Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kamran Ялийев _____________________________________
- ________________ Ədəbiyyatşünaslıq və ədəbiyyatşünaslar
Kamran Ялийев _____________________________________ 44 ədəbi dil anlayışı, Qərb ədəbiyyatı nümunələrinin tərcümə vasi- təsilə Şərqə axınının təşkili təşəbbüsləri, «Türkləşmək, avropa- laşmaq, islamlaşmaq» ideyası dayanır. Həmçinin kitabda S.Vur- ğunun simasında Azərbaycançılığın yeni mərhələyə daxil ol- ması, şairin bədii dilinin onun ədəbi məktəbinin tərkib hissəsinə çevrilməsi, Məmməd Araz, Yusif və Vaqif Səmədoğlular, Sabir Rüstəmxanlı, Zəlimxan Yaqub haqqında ayrıca məqalələrin ya- zılması da onların yaradıcılıqlarının konkret ədəbi məktəb sə- viyyəsində dəyərləndirilməsinin nəticəsidir. Yaxud Anara, Ək- rəm Əylisliyə, Elçinə olan ədəbi marağın da bir qütbündə, heç şübhəsiz, Mirzə Cəlil ədəbi məktəbinin davamlılığı haqqındakı elmi qənaətlər və ən azı altmışıncılar adı altında formalaşan ədə- bi hərəkat üstünlük təşkil edir. Bütün bunlar ədəbi-elmi fikirdə yazıçı sözünə, sənətkar fikrinə ədəbi məktəb kontekstində yanaş- manın üsullarını və yollarını göstərən yeni elmi prinsiplərdir. Eyni zamanda bu elmi prinsiplər bədii yaradıcılıq çərçivəsilə məhdudlaşmır, öz sərhədlərini genişləndirərək ədəbiyyatşünaslıq sferasına da daxil olur. Kitabda ədəbiyyat nəzəriyyəsinə aid bir sıra mətləblərə müasir ədəbi-nəzəri səviyyədə və ədəbi təcrübə- nin verdiyi imkanlar çərçivəsində işıq salınır. Ədəbiyyatın tərifi yenidən verilir, ədəbi növlər haqqındakı biliklər bir az da yeni- ləşir və satira epik, lirik, dramatik növlə bir sırada dayanır, ədə- biyyatşünaslıq elminin şöbələri genişləndirilir, folklorşünaslıq və ədəbi əlaqələr əvvəldən məlum olan ədəbiyyat nəzəriyyəsi, ədəbiyyat tarixi və ədəbi tənqidlə eyni qrupda ümumiləşir. Digər tərəfdən akademik Məmməd Cəfərin, görkəmli alim Əziz Mirəhmədovun adı ilə bağlı ədəbiyyatşünaslıq mək- təblərinin səciyyəvi əlamətləri ilk dəfə bəyan edilir. Abbas Za- manovun, Yaşar Qarayevin, Kamran Dadaşoğlunun, akademik Bəkir Nəbiyevin, tənqidçi Vaqif Yusiflinin ədəbiyyatşünaslıq və ədəbi-tənqid sahəsindəki xidmətləri ya ədəbiyyatşünaslıq ________________ Ədəbiyyatşünaslıq və ədəbiyyatşünaslar 45 məktəbi səviyyəsinə yüksəlmək istəyən, ya da hər hansı bir ədəbiyyatşünaslıq məktəbinə töhfələr verən ədəbiyyat faktı ki- mi səciyyələndirilir. Mir Cəlal müəllim haqqında olan məqalə isə məndə belə bir yəqinlik hasil etdi ki, keçmiş və indiki ədə- biyyatşünas nəsilləri, hətta bir sıra yazıçılar belə məhz Mir Cə- lal müəllimin adı ilə bağlı olan həm bədii yaradıcılıq, həm də ədəbiyyatşünaslıq məktəbinin davamçılarıdır. İsa Həbibbəylinin elmi axtarışları geniş mənada tarixi- kultroloji istiqamətə yönəlir. Kitabda ədəbi-bədii düşüncə ilə yanaşı tarixi baxışın, incəsənətin və digər elmi nailiyyətlərin də təhlili aparılır. «Mola Nəsrəddin» karikatura məktəbi, akade- mik Yusif Məmmədəliyevin neft kimyası məktəbi, akademik Zərifə xanım Əliyevanın oftolmoloji məktəbi, akademik Əh- məd Mahmudovun iqtisad elmi sahəsindəki məktəbi, Tahir Sa- lahovun rəssamlıq məktəbi ədəbiyyata dair məktəblərlə birlikdə ədəbi, tarixi, elmi və kulturoloji yaddaşın məzmununu və əzə- mətini nümayiş etdirir. Gəmiqaya rəsmləri, Həzrət Nuhun tufa- nı, Naxçıvan şəhərinin yaşı barədə nəzəri düşüncələr tədqiqat- çının geniş elmi dünyagörüşünü əks etdirir. İsa Həbibbəylinin «Ədəbi-tarixi yaddaş və müasirlik» kita- bı ayrı-ayrı geniş həcmə malik məqalələrin məcmusundan ibarət olsa da, həmin məqalələr arasında dərin və üzvi bağlılıq vardır və onların biri digərini tamamlayır. Bu, vahid bir struktura malik olan, aydın bir fikir cərəyanını ortaya qoyan, müasirlik ruhu ilə seçilən və uzun illərin bəhrəsi kimi meydana çıxan monumental bir tədqiqatdır. Təqdim olunan kitab kulturoloji məzmun və mahiyyət kəsb etməsilə yanaşı, dövrümüz üçün son dərəcə vacib və zəruri olan yeni ədəbiyyat konsepsiyasının təqdimi kimi diqqəti çəkir və xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. «Azərbaycan» qəzeti, 29 aprel 2008-ci il. Kamran Ялийев _____________________________________ 46 XALQ GÜLÜŞÜNÜN ÖZƏLLİKLƏRİ Azərbaycan folkloruna dair elmi araşdırmaların zamanı dəyişdikcə həmin araşdırmaların istiqaməti və mahiyyəti də dəyişir və yeniləşir. Son ilərin bu sahədəki qənaət göstəriciləri və xarakterik əlaməti ondan ibarətdir ki, folklorşünaslıq zahiri effektlə diqqəti cəlb edən və yalançı aktuallıq adı altında məz- munu üstələyən formalizm meyllərindən uzaqlaşır, daha çox isə mahiyyətə doğru can atır. Bu fikrin ən bariz təsdiqi kimi Muxtar Kazımoğlunun xalq gülüşünün özəllikləri barədə son vaxtlar elmi məcmuələrdə sistemli və ardıcıl çap etdirdıyi mə- qalələrini, daha konkret yanaşsaq, bu kitabını (Gülüşün arxaik kökləri. Bakı, Elm, 2005) nümunə gətirmək olar. Gülüş, bədii gülüş, xalq gülüşü, gülüş mədəniyyəti kimi problemlər elmi düşüncəni müxtəlif cəhətlərdən özünə cəlb et- miş və ayrı-ayrı tədqiqatçılar öz səviyyələri müqabilində həmin problemlərin təhlilini vermişlər. M.Kazımoğlunun araşdırmala- rı isə gülüş mədəniyyəti kontekstinə elmi sədaqəti nümayiş et- dirməklə bərabər, əsasən, xalq gülüşünə – Azərbaycan folklo- runda gülüşün anatomiyasını aşkarlamağa yönəldilmişdir. Tədqiqatçının hər hansı bir məqaləsinə həm fərdi, kon- kret, həm də ümumi, geniş münasibətlər çərçivəsinə sığışan el- mi faktların və materialların dəyərləndirmə obyekti kimi bax- maq olar. Bu, onunla bağlıdır ki, folklorşünas xalq gülüşünün incəliklərini faktla nəzəriyyənin qovuşuğunda öyrənir. İfrat fakt alüdəçiliyinə qurşanmamaq və yalançı nəzəriyyəçilik dəbi- nə uymamaq onun araşdırmalarının qiymətini daha da artırır və onlara sanbal verir. Müəllifə tam aydındır ki, xalq gülüşünün mənbələrini, strukturunu və semantikasını elmi dəqiqliklə araşdırmaq məq- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|