Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adına tariX İnstitutu
|
liyyə qurumlanndan Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının, Beynəlxalq Valyuta Fondunun, Dünya Bankının, Islam Inkişaf Bankmın rolu xüsusi qeyd olunmuş və müxtəlif illərdə adı- çəkilən beynəlxalq maliyyə qurumlannın TRASEKA layihələ- rinin reallaşmasına göstərdiyi yardımlar öyrənilmişdir. “Yeni Ipək yolu”nun yaradılması ilə əlaqədar rabitənin inkişafı istiqa- mətində görülən işlər, xüsusilə Bakı ilə Böyük-Kəsik dəmir yolu stansiyası arasmda fiber optik kabel xəttinin çəkilməsi nəticəsində respublikamızın 20 ölkənin ərazisindən keçərək Frankfurtdan Şanxayadək uzanan 24 min km-lik fiber optik kabel xəttinə qoşulması Azərbaycanı nəqliyyat sahəsində olduğu kimi, rabitə sahəsində də tranzit ölkəyə çevirmiş, dünya informasiya məka- nına inteqrasiya olunması imkanlannı artırmışdır. informasiya və kommunikasiya texnologiyalannm inkişafma dair milli strate- giyanm reallaşdınlması ölkəmizin sosial-iqtisadi tərəqqisində, xalq təsərrüfatınm inkişafında önəmli rol oynamışdır. “İpək yolu”nun bərpası dövründə nəqliyyat sektorunda nəqliyyatın müxtəlif növləri üzrə yükdaşımalann həcmi kəskin surətdə yüksəlmiş, həm də bu zaman respublika üzrə ümumi yükdaşımada ilkin yeri avtomobil nəqliyyatı, sonrakı yerləri isə dəmir yolu və dəniz nəqliyyatı tutmuşdur. Bəhs olunan dövrdə Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyətində isə əsas yeri dəmir yolu və dəniz nəq- liyyatı tutmuşdur. Azərbaycanın dəniz qapısı sayılan Bakı dəniz limanı “İpək yolu”nun bərpasında, fəaliyyətində əsaslı rol oyna- mışdır. Bu limanda Avropa Birliyinin köməyi, “Tasis”, “TRASEKA” proqramlan çərçivəsində həyata keçirilən layihələr, aynlmış yar- dımlar əsasında apanlan yenidənqvııma işləri, ən müasir tələb- 1эгэ uyğun maddi-texniki təchizatın yaradılması istiqamətində görülən işlər öyrənilmişdir. Avrasiya nəqliyyat dəhlizi ilə tranzit yüklərin daşmmasında, Avropa və Asiyamn iqtisadi və siyasi baxım- dan əlaqələndirilməsində onun əhəmiyyəti daha da artmışdır. Bakı limanınm ölkəmizin vahid nəqliyyat sistemindəki əhə- miyyəti, xalq təsərrüfatının inkişafındakı rolu, Şərqlə Qərbi bir- ləşdirən tranzit qovşağı kimi nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyətində strateji mövqeyi də güclənmişdir. Ümumiyyətlə, “İpək yolu”nun fəaliyyətində liman təsərrüfatı mühüm yer tutmuşdur. Onun bərpa və inkişafi, rəqabət qabiliyyətinin artırılması, ticarət əla- qələrinin genişləndirilməsinə, inteqrasiya proseslərinin sürətlən- məsinə böyük təkan vermişdir. Bu prosesin həyata keçirilmə- sində respublika rəhbərliyinin təşkilatçılıq fəaliyyətinin, Avropa Komissiyasının, Beynəlxalq maliyyə qurumlannın böyük köməyi olmuşdur. Avtomobil yollarmın və nəqliyyat arteriyasının normal fəaliyyəti üçün böyük önəm daşıyan gömrük sisteminin yenidən qurulması və inkişafına istiqamətlənmiş texniki və investisiya yardım layihələrinin böyük əhəmiyyəti olmuşdur. Gömrük siste minin vəziyyətinə aydınlıq gətirilmiş, avtomobil yollarınm və gömrük keçid məntəqələrinin ‘İpək yolu”nun fəaliyyətində, tica- rət əlaqələrinin inkişafında, nəqliyyat dəhlizinin rəqabət qabiliy- yətinin artırılmasında avtomobil yollannın yüksək səviyyədə beynəlxalq standartlara uyğun yenidən qurulmasının, gömrük keçid prosesinin sadələşdirilməsinin, gömrük tariflərinin aşağı salınması böyük rol oynamışdır. Ölkəmizin iqtisadi təhlükəsiz- liyinin təmin edilməsində gömrük xidməti orqanlannın rolu daha da artmışdır. Müstəqillik illərində bu orqanlann fəaliyyətinin yeni əsaslar üzrə formalaşdırılması, maddi-texniki bazasının ge- nişləndirilməsi, beynəlxalq qurumlara, xüsusilə Ümumdünya Gömrük Təşkilatına üzv olması, bu sahədə mövcud olan beynəl- xalq konvensiya və sazişlərə qoşulması, öz fəaliyyətini beynəlxalq tələblər baxımmdan qurması istiqamətində baş verən yeniliklər öyrənilmiş, müəyyən edilmişdir ki, dünya təşkilatlannın və bey- nəlxalq maliyyə qurumlannın Azərbaycan gömrük təşkilatına göstərdiyi yardımlar, həmçinin bu sahədə lazımi kadr potensia- lının formalaşdınlması nəticəsində gömrük xidmətindən ölkə büdcəsinə keçiribn vəsaitbrin həcmi ibəil artmışdır. Gömrük orqanlan Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi möhkəmbnməsində, respublikamızın v alu ta ehtiyatlarmm artmlmasmda, etibarlı büdcə siyasətinin formalaşmasında, ölkəmizin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, milli strateji maraqlanmızın etibarlı mühafi- zəsində, demokratik imicinin formalaşmasında əsaslı rol oynamışlar. Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan hissəsində nəqliy- yatın müxtəlif növləri vasitəsilə həyata keçirilən yükdaşınmalann vəziyyətinin, yük, tranzit və səmişin daşımalanndan əldə edilən gəlirlərin və yük dövriyyəsi kimi proseslərin dinamikasının təhlili göstərmişdir ki, müstəqilliyin ilk illərində bu sahədə geriləmələr olmuş, 1997-ci ildən sonrakı dövrdə isə artım baş vermişdir. Bütün bu proseslər araşdınlaraq belə bir elmi qənaət əldə edilmişdir ki, müstəqilliyin ilk illərində baş verən gerilə- mələrin əsas səbəbləri SSRİ-nin süqutu, təsərrüfat əlaqələrinin qınlması, Qarabağ müharibəsinin davam etməsi, Rusiya tərəfin- dən nəqliyyat blokadasının yaradılması ilə bağlı olmuş, 1997-ci ildən sonrakı iqtisadi dirçəliş isə Heydər Əliyevin yenidən haki- miyyətə gəlməsi, ölkədə iqtisadi və siyasi sabitliyin yaradılması, “Əsrin müqaviləsi” və digər neft müqavilələrinin imzalanması, “Tarixi İpək yolu”nun bərpası kimi uğurlu iqtisadi strategiyanın həyata keçirilməsi, xarici kapitalm ölkə iqtisadiyyatına geniş şəkildə cəlb edilməsi, Avropa və dünya bazanna çıxışı təmin edən altemativ nəqliyyat xəttinin yaradılması ilə bağlı olmuşdur. Ölkə başçısı İlham Əliyevin “Regionlarm sosial-iqtisadi inki- şafının sürətləndirilməsi haqqında” sərəncamı ilə əlaqədar “Azər- baycan regionlannın sosial-iqtisadi inkişafına dair 2004—2008-ci illər üçün dövlət proqramı”nın hazırlanması, regionlarm sosial- iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi istiqamətində məqsədyönlü siyasəti kadr hazırlığı və işsizlik probleminin həll edilməsində müsbət irəliləyişə səbəb olmuş, yeni iş yerləri açılmış, yoxsul- luğun səviyyəsi ildən-ilə aşağı düşmüş, əhalinin real gəlirləri artmış, həyat şəraiti nisbətən yaxşılaşmışdır. “İpək yolu”nun bərpası prosesi ilə əlaqədar nəqliyyat axmla- nnm çoxalması ətraf mühitin mühafizəsinə diqqətin artmlmasını zəruri etmişdir. Bu istiqamətdə Avropa Komissiyasının köməyi, respublika rəhbərliyinin məqsədyönlü fəaliyyəti mühüm rol oynamışdır. Milli Məclis bu sahədə 15 beynəlxalq konvensiyanı ratifikasiya etmiş, ətraf mühitin mühafizəsi ilə əlaqədar bir sıra zəruri qanunlar qəbul edilmişdir ki, bunun da ekoloji tarazlığın qorunmasında böyük əhəmiyyəti olmuşdur. Müəssisələrdə atmos- ferin çirklənməsinin qarşısını alan xüsusi qurğulann quraşdı- nlması, yeni meşələrin salmması, ətraf mühitin mühafizəsi ilə əlaqədar əhalinin maarifləndirilməsi, monitorinqlərin keçirilməsi, Yüklə Dostları ilə paylaş:
|