Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya texnologiyalari institutu
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.4. Mövzu üzr ə elmi araşdırmalar və nəşrlər
- 3.5. Az ərbaycanda uşaqların İnternetdə t əhlükəsizliyi probleminin həlli ilə bağlı görülən işlər
64
ə elmi araşdırmalar və nəşrlər Dünya alimləri tərəfindən İnternet mühitində uşaqların təhlükəsizliyi problemi ilə bağlı araşdırmalar, demək olar ki, son 20 ili əhatə edir. Müxtəlif elmlər arasında sinergetik münasibətlər bu sahədə də özünü göstərir. Bu problem tibb, pedaqog
ika, hüquq, psixologiya və s. sahələr üzrə tədqiqat aparan alim və mütəxəssislərin elmi araşdırma obyektidir. İnternet mühitinin uşaqların sağlamlığına, psixologiyasına vurduqları zərəri, kompüterdən, oyunlardan asılılığı, onlayn mühitdə uşaqların hüquqlarının pozulmasını, İnternet üzərindən uşaqlara qarşı olan cinsi istismarı, kibercinayətləri, zərərli məlumatların və s. yaratdığı problemlərin həlli yolları göstərilir. Aşağıda adları çəkilən alimlərin tədqiqatlarında müxtəlif yanaşmalara rast gəlmək olur. D.A.Boq
danovanın tədqiqatlarını məktəbyaşlı uşaqların İnternet mühitində qarşılaşdığı təhlükələrdən xəbərdar olması üçün məktəbin və ailənin birgə aparacağı işlər təşkil edir. Eyni zamanda Rusiya məktəblərində uşaqların İnternetdə təhlükəsizliyinin və hərtərəfli kibertəhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün Təhlükəsiz İnternet Mərkəzinin rolu qeyd olunur.
65
A.A Denisov un fikrincə onlayn-oyunlara aludəçilik təkcə güclü psixoloji amil deyil, həm də gözəl kompüter qrafikası və insanın ən müxtəlif tələbatlarının reallaşmasında geniş imkanlar nəzərdə tutur. Oyun zamanı tələbatın reallaşması sosial maneələr törətmir, yalnız şəxsiyyət tərəfindən öz fikirlərinə görə tənzimlənir. ABŞ Bredford Universitetinin psixoloqu, dünyada İnternet asılılığı üzrə tanınmış mütəxəssis, “İnternet Asılılığı Mərkəzi”nin yaradıcısı, Kimberly S. Young İnternetdən asılılığın kliniki və psixoloji problemləri, kibercinayətlər, İnternetdən müxtəlif asılılıqlarla bağlı çox sayda məqalələrin və kitabların müəllifidir. “3-6-9-12 Parenting Guidelines“ yaş qruplarında olan uşaqların İnternetdən asılılığının qarşısının alınması məqsədilə valideynlər üçün təlimatlar hazırlamışdır [48]. Valideynlərə kömək məqsədilə uşaqların kompüter oyunlarından asılılığın qarşısının alınması və vaxtın düzgün seçilməsi, yaşa uyğun vaxt bölgüsü və bir sıra məsləhətlər öz əksini tapmışdır [48]. Amerikalı müəlliflər, “Uşaq cinayətlərinə dair işlər üzrə araşdırma mərkəzi”-nin tədqiqatçıları hüquqşünas Janis Wolak, David Finkelhor, Kimberly J. Mitchell öz tədqiqatlarını uşaqların İnternet mühitində aldıqları zərbələr, 66
onlara qar şı cinayətlər, onlayn "canavarlar"ın azyaşlılara qarşı təhdidləri, İnternet təhlükələri ilə rastlaşan uşaqları cinayətə cəlb etmək istəyən insanlardan xilasetmə modelləri təşkil edir. Eyni zamanda onlayn cinayətkarların qurbanına çevrilmiş yeniyetmələr real həyatda görüşlərinin və şəxsi məlumatlarının yayılmasının qarşısının alınması üçün tövsiyələr hazırlanmışdır. Müəlliflər tərəfindən pedofillərin uşaqlara olan basqısı ciddi bir problem kimi araşdırılmış, onlara qarşı ciddi yanaşmalar olarsa, qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi, yaranmış təhlükə ilə bağlı müvafiq strategiyanın qa rşısının alınması göstərilmişdir. Hər üç müəllifin ayrı- ayrılıqda və birlikdə onlayn uşaq istismarı və onun həlli yolları ilə bağlı bir çox məqalələri vardır. Nottingham Trent Universitetinin psixoloqu Mark Griffits
in tədqiqat maraqlarını kiberpsixologiya, azartlı oyunlardan, v ideo oyunlardan asılılıq, ümumiyyətlə, İnternet asıllığının müxtəlif formaları təşkil edir. Türk iyə elmi mətbuatında uşaqların İnternetin zərərli təsirlərindən aldığı zərbələr, İnternet asılılığı, yaranmış təhlükələr, azyaşlı məktəblilərin kompüterin və İnternetin zərərli təsirlərindən qorunması, Türkiyə Cumhuriyyətinin Avropa EU- Kids təşkilatının üzvü olaraq layihə çərçivəsində
67
aparılan araşdırmalara Fatma Kubra Çelenin yazılarında rast gəlmək olur. Uşaqlara qarşı olan onlayn cinayətlər, şəkillər vasitəsilə İnternet üzərindən onların cinsi istismarı, oyunlardan və ya ümumiyyətlə, kompüterdən asılılıq, zərərli informasiyanın qəbulu və s. bu tipli problemlərlə bağlı məqalələr müxtəlif elmi jurnallarda şərh olunur. “Journal of Adolescent Health”, "Journal of Korean Academy of Child Health Nursing", "Computers in Human Behavior" (Elsevier), "Journal of Applied Developmental Psychology" (Elsevier), "TechTrends" (Springer), "Cyberpsychology & Behavior", Rusiyada nəşr olunan müəllimlər, valideynlər və psixoloqlar auditoriyası üçün
nəzərdə tutulmuş «Дети в
olar. 3.5. Az ərbaycanda uşaqların İnternetdə t əhlükəsizliyi probleminin həlli ilə bağlı görülən işlər Son illər İnternetdə uşaqların təhlükəsizlik problemi cəmiyyətin, dövlətin və səlahiyyətli şəxslərin diqqətini cəlb etməkdədir. İC-nin qurulması, İKT-nin bütün sferalara geniş tətbiq edilməsi istiqamətində sistemli fəaliyyət aparılır və bir sıra qanunlar, dövlət proqramları qəbul edilmişdir. Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|