Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
6 riciləri, əlyazmaları sadəcə yeni və əhəmiyyətli oldu- ğuna görə deyil, daha çox dərin mahiyyəti, elmi və ictimai dəyəri, obyektiv qiyməti, nəzəri təhlil və də- yərləndirmələri ilə bir yerdə ifadə olunduğu üçün fərqli səviyyəyə malikdir. Sözün geniş mənasında Vilayət Quliyev elmi əsər- lərində ədəbiyyat tarixçiliyi ilə nəzəriyyəçiliyin üzvi sintezini yaratmaq vəzifəsini yüksək səriştə ilə yerinə yetirir. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi məsələlərindən bəhs edən «Müasir Azərbaycan nəsrində üslub müxtəlif- liyi» mövzusunda namizədlik (1982), ədəbi əlaqələrin tarixinə həsr olunmuş «Azərbaycan filoloji fikri və rus ədəbi-ictimai mühiti» probleminə dair doktorluq (1990) dissertasiyaları müdafiə edən Vilayət Quliye- vin elmdə keçdiyi yol onun tədqiqatlarında faktoloji, sənədlilik istiqamətindəki yeniliklərin nəzəri şərhlərlə birlikdə təqdim olunmasının təmin edilməsinə kömək edir. Vilayət Quliyev nəzəri dünyagörüşə malik ədə- biyyat tarixçisidir, ədəbi əlaqələr üzrə yüksək ixtisaslı elm adamıdır. Bundan başqa, Vilayət Quliyevin ədə- biyyat aspektindəki tədqiqatlarında elmi-nəzəri şərh- lərlə yanaşı, çoxillik diplomatik fəaliyyəti sayəsində qazandığı ictimai-siyasi baxışların da xüsusi yeri vardır. O, ədəbiyyat hadisələrinə, ədəbi şəxsiyyətlərin həyatı və fəaliyyətinə təkcə ədəbiyyatşünaslıq cəhət- dən yox, həm də ictimai-siyasi baxımdan da qiymət vermək vəzifəsini uğurla həyata keçirir. Yaxud da əksinə, Vilayət Quliyev üçün görkəmli siyasi şəxsiy- yətlərin, böyük tarixi simaların çoxcəhətli fəaliyyətini araşdırıb qiymətləndirərkən, onların tərcümeyi-halının 7 həm də ədəbiyyat üçün əhəmiyyətli ola biləcək mə- qamlarını seçib ayırmaq, ədəbiyyatşünaslıq istiqamə- tində təhlil edib dəyərləndirmək heç bir çətinlik ya- ratmır. Beləliklə, Vilayət Quliyev haqqında söz açdığı şəxsiyyətə və ya problemə dair elmi-nəzəri və ictimai- tarixi baxışları bir yerdə ifadə etmək dünyagörüşünə və istedadına malik yaradıcı simadır. Onun Azərbay- can ictimaiyyətinə təqdim olunan çoxsaylı əsərləri, təcrübəli elm adamı ilə birlikdə geniş ictimai dünya- görüşü və ciddi mütaliə imkanları ilə fərqlənən vətən- daş ziyalı şəxsiyyətin dərin təfəkkürünün və böyük zəhmətinin məhsuludur. İctimai-siyasi fəaliyyətə ölkəmizin müstəqillik il- lərindən etibarən başlayan Vilayət Quliyevin taleyində Ümummilli lider Heydər Əliyevin böyük rolu olmuş- dur. O, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin eti- madı ilə Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Naziri vəzifəsində çalışmışdır. Milli Məclisin deputatı kimi də Vilayət Quliyev Ulu öndərin adı ilə bağlı olan epoxanın ictimai-siyasi həyatında yaxından iştirak etmişdir. Onun Polşa və Macarıstanda Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfir qismində göstərdiyi fəaliyyət müstə- qil dövlətimizin beynəlxalq əlaqələrinin genişləndiril- məsi və daha da möhkəmləndirilməsinə xidmətə həsr olunmuşdur. Ölkəmizə 35 ildən çox böyük uğurla rəhbərlik etmiş Heydər Əliyevin ədəbiyyatla, yazıçı- larla bağlı nitqlərini, məruzələrini, çıxışlarını toplayıb “Ədəbiyyatın böyük borcu və amalı” adı ilə kitab halında nəşr etdirməsi (1999) ilə o, elmi-ədəbi mühi- timizi qiymətli siyasi irslə zənginləşdirmişdir. Azər- 8 baycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Vilayət Quliyev “Heydər Əliyev və Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabının müəlliflərindən biri kimi Dövlət Mükafatına layiq görülmüşdür (2010). Vilayət Quliyevin bir çox tədqiqat əsərləri möv- zuya dair ensiklopedik kitablar təəssüratı yaradır. Xalq yazıçısı Elçinlə birlikdə hazırlayıb nəşr etdir- dikləri «Özümüz və sözümüz» kitabı yeni təfəkkür işığında yaradılmış əhəmiyyətli ədəbiyyatşünaslıq-so- raq kitabıdır. «Ədəbiyyatda Nobel mükafatı laureat- ları» kitabı nobelçi yazıçıların ədəbiyyat ensiklope- diyasıdır. Bu qəbildən olan tədqiqatlarında Vilayət Quliyev özünün ciddi ədəbiyyatşünaslıq biliklərini, əl- də etdiyi ədəbi-tarixi materialları yığcam və ümumi- ləşdirilmiş şəkildə ifadə etməyi bacaran kamil bir elm adamı kimi çıxış edir. Alim-tədqiqatçı və diplomat kimi Vilayət Quliye- vin obrazını onun çoxillik tərcüməçilik fəaliyyəti üzvi surətdə tamamlayır. Azərbaycan oxucusu Lev Qumil- yovun məşhur «Qədim türklər» əsəri ilə hələ 1993-cü ildə Vilayət Quliyevin rus dilindən böyük səriştə ilə etdiyi tərcümə vasitəsilə tanış olmuşdur. Dünya xalq- larının «Molla Nəsrəddin lətifələri»ni də ilk dəfə ola- raq Azərbaycan dilində xalqımıza Vilayət Quliyev çatdırmışdır. Ceyms Coysun, C.Selincerin, R.Bredbe- rinin, Corc Oruelin əsərlərini Vilayət Quliyev ingilis dilindən orijinal mətnlər əsasında azərbaycancaya tər- cümə edib, kitab halında və ədəbi jurnallarda nəşr etdirmişdir. Tərcümə nəzəriyyəçiləri və professional 9 tərcüməçilər Vilayət Quliyevin bu sahədəki yaradıcı fəaliyyətini yüksək qiymətləndirirlər. Müşahidələrimizə görə, Vilayət Quliyevin tədqi- qatlarında müəyyən bir publisist ahəng də vardır. Bu isə onun araşdırdığı şəxsiyyətlərin elmi-ədəbi obrazı ilə yanaşı, tale romanını da yaratmasına meydan açır. Buna görədir ki, Vilayət Quliyevin bir çox tədqiqat əsərləri elm ağırlıqlı «JZL» təəssüratı yaradır. Oxuculara təqdim olunan «Füyuzat»ın iki yazarı» monoqrafiyası da ciddi və əhəmiyyətli bir elmi əsər olmaqla yanaşı, həm də oxunaqlı və təsirli bir «JZL»- dir. Bu, Krımlı Asan Səbri Ayvazovun (1878-1938) və Türkiyədən Bakıya gəlib burada ədəbi-pedaqoji fəaliyyətlə, mətbuat işi ilə məşğul olan Əhməd Kamal Akünalın (1873-1942) həm ilk dəfə yazılmış elmi tərcümeyi-halları, həm də tale romanı olan orijinal bir tədqiqatdır. Mühüm elmi əhəmiyyətə malik olan bu monoqrafik tədqiqat Vilayət Quliyevin çoxillik axta- rışlarının, o cümlədən Türkiyə Cümhuriyyətinin Ərzu- rum Atatürk Universitetinin professoru kimi çalışdığı illərdə əldə etdiyi materialların tədqiqi nəticəsində meydana çıxmışdır.Təqdim olunan kitab Azərbaycan ədəbi-ictimai fikrinin inkişafında böyük rolu olmuş «Füyuzat» ədəbi məktəbini bütün reallıqları ilə təsəv- vür etmək və qiymətləndirmək üçün də geniş imkan yaradır. Ciddi ədəbi-tarixi araşdırmalar əsasında yara- dılmış «Füyuzat»ın iki yazarı» monoqrafiyası tərcü- meyi-halının 65-ci ilinə qədəm qoymuş səfir-tədqi- qatçı Vilayət Quliyevin ölkələrarası münasibətlər və ədəbi əlaqələr sahəsindəki növbəti mükəmməl hesa- Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|