Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beytlər
66
O sərv ayağını çəksə də yerdən, Onun yadigarı cahanda sənsən. Dostlar qoy səninlə unutsun yası, Səninlə ucalsın zəka binası. 85
Sultan Şeyx İbrahim əlahəzrət zilləllah şahın hakimiyyəti dövründə "Şeyxşah" kimi tanınırdı. O, "Mən atalarımın ... ardıcılıyam" 86 kimi düzgün dcyimin məzmununa uyğun öz ata- balasının göstərişi (dəstur) ilə irşad taxtına əyləşdi və düzgün yolun tələbələrini (taleban) müstəqim şəriət və dinpərvərlik təriqətinə yönəltdi. Şeyx xəlifələri (xüləfa) və əyanları ətraf yerlərə göndərərək, az vaxt ərzində şöhrətləndi. Camaat onun torpağını (torab) öz etibar gözlərinin sürməsi (kehəlül-cəvahir) bilir, ona etibar edirdilər. İradətli adamların çoxluğu (ezdeham) onların [Şeyx İbrahimin] izzətli rövzəsinə gəlişlərini və onunla görüşlərini çətinləşdirirdi. Şan-şöhrəti gün-gündən çoxalır, o vilayət sakinlərindən heç kim onun zəruri fərmanlarının ziddinə getmirdi. Şeyxin bol ənamlarından və səxavətlərindən kasıblar (foqəra) və ehtiyacı olan adamlar (mohtacan), bütünlüklə o diyarın bütün sakinləri faydalanırdılar. İnşa etdiyi aşbazxana (mətbəx) qızıl və gümüş qablarla doluydu, onun verdiyi bəxşiş və ehsanlar ata- babalarının verdiklərindən çox, xasiyyəti şahanə, bəyənilən görünüşü padşahanə idi. Oyunbaz fələyin şivəsindən idi ki, onun hümayün zatı müxtəlif xəstəliklərə məruz qaldı, zəmanə o sülalənin şadimanlıq büsatını əlindən aldı və onları uzun sürən xəstəliklərə düçar etdi, Şeyx İbrahimin də ömür payəsi yıxıldı, nurlu üzünü sanki ildırım (bareqe) vurdu, həyat və ölümün fayda və ziyanından gözünü çəkdi. "Rəbbindən razı və Rəbbini razı salmış halda Allahına dön" 87
sülalənin üzvləri hamıya üz rutaraq, bütün varlı və kasıb, cavan və qocaları bu vaqiədən agah etdilər, onları moizə, nəsihət və
85 Beytlərin farscası: Əgər rəfte an sərv oz cuybar, To başi be giti ze-vey yadegar. Dele-dustan əz roxət şad bad, Benaye-xerəd əz to abad bad. 86 İfadənin ərəbcəsi: "Va ittəboət millətə abai 87 İfadənin ərəbcəsi: "İrciəi ilə Rəbbikə radiyətən və mərdiyətən" 67
vəsiyyətlərə əsaslanaraq, şeyxin bənzərsiz fərzəndi Sultan Cüneydin* lehinə meyilləndirdilər, onu vəliəhd və canişin elan etdilər. Sonsuz ehtiramını saxladılar. "Bu sizə tapşırığımızdır. Bu tapşırıq sizə iki evdə (burada ev "dünya" mənasındadır - Ş.F.) tapşırdığımızdır." 88 Şeyxin şərafətli vəsiyyətinin icrasından sonra əzadarlığa başladılar, həzrət Sultan Cüneyd dəfn mərasiminə başlayıb atasını əzamətli babalarının yanında dəfn etdi. Sultan Cüneyd ənginliyə üçan şahbaz, fələk vüqarlı şah (xosrov), səxavət (fotovvət) və irşad asimanından parlayan ay, xilafət üfüqündən zahir olan günəş idi. Elə ki, sərvərlik və dinpərvərlik taxtına əyləşdi, əhalini öz səltənət və padşahlıq iddiası ilə irşad elminin və dinin yardımından agah etdi. İradət əhli olan adamlar hər tərəfdən sədaqətlə onun yanına gəlməkdəydilər. O, iradət ərbablarını azğın kafirlərlə qəza* və cəhada** şirnikləndirirdi (təhris). Ətrafındakı adamlar gün-gündən çoxalırdı və onların arasında iradətli və sədaqətli insanların sayı artmaqdaydı. Dövrün padşahı və İraqeyn və Azərbaycanın hökmdarı olan Mirzə Cahanşah*** Türkman Sultan Cüneydin başına çoxlu adamın toplaşması və onların böyük hərbi silaha malik olduğunu eşidərək, o həzrətə qarşı pis münasibətdə oldu. O, öz mülk və dövlətinin zavala uğrayacağından qorxuya düşdü, amma adının bədnam olacağından çəkinib onunla hərb etməyi özünə layiq bilmədi. [Lakin,] dəfələrlə o həzrətin yanına adam yollayaraq gizli, ya açıq şəkildə ona bildirirdi ki, dövlət mərkəzindən çıxsın, şərafətli fikri haranı istəyirsə oraya da getsin. O həzrət vaxtın məsləhətinə uyğun olaraq Diyarbəkrə getməyi özünə məsləhət bildi və o tərəfə yollandı. Səfəviyyə dudmanının və saf səfiyyə təriqətinin tərəfdarlarından ibarət çoxlu adamla oraya yola düşdü və hamını öz səadət bayrağının kölgəsi altına yığdı, təm-təraqla gələrək Hisn-Keyfdə**** dayandı. O vaxt Diyarbəkirin yarı hissəsinin valisi Mirzə Cahanşaha ibadət etməyən Əbu Nəsr Həsən bəy Ağqoyunlu**** idi. Onların arasında düşmənçilik qapıları açılı, get-gol yolları qapalı idi. [Həsən bəy Ağqoyunlu] Sultan Cüneydin məsud ordusunun gəlişindən şad olub, o həzrəti izzət və ehtiramla qarşıladı, sufiyyə əyanının hər birinə münasib yer təyin etdi, şeyxin gəlişini dövlət və iqbalın yüksəlişi kimi qiymətləndirdi, onların aralarında ünsiyyət (movanesət) və birlik (ettehad) yarandı, nəhayətdə isə onların münasibətləri dostluq
88 İfadənin ərəbcəsi: "Həzə mə əhədna ileykum va-1-əhdətu fi-d-dəreyni əleykum" 68
və qohumluqla nəticələndi. Öz əyan baçısı (həmşirə) Xədicə bəyimi o həzrətə ərə verdi, beləliklə bu qohumluğa görə öz dövlət nağarasının avazını qüvvətləndirdi. Sultan Cüneyd o diyarda bir müddət qaldıqdan sonra onun qəlbində "Vətən məhəbbəti imandandır" 89 hədisi baş qaldırdı, Əmir Həsən bəydən tapşırıq (dəstur) aldı və az vaxt ərzində Ərdəbil darülirşadı "heç bir ölkədə yaranmamış sütunlara malik olan İrəmə" 90 döndü. Hümayün gəlişi ilə şərəfləndi, onun cahanı bəzəyən üzünü görən adamların gözləri işıqlandı. Bunu bilən Mirzə Cahanşahın zatındakı həsəd tonqalı yenidən alovlandı, [Cüneydin] Əmir Həsən bəylə qohumluğuna görə olan qorxusu daha da çoxaldı. O, Sultan Cüneydin işini bitirmək üçün faydasız fikirlərə düşdü. Bundan agah olan o həzrət iradət ərbablarını yanına çağırmaqdan ötrü ətraf yerlərə külək sürətli qasidlər yolladı, səltənət xəyalı ilə öz dövlət bayrağını ucaldıb, qəza və cəhad fikrinə düşdü, sufiyyə qazilərindən (qozzat) on min nəfərədək adam topladı və onlar Çərkəz* qəzası iddiası ilə Şirvana rəvan oldular. "Fotuhate-Yəməni" kitabında yazılıbdır: [Şeyx] şirvanşahla müharibə etmək və Şirvan mülkünü tutmaq iddiası ilə o tərəfə rəvan oldu. Şirvan vilayətinin valisi Sultan Xəlil Təbərsəran qiyamçılarının (taği) təhriki (əğva) ilə Sultan Cüneydə qarşı müxalifət təbilini çalaraq, onun Çərkəz[istana] getməyinə mane oldu. O, döyüşkən bir ləskər toplayıb onunla vuruşmağa yollandı, zəfər pənahlı qoşunun önündə səf düzüb döyüşə başladı. Qarşı tərəfdən də kamil mürşidin yolunda ölməyi özlərinə sədaqət mərtəbəsi bilən sufiyyə qaziləri hümayün məiyyətlə birlikdə döyüş səfi bəzədilər və hər iki tərəfdən hərb atəşi alovlandı. Yamanlıq qılıncları işə düşdü, iti qanadlı qartallar biri-digərinin qəsdi üçün pərvaza başladılar. Canlardan keçən qazilər öldürülmələri həqiqətən də gərəkli olan din yolundan azmış o quldurların (əşrar) şərini aradan qaldırmaqdan ötrü qətiyyətlə cidd-cəhd etdilər. Sultan Cüneydin özü şəxsən döyüşə çıxdı:
Döyüşə başladı o Düldülsüvar, Etdi hər həmləsi yağıları zar.
89 İfadənin ərəbcəsi: "Hübbü-l-vətəni min ə-1-imani" 90 İfadənin ərəbcəsi: "İrəm zəm-1-imədi əlləti ləm yuxləq misluhə fi-l-bilədi" Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|