Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ VƏ ƏDƏBİYYATŞÜNASLAR
- Kamran İmran oğlu Əliyev. Ədəbiyyatşünaslıq və ədəbiyyatşünaslar.
- NƏZƏRİYYƏ MƏSƏLƏLƏRİ MİLLİ İDEYA: MƏRHƏLƏ TƏSNİFATI VƏ SƏCİYYƏSİ
- Kamran Ялийев _____________________________________
| AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI FOLKLOR İNSTİTUTU _______________________________________________ KAMRAN ƏLİYEV ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ VƏ ƏDƏBİYYATŞÜNASLAR BAKI – 2013 Kamran Ялийев _____________________________________ 2 AMEA Folkor İnstitutu Elmi Şurasının qərarı ilə nəşr olunur. REDAKTORU: ARİF ƏMRAHOĞLU Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Kamran İmran oğlu Əliyev. Ədəbiyyatşünaslıq və ədəbiyyatşünaslar. Bakı, “Elm və təhsil”, 2013, 274 səh. Kitabda müəllifin ədəbiyyatşünaslıq və ədəbiyyatşünaslar haq- qında məqalələri toplanmışdır. Ə 4603000000 Ãðèôëè íÿøð Í-098-2013 © Folklor İnstitutu, 2013 ________________ Ədəbiyyatşünaslıq və ədəbiyyatşünaslar 3 NƏZƏRİYYƏ MƏSƏLƏLƏRİ MİLLİ İDEYA: MƏRHƏLƏ TƏSNİFATI VƏ SƏCİYYƏSİ Keçid dövrünü başa vurduğumuz indiki şəraitdə digər ic- timai, iqtisadi, mədəni, sosial məsələlərlə yanaşı, həmişə aktu- allıq kəsb edən «milli ideya» anlayışına da müasir dövrün və müasir elmi-nəzəri səviyyənin tələbləri mövqeyindən yanaşmaq zərurəti meydana çıxmışdır. Mübahisəyə ehtiyac yoxdur ki, ayrı- ayrı dövrlərdə və ictimai-siyasi vəziyyətlərdə müxtəlif mövqeli insanlar üçün son dərəcə cəlbedici olan «millət», «milli münasi- bətlər», «milli ideya» terminləri və onların daşıdığı məna yükü ilə fəlsəfə tarixinin kateqoriyaları arasındakı təbii təmasların aşkarlanması, sadəcə olaraq, elm məsələsi deyil, bundan daha artıq dərəcədə dövlət və həyat məsələsidir. Bu baxımdan Azər- baycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin «Bakinski raboçi» qəzetindəki müsahibəsi yeni dövrümüzün mahiyyət və xarakterini özündə ehtiva edən milli ideya anlayışına tam aydınlıq gətirir. Bəri başdan qeyd edək ki, bu müsahibə sıradan biri deyil, sözün əsl mənasında mükəmməl elmi-fəlsəfi təcrübəyə əsaslanan tədqiqatdır. Müsahibənin ana xəttini Azərbaycan milli ideyasının inkişaf mərhələlərini müəyyənləşdirməklə onun ictimai xarakterini dünya humanitar elminin prinsipləri əsasında səciyyələndirmək kimi mühüm vəzifə təşkil edir. Həmçinin əhəmiyyətlidir ki, irəli sürülən mərhələ təsnifatı formal və sxematik xarakter daşımır, bu mərhələlərin hər biri özündə mədəniyyət tariximizin əsas meyil və istiqamətlərini cəmləşdirən təbii elmi şərtlərə söykənir. Milli ideya- nın təşəkkülü, formalaşması və inkişafı ilə bağlı bütün təmayüllər bir süjet ətrafına toplanaraq mühüm konseptual nəticənin əsası olur. Kamran Ялийев _____________________________________ 4 Akademik Ramiz Mehdiyev dünya xalqlarının millət və dövlətə bağlı düşüncələrinin millət və dövlət üçün əsas şərtlər- dən biri olması tezisini irəli sürür: «Milli dövlətin dəyərini heç də bütün xalqlar obyektiv dərk edə bilmir. Bu isə nəticə etibari- lə həmin xalqların yox olmasına və ya ümumdünya proseslərin- də onların əhəmiyyətinin heçə enməsinə gətirib çıxarır». Yəni milli dövlət anlayışı dərk olunan həqiqətə çevrilənə qədər insan şüurunda mücərrəd məfhum kimi mürgüləyir. Heç də asan ol- mayan bir təfəkkür hadisəsi – milli dövlət anlayışının öz mü- cərrəd qabığından çıxaraq konkretləşməsi çox böyük tarixi pro- sesin nəticəsi ola bilər. Şübhəsiz, bu proses maarifçilik dərslə- rindən, milli-mədəni dəyərlərdən, xalqın milli mənlik şüurunun artmasından keçib gedən canlı həyat hadisəsidir. Müsahibədə milli dövlət anlayışının dərkindən sonrakı döv- rə aid olan tələblərə də tam aydınlıq gətirilir: «Millətin öz strateji inkişaf proqramı, milli ideyası – dövlətin və millətin mövcud- luğunun mənası, inkişafın məqsədləri və prioritetləri olmalıdır». Bütün bunlar xalqların gələcəyə baxışlar sisteminin möhkəm təməl üzərində qurulmasını, inkişafın istiqamətlərini müəyyənləş- dirməklə daima nəzarətdə saxlanılmasını, milli ideyanın nəzəriy- yədən praktikaya yönəldilməsini zərurətə çevirən amillərdir. Akademik Ramiz Mehdiyevin müəllifliyi ilə ortaya çıxan milli ideya təsnifatının birinci mərhələsi 1828-1875-ci illəri əhatə edir. Türkmənçay müqaviləsindən başlayan bu mərhələ ta- rixi ərazilərin parçalanması nisgilinə dayanır və daha çox cə- miyyət daxilinə səpilmiş milli oyanış toxumları ilə səciyyələnir. Müsahibədə deyilir: «Rusiya-İran müharibəsindən sonra Azərbaycanın şimal hissəsinin ərazisi Rusiya imperiyasının tərki- bində qalmış, burada azərbaycanlıların tədricən həmrəy olması prosesi (qabartma bizimdir – K.Ə.) başlanmışdır». Şübhəsiz, bi- rinci mərhələnin özünütəsdiqi həmrəylik təşəbbüslərinə borcludur. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|