayev.-Bakı.:Nağıl evi,2003.-373səh.-İSBN9952-21-011-6 : AZN 23.Ulduzə Qafarova.-Azərbaycan filmlərinin yaranma tarixindən(II kitab)./elmi red.R.Rövşən.-Bakı.:E.L.,2010.-664səh.-İSBN 978-9952-438-55-0 :11,60AZN 24.Dadaşov,Aydın.-Dünya kinosu örnəklər kontekstində. (Dünya kinosunun 120 illiyinə itraf olunur)./elmi red.V.Qafarov.-Bakı.:Şərq-Qərb,2016.-688səh.-İSBN 978-9952-509-75-5 : 31,27 AZN -38- Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Şəki Mədəniyyət və Turizm İdarəsi Zaqatala rayon Mərkəzi Kitabxana Sistemi Azərbaycan kinosunun yaranmasının-120 illiyi (Metodiki vəsait) Zaqatala-2018 Redaktor: MKS-nin direktoru G.Məmmədova Tərtibçi: Abonoment bölməsinin müdiri M.Ömərova Kompyuter yiğanı və dizayn: Abonoment bölməsinin müdiri M.Ömərova Azərbaycan kinosunun yaranmasının-120 illiyi./ Metodiki vəsait.-red.G.Məmmədova .;tərt.edən. M.Ömərova;. -Zaqatala rayon N.Gəncəvi ad.Mərkəzi kitabxana.-Zaqatala,2018.-38c. Vəsaitdə Azərbaycan kinosunun yaranma tarixindən, səsli, səssiz dövr, müstəqillik illərindəki fəaliyyəti, Azərbaycan kino filmlərinin “ƏN”ləri haqqında, Qarabağ harayının Azərbaycan filmlərində əsk-sədası haqqında məlumat əldə edə bilərsiz. Vəsait geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulub. Vəsaitdən Azərbaycan kinosunun təbliği istiqamətində kitabxanaçılar da dəyərli məsləhətlər ala bilərlər. Zaqatala rayon N.Gəncəvi ad.Mərkəzi kitabxana,2018 \ Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Şəki Mədəniyyət və Turizm İdarəsi Zaqatala rayon Mərkəzi Kitabxana Sistemi
1.Sərəncam------------------------------------------------------------səh-3 2.Giriş------------------------------------------------------------------səh-5 3. KİNO SƏNƏTİNİN YARANMA TARİXİ. SƏSSİZ DÖVR (1920-1935)----------------------------------səh-6 4. AZƏRBAYCAN KİNOSU 1935-1988-Cİ İLLƏRDƏ. SƏSLİ DÖVR--------------------------səh-9 5. AZƏRBAYCAN KİNOSU MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ—----------səh-18 6. Azərbaycan film tarixinin "Ən”lərin-------------------------səh-21 7.Qarabağ harayının Azərbaycan filmlərində əks sədası------------------------------------------------------------səh-25 8.Azərbaycan kinosunun yaranmasının120 illiyi ilə əlaqədar olaraq kitabxanaların qarşısında duran vəzifələr------------səh-36 9.Tövsiyyə ədəbiyyat siyahısı------------------------------------səh-37 -39-
İstifadə olunan lingler 1.kino vikipediya 2.www.azerbaijan.az 3.www.azerbaijan.az 4. office@cinealliance.com 5.serqqapisi.az 6.Modern.az. 7.azertag.az/xeber Yüklə 165,92 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2